Aldehit ve Ketonların Elde Edilme Yöntemleri

Karbonil bileşiklerini oluşturan fonksiyonel grup; karbon atomu ile oksijen atomunun çiftli bağ yapması ile oluşan fonksiyonel gruptur  şeklinde gösterilir. Fonksiyonel gruptaki karbon atomu “sp²” hibritleşmesi yapmış ve oksijenle çift bağ oluşturmuştur.Karbonil bileşikleri aldehit ve ketonlar olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Keton ve aldehitlerin karşılaştırma içeriğine de buradan göz atabilirsiniz.

I) Aldehitlerin Elde Edilme Yolları

1. Primer (Birincil) Alkollerin Yükseltgenmesiyle 

KMnO₄ ve K₂Cr₂O₇ gibi yükseltgen maddeler kullanılarak asitli ortamda primer alkollerin bir basamak yükseltgenmesi ile aldehit elde edilir (Endüstride yükseltgen olarak oksijen kullanılır.). Tepkimenin genel formülü aşağıdaki gibidir.

2. Karboksilli Asitlerin İndirgenmesiyle

Laboratuvarda yaygın bir şekilde kullanılan bu yöntem karboksilli asidin ve formik asidin, titan (IV) oksit katalizörü üzerinden 300-350°C’de buhar hâline geçirilmesi ile uygulanır.

3. Rosenmund Tepkimesiyle

Asit klorürlerin, katalizör (Pd-BaSO₄) yardımı ile indirgenmesinden de aldehitler elde edilir.

4. Doymamış Hidrokarbonlardan Aldehit Eldesi

Endüstriyel bir yöntemdir. Çünkü kullanılan maddeler (asetilen, etilen, propilen vb.) ucuz maddelerdir. Alkinlere su katılarak aldehit elde edilebilir, tepkime gerçekleşirken markovnikov kuralı geçerlidir.

II) Ketonların Elde Edilme Yolları

Ketonlar başlıca ikincil alkollerin yükseltgenmesi, karboksilli asitlerin toprak alkali tuzlarının ısıtılması, alkil asetilenlere (asetilen hariç) katalizör yardımı ile su katılarak ve organometal bileşiklerinden grignard bileşiğinden yararlanılarak elde edilir.

1. Sekonder (İkincil) Alkollerin Yükseltgenmesiyle 

Asitli ortamda yükseltgenler sayesinde ikincil alkoller ketonlara dönüşebilirler. Daha çok laboratuvar ortamlarında gerçekleştirilebilen bu yöntem endüstriyel bakımdan pek ekonomik değildir. Endüstride, bakır ya da gümüş katalizör kullanılarak 400-600°C’de oksijen ile yükseltgenme yapılır.

2. Alkil Dihalojenürlerin Suyla Tepkimesiyle

Karbon zincirinde uçtaki karbonlar dışındaki herhangi bir karbonda iki tane halojen bağlı olan alkanın bazik ortamda su ile tepkimeye sokulması sonucunda keton elde edilebilmektedir. Tepkimeyi aşağıdaki gibi formüle edebiliriz.

3. Karboksilli Asitlerin Metal Tuzlarından

Karboksilli asitlerin genellikle toprak alkali (2A grubu metalleri) metallerinin tuzları ile kuru ortamda ısı verilerek tepkimeye sokulması sonucu simetrik yapıda ketonlar elde edilir.

4. Alkil Asetilenlere Su Katılmasıyla

Alkil asetilenler (H₂SO₄/HgSO₄) katalizörlüğünde su ile ısıtıldığında ketonlar oluşmaktadır. Endüstriyel bakımdan oldukça önemli bir yöntemdir.