Hidrokarbonlar günlük yaşamımızda kullandığımız birçok maddenin yapısında bulunmaktadır. Araçlarımızda kullandığımız petrol türevlerinde, evlerimizde kullandığımız doğal gazın yapısının yarısından fazlasında, birçok plastik malzemenin yapısında bulunmaktadır.
Hidrokarbonların en küçük üyesi olan metana yalnızca Dünya’da değil evrenin birçok yerinde rastlanmaktadır. Uranüs’ün en büyük uydusu ve “insanoğlunun yaşamını sürdürebileceği en önemli ikinci yer” olarak da adlandırılan soğuk cennet, Titan’ın yüzeyinde sıvı halde metan denizi bulunmaktadır. Bu da metanın ve hidrokarbonların Dünya dışında bulunmasını ve kozmik kökenli olduklarını kanıtlamaya yetecek bir bilgidir.
Organik bileşiklerde C ve H atomlarının yanı sıra O, N, S, F, Cl, Br vb. atomlar da bulunabilir. Yapısında bu atomlardan en az birini bulunduran organik bileşiklere ise heteroatomlu bileşik denir. HCOOH, CH3OH, CH3Cl, C2H4O2, CH3CHO, CH3NH2 bileşikleri örnek verilebilir.
Genel olarak yapılarında “C(karbon)” ve “H(hidrojen)” içeren organik bileşiklere Hidrokarbonlar denilmektedir. Hidrokarbonlar ‘Alifatik’ ve ‘Aromatik’ olmak üzere iki gruba ayrılmaktadırlar. Alifatik hidrokarbonlar ise doymuş ve doymamış olmak üzere ikiye ayrılır.
Yapısında pi bağı bulundurmayan hidrokarbonlara doymuş hidrokarbon, yapısında pi bağı bulunduran hidrokarbonlara ise doymamış hidrokarbon denir. Hidrokarbonların sınıflandırılması aşağıda gösterilmiştir.
📚 Ek Not: Alifatik Hidrokarbonlar
Aynı özellikleri taşıyan ve yapısal olarak birbirine benzeyen yapılar içerirler. Alifatik hidrokarbonlar yapılarında basit karbon-hidrojen bağları içerirler.
- Doymuş hidrokarbonlar: Yapılarındaki karbon atomu veya atomları; diğer moleküllerle yalnızca tekli bağ yapmaktadır.
Alkanlar: Parafinler da adlandırılırlar. CnH2n+2 şeklinde formüle edilirler.
- Doymamış hidrokarbonlar: Yapılarındaki karbon atomu veya atomları; diğer moleküllerle çiftli ya da üçlü bağ yapmaktadırlar.
Alkenler: Olefinler olarak da adlandırılmaktadır. Karbon atomları arasında çift bağ vardır. CnH2n olarak formüle edilmektedirler. Yağ oluşturmakta kullanılırlar.
Alkinler: Karbon atomları arasında üçlü bağ bulunduran doymamış hidrokarbonlardır.
CnH2n-2 şeklinde formüle edilirler.
📚 Ek Not: Aromatik Hidrokarbonlar
Aromatik bileşikler organik kimyada çok geç keşfedilmiştir. Aromatik bileşikler düşük C/H oranına sahip ve hoş kokulu bileşiklerdir. Adlarını hoş kokuya sahip olmalarından gelmektedir (Yunancada aroma hoş koku anlamına gelmektedir). Aromatik bileşikler halkalı yapıdadır ve bağlar tek-çift olmak üzere sırasıyla dizilmiştir.
Aromatik bileşikler, gündelik hayatımızda baharatların ve birçok bitkinin yapısında bulunmakta ve hoş koku sağlamaktadırlar. Halkalı yapıda olan ve halkalı yapıda “konjuge çift bağlar” bulunduran yapılara aromatik hidrokarbonlar veya başka bir deyişle “arenler“denilmektedir. ( Konjuge çift bağlar bir molekülde çift bağını tekli bağın takip etmesidir.)
Aromatik bileşiklerin en küçük üyesi benzendir. Benzen ile ilgili detaylı içerik için tıklayınız.
