Organik bileşiklerin yapısında karbon ve hidrojen dışında halojenler; O, S, N, P gibi atomlar da bulunabilir. Bu atomların farklı sayılarda bir araya gelmesiyle birçok organik bileşik oluşur. Bu kadar fazla sayıda organik bileşiği tanımak ve özelliklerini bilmek zor olduğundan organik bileşikler, yapısında bulunan atom ya da atom gruplarına göre sınıflandırılır. Günlük hayatta duyduğunuz alkol, yağ, protein, karbonhidratlar gibi birçok madde organik bileşiklerin sınıflarıdır. Bu yazıda organik bileşiklerin sınıfları hakkında bilgi verilecektir.
Fonksiyonel Grupların Sınıflandırılması
Hidrokarbonların alkan, alken, alkin ve aromatik hidrokarbonlar olarak sınıflandırıldığını dah önce anlatmıştık. Hidrokarbonlarda sadece karbon ve hidrojen atomları bulunmaktaydı, eğer hidrokarbonlardan bir tane hidrojen atomunun çıkarılırsa radikal gruplar oluşur ve R– ile gösterilir. Radikal gruplara fonksiyonel grup ya da grupların bağlanmasıyla farklı organik bileşikler meydana gelir. Radikal gruplara bağlanan bu farklı gruplara fonksiyonel grup denir. Fonksiyonel grup, bulunduğu organik bileşiğe belirli özellikler kazandıran ve tepkimelerinde etkin rol oynayan atom ya da atom gruplarıdır. Bazı fonksiyonel gruplar aşağıdaki gibidir.
Radikal Gruplara Fonksiyonel Grupların Bağlanması
Alkoller
Fonksiyonel gruplardan biri olan hidroksi (–OH) grubunun radikal (R–) grubuna bağlanmasıyla alkol (R–OH) sınıfı organik bileşikler oluşur. Bir radikal gruptaki farklı karbon atomlarına birden fazla hidroksi grubunun bağlanmasıyla poli alkoller oluşur.
Eterler
Bir radikal gruba alkoksil (R–O–) grubunun bağlanmasıyla eter(R–O–R) sınıfı organik bileşikler oluşur.
Alkil Halojenürler
Organik kimyada halojenler X ile gösterilir. Alkil grubuna halo (X–) grubunun bağlanmasıyla alkil halojenür (R–X) sınıfı bileşikler oluşur.
Karboniller
Bir radikal gruba karbonil grubunun (–C(=O)–) bağlanmasıyla karbonil sınıfı bileşikler oluşur. Karbonil sınıfı bileşikler aldehitler ve ketonlardır.
Aldehitler
Karbonil grubundaki karbon atomunun bir tarafına radikal grup, diğer tarafına hidrojen atomunun bağlanmasıyla aldehit sınıfı bileşikler oluşur. Karbonil grubunun her iki tarafına hidrojen atomu bağlanmasıyla aldehitlerin en küçük üyesi olan formaldehit oluşur. Formaldehitte alkil grubu (R–) bulunmaz.
Ketonlar
Karbonil grubundaki karbon atomunun her iki tarafına aynı ya da farklı radikal gruplarının bağlanmasıyla keton sınıfı bileşikler oluşur.
Karboksilik Asitler
Radikal grubuna karboksil (–C(=O)–OH) grubunun bağlanmasıyla karboksilik asit sınıfı organik bileşikler oluşur. Karboksil grubu (–C(=O)–OH) veya (–COOH) şeklinde gösterilebilir.
Karboksil grubuna (–COOH) hidrojen atomu bağlanmasıyla organik asitlerin en küçük üyesi olan 1 karbonlu formik asit oluşur. Formik asitte alkil grubu (R–) bulunmaz.
Yapısında birden fazla karboksil grubu bulunan organik bileşiklere polikarboksilik asit denir.
Aminler
Radikal gruplarına amino (–NH2) grubunun bağlanmasıyla amin sınıfı bileşikler oluşur. Amin bileşiklerinde birden fazla radikal grup bulunabilir
Nitrolar
Radikal gruplara nitro (–NO2 ) grubunun bağlanmasıyla nitro bileşikleri oluşur.
Aromatikler
Radikal grubuna fenil (–C6H5) grubunun bağlanmasıyla aromatik bileşikler oluşur.
Yaygın olarak kullanılan bazı fonksiyonel gruplar, bu grupların radikal gruplarına bağlanmasıyla oluşan organik bileşik sınıfları ve formülleri aşağıda gösterilmiştir.
Birden fazla fonksiyonel grup içeren organik bileşiklere polifonksiyonel bileşikler denir. Bu bileşikler içerdiği fonksiyonel grupların özelliklerini gösterir
