Alkenler karbon atomları arasında çift bağ içeren (C=C) hidrokarbonlardır. Olefinler olarak da adlandırılabilir. Alkenlerin genel formülü CnH2n‘dir. Eten (etilen), bu serinin en küçük üyesidir. Alkenlerde karbon atomları arasındaki çift bağlar, alkenlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirler.
Alkenlerin Adlandırılması
Alkenlerin adlandırılması, aynı sayıda karbon atomu içeren alkan adının sonunda -an eki yerine -en ya da “-ilen” eki getiri – lerek yapılır.
| Alkan | Alken |
|---|---|
| C2H6 etan | C2H4 eten (etilen) |
| C3H8 propan | C3H6 propen (propilen) |
| C4H10 bütan | C4H8 büten (bütilen) |
Adlandırma yapılırken standart isimlendirme kuralları olan IUPAC kuralları kullanılır. Bu kurallar alkanların isimlendirme kurallarına benzer.
- Üzerinde çift bağları da içeren en uzun karbon zinciri seçilir.
- Çift bağın yakın olduğu karbon atomundan başlayarak numaralandırma yapılır.
- Alkenlerde çift bağın bulunduğu zincire bağlı başka gruplar varsa bu grupların bağlı olduğu karbon atomu numarası ve grubun adı belirtilir. İki ya da daha fazla bağların bulunduğu karbon atomlarının numaraları belirtilir.
- İki ya da daha fazla bağların bulunduğu karbon atomlarının numaraları belirtilir.
- Eğer molekülde bir çift bağ varsa -en ; iki çift bağ varsa -dien; üç çiftli bağ varsa -trien son eki getirilir.
- Son olarak çift bağ taşıyan en uzun karbon zincirine karşılık gelen karbon sayısındaki alkenin ismi yazılır.
Aşağıdaki tabloda bazı alkenlerin adı, kapalı, açık ve molekül formülü verilmiştir.
Sikloalkenler adlandırılırken ikili bağ en küçük sayıyı alacak şekilde numaralandırma yapılır. Halkada bir ikili bağ varsa ikili bağın bulunduğu karbon belirtilmez. Eğer bileşikte dallanmış grup varsa ikili bağdan sonraki en küçük numara dallanmış grubun olacak şekilde numaralandırma yapılır.
Alkenlerin Özellikleri
Alkenlerin Fiziksel Özellikleri
- Alkenlerde moleküldeki karbon atomu sayısı arttıkça erime ve kaynama noktası artar.
- Alkan molekülleri arasında Van der Waals (zayıf etkileşim) bağları vardır.
- İlk 3 üyesi gazdır. (eten 2 karbonlu, propen 3 karbonlu, büten 4 karbonlu) Daha sonra gelen alkenler sıvı; yapısında çok fazla karbon ve büyük molekül bulunduran alkenler ise katı fazdadır.
- Apolar maddeler oldukları için polar olan suda çözünmezler. Petrol eteri, kloroform gibi organik çözücülerde çözünebilirler.
- Fiziksel özellikleri alkanlara benzemektedir.
Alkenlerin Kimyasal Özellikleri
- Alkenler çift bağ yaptıkları için yapılarında pi bağı vardır. Pi bağı sayesinde alkanlardan kimyasal olarak daha aktiflerdir.
- Alkenler çift bağları ile iki tür tepkime verirler. Bunlardan birincisi katılma tepkimeleridir. Bu tür tepkimelerde doymamış bağ doymuş hale dönüştürülür (alkenlerden alkan eldesi). Diğer bir tür tepkime de ise çift bağın bulunduğu noktalardan kopmalar meydana gelir.
