Karbon atomları arasında tekli bağ bulunduran doymuş hidrokarbonlara ‘Alkan’ denilmektedir. Genel formülleri C€€_n€€H€€_{2n+2}€€ dir.
Alkanların en küçük üyesi olan metan hayatımızın birçok alanında karşımıza çıkar. Evlerimizde kullandığımız tüplerde, petrol türevlerinin içerisinde veya bataklık, lağım, kömür yataklarında bulunabilmektedir. Genellikle biyolojik etmenlerin sonucunda doğada bulunabilir. Örneğin bitkisel maddelerin bozunması sonucunda doğada kömür yüksek basınç ve sıcaklık altında kaldığında ise elmas gibi maddeler olarak rastlanabilmektedirler.
Başlıca alkan kaynakları; petrol doğal gaz ve kömür yataklarıdır. Doğal gazın %60-90’ı kaynağına bağlı olarak metandan oluşmaktadır. CO€€_2€€(karbondioksit) ve N (azot) , etan(C€€_2€€H€€_6€€) ve propan (C€€_3€€H€€_8€€) da içermektedir. Petrol “S” (Kükürt) ve “N” (Azot)’lu bileşikleri içeren alifatik ve aromatik bileşiklerin de bir kaynağıdır.
Organik bileşiklerde sayısız molekül bulunmaktadır. Bu moleküllerin sistematik bir biçimde adlandırılması gerekmektedir. Sistematik olarak yapılan adlandırmaya bilimsel adlanlandırma denilir. Organik kimyada genellikle bilimsel adlandırma kullanılır (bazı molekülleri çok uzun zamandır tanıdığımız ve kullandığımız için eski adları kullanılabiliyor, bu tarz isimlendirmeye yaygın adlandırma denilmektedir).
Hidrokarbonları bilimsel olarak adlandırırken öncelikli olarak aşağıdaki tablo bilinmelidir.
Alkanlar bilimsel olarak adlandırılırken aşağıdaki adımlar sırasıyla uygulanır.
3 – brom – 4 – etil – 2 metil
2,2,4 – trimetil
4 – etil – 2,6 – dimetil heptan
İzo ve Neo ön ekleri ile adlandırma yapılırken dikkat edilecek hususlar şöyledir;
Alkan molekülünde ana zincirde 2.karbon atomuna bir metil(CH€€_3€€) bağlı ise “izo” ön eki alır, eğer iki tane metil (CH€€_3€€) grubu bağlı ise “neo” ön eki alır. Örneğin 2-metil propan molekülünün yaygın adı “İzobütan”dır.
**-izo ve -neo adlandırmalarında moleküldeki tüm karbon atomlarının sayılarak alkanın adının belirlendiğine dikkat etmeliyiz.
İzobütan (2-metil propan)
Organik kimyada çizgi halinde olmayan ve geometrik olarak başlangıcıyla sonu birbirine bağlanmış yapılara halkalı yapılar diyoruz ve bu yapıları isimlendirirken “siklo-” eki kullanıyoruz.
Sikloalkanların genel formülleri C€€_n€€H€€_{2n}€€dir. En küçük üyesi halkalı yapının oluşabilmesi için gerekli olan minimum değer olan 3 karbonludur. 3 karbonlu sikloalkanın adı ise “siklopropan“dır.
Adlandırmalarında halkalı olmayan alkanlara göre bir fark yoktur sadece karbon sayısına göre “-siklo” ön eki alır. Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.
Yayınlanan Son 3 Yazı
Güncellenen Son 7 Yazı