Şiirler

Şiir Ünitesi Özeti

Şiir

Şiir (nazım); duygu, düşünce ve hayallerin ölçülü ve uyaklı dizeler halinde oluşmuş biçimine denir. Ritimle, ahenk unsurlarıyla, ses uyumuyla estetik haz oluşturan bir edebi türdür.

Şiir Dili ve Özellikleri

• Şiir dili konuşma dilinden uzaktır, sanatlı bir dili bulunmaktadır.
• İnsanların şiiri sanatlı söyleyişleri, farklı tamlamalar kullanmaları, mecazlar ve söz sanatlarıyla birlikte oluşturdukları yapı şiir dilidir.
• İnsanın hayal gücünün sınırsızlığını kaynak edinen şiirin konuları da sınırsızdır. İnsanlar istediği konuda şiirler yazabilir.
• Şiirde imge ve çağrışımlar oldukça önemli bir yer tutar.
• Şiirin kendi arasında anlam bütünlüğü oluşturan en küçük bölümüne nazım birimi denir. Nazım birimleri; dize, beyit, dörtlük ve benttir.
• Şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne bağlı olarak kazandığı genel biçim özelliklerine nazım biçimi ya da şekli denir. Türk şiirinde kullanılan nazım biçimleri;
  • Halk Edebiyatı Şiiri:
    • Anonim halk şiirinde; mâni ve türkü
    • Aşık tarzı halk şiirinde; koşma, semai, varsağı, destan
  • Divan Edebiyatı Şiiri:
    • Beyitlerle kurulanlar; gazel, kaside, mesnevi, kıt’a, müstezat
    • Bentlerle kurulanlar; tuyuğ, rubai, murabba, şarkı, muhammes, terkibibent, terciibent
  • Batı Etkisindeki Türk Şiiri:
    • Sone, terzarima, triyole, balat, serbest nazım
• Nazım türü; şiirin işlediği konuya ve temaya göre belirlenir. Türk şiirinde kullanılan nazım türleri;
  • İslamiyet Öncesi Türk Şiiri:
    • Sagu, koşuk, destan
  • Halk Edebiyatı Şiiri:
    • Aşık tarzı halk şiirinde; güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt
    • Anonim halk şiirinde; ninni, ağıt
    • Dini-tasavvufi halk şiirinde; ilahi, nefes, deme, nutuk
  • Divan Edebiyatı Şiiri:
    • Tevhit, münacaat, naat, mersiye, methiye, hicviye, fahriye
• Şiirlerde söyleyici, mahlas ve tapşırma olmak üzere bazı unsurlar vardır.
• Şiirde okuyucuya verilmek istenen mesaja “tema” adı verilir. Şiirlerde sıkça; aşk, yalnızlık, sevgi, özlem, doğa, mutluluk, hüzün, gurbet, ölüm gibi temalar işlenir.
• Temanın somutlaştırılmasıyla konu oluşur.
• Şairin duygu ve düşüncelerini akıl gücüyle, kendine özgü biçimde oluşturduğu dile imge denir. İmgeler oluşturulurken mecazlardan ve söz sanatlarından fazlasıyla yararlanılır.
• Şiirler konularına göre; lirik, pastoral, epik, didaktik ve satirik şiir olmak üzere 5′ ayrılır.
• Şiir geleneği; dönemin sosyal, siyasal özellikleri, şairlerin kullandıkları dil, alışkanlıklar, kültür, töre, anane gibi unsurların nesilden nesle aktarımı ile oluşur. Türk edebiyatında halk şiiri, divan şiiri ve modern şiir olmak üzere 3 şiir geleneği bulunmaktadır.
• Şiirde ahenk; kelimelerin, ses ve anlamsal olarak birbirleriyle uyum içerisinde kullanılması ile birlikte oluşur. Şiirde; ölçü, kafiye, redif, ses tekrarları, ses yansımaları, sözcük tekrarları ve nakarat olmak üzere 6 tane ahenk unsuru bulunmaktadır.
• Şiirlere zenginlik katmak, farklı anlamlar ortaya koymak için söz sanatlarına başvurulur. Söz sanatlarını mecaza, anlama ve söze dayalı olmak üzere 3 ana başlığa ayırabiliriz;
  • Mecaza Dayalı Edebi Sanatlar: Teşbih (Benzetme), İstiare (Eğretileme), Mecaz (Değişmece), Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması), Kinaye (Değinmece), Tariz (İğneleme), Teşhis (Kişileştirme), İntak (Konuşturma)
  • Anlama Dayalı Edebi Sanatlar: Tevriye, Tenasüp (Uygunluk), Tecahül-i Arif (Bilmezlikten Gelme), Hüsn-i Ta’lil (Güzel Neden Bulma), Mübalağa (Abartma), Tezat (Zıtlık), İstidrak, Tekrir (Tekrar Etme), Nida (Seslenme), İstifham (Soru Sorma), Rücu (Geriye Dönme), Tefrik, Kat’ (Kesme), Terdit (Şaşırtma), İltifat, Telmih (Anımsatma), İrsal-i Mesel (Atasözü Söyleme), İktibas (Alıntı Yapma), Leff ü Neşr (Sıralı Açıklama), Sihr-i Helal, Tedric, İham
  • Söze Dayalı Edebi Sanatlar: Cinas, Aliterasyon, Asonans, Ulama, Seci (İç Uyak), Kalb (Değiştirme), İştikak (Türetme), Akis (Yansıma), İade (Geri Çevirme), Tarsi‘, Akrostiş, Leb-Değmez (Dudak Değmez)