Yazarın; bir metni daha güçlü kılmak, okuyucuyu etkilemek, anlatımı daha inandırıcı kılmak, ileri sürdüğü düşünceleri insanların benimsemesi gibi nedenlerden dolayı başvurduğu yollara düşünceyi geliştirme yolları denir.
Tanımlama
Bir kelimeyi, durumu, ifadeyi, varlığı tüm özellikleriyle açıklamaya tanımlama denir. “Nedir?” veya “Kimdir?” soruları sorulduğunda alınan cevap tanımdır.
Tanımlamaya Örnek
Edebiyat Tanımı: Edebiyat; insanın bir düşünceyi, duyguyu, olguyu estetik nitelikte kendine özgü bir dille sözlü veya yazılı olarak ifade etmesidir.
Örnekleme
Bir düşünceyi veya kavramı daha iyi ifade edebilmek için örnek verilir. Genellikle soyut kavramları somutlaştırmak için örnekleme yoluna başvurulur.
Örneklemeye Örnek
- Romantizm akımı 1800-1850 yılları arasında Avrupa’da çıkan bir edebi akımdır. Döneminde birçok sanatçıyı etkilemiştir. Etkilenen sanatçılara dünya edebiyatından; Victor Hugo, Goethe, J.J. Rousseau, Puşkin, Voltaire, Schiller örnek verilirken Türk edebiyatından; Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat, Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan örnek verilebilir.
- Metinde Romantizm akımından birçok sanatçının etkilendiği yazılmış ardından Romantizm akımından etkilenen sanatçılara örnek verilmiştir.
Karşılaştırma
Yazar bir düşünceyi daha iyi ifade etmek için iki kavramı, olguyu, durumu, canlıyı karşılaştırır.
Karşılaştırmaya Örnek
Masal ve Fabl Farkları: Fablların masallardan en temel farkı fablların öğretici nitelik taşımasıdır. Fabllarda karakter olarak hayvanlar ve bitkiler yer alırken masallarda genellikle insanlar yer alır.
Tanık Gösterme
Bir düşünceyi daha inandırıcı kılmak veya kanıtlamak için tanık gösterilir. Tanık göstermede atasözlerinden de yararlanılabilir.
- Örnek 1: Gerçekten de yaptıklarıma inanamıyorum. Onunla evlenmeden önce bu yaptıklarım aklımın ucundan bile geçmezdi. Bazen çok hata yaptığımı düşünüyorum. Onu çok seviyorum maalesef onu öldürecek kadar çok seviyorum. Oscar Wilde bu sözleri sanki benim için söylemiş: “Her şeye karşın herkes sevdiğini öldürür. Kimi bunu sert bakışıyla yapar, kimi de yüze gülen bir sözcükle, korkak kişi bunu bir öpücükle, cesur adam bir kılıçla.”
- Metinde Oscar Wilde’ın sözünden alıntı yapılarak tanık gösterilmiştir.
- Örnek 2: Kendimi her geçen saat her geçen gün ona benziyor gibi hissediyorum. Aynada onun yansımasını görüyorum. Yüz hatlarını kendi yüzümde hissediyorum. Hiçbir zaman onunla bu kadar benzediğimizi fark etmedim. Üzüm gerçekten de üzüme baka baka kararıyor. Üzgünüm. Artık gitme vaktim geldi.
- Metinde “üzüm üzüme baka baka kararır” atasözü kullanılarak tanık gösterilmiştir.
Sayısal Verilerden Yararlanma
Yazar, bir metni daha inandırıcı kılmak ve verdiği bilgilerin somutlaşmasını sağlamak için sayısal verilerden yararlanır. Sayısal veriler istatistik, grafik, tablo şeklinde de verilebilir.
Sayısal Verilerden Yararlanma Örnek
- Türkiye birçok gıdanın üretiminde dünyada ilk sıralarda yer alıyor. 2018‘de yapılan araştırmaya göre Türkiye, 515.000 ton fındık üreterek dünyadaki fındık üretiminin %60‘ını karşılamaktadır.
Somutlama
Soyut bir kavramın örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma gibi yollarla somutlaştırılmasına denir. Kişileştirme ve deyimlerle somutlama yapılabilir.
Somutlaştırmaya Örnek
- Aklım sanki oyunlar oynuyor bana. Gördüklerim, duyduklarım, hissettiklerim… Sanki her yerde onu görüyorum, her yerde onu duyuyorum, her yerde onu hissediyorum.
- Akıl kelimesi soyut bir kavramken oyun oynamak gibi somut bir kavramla kişileştirmeye uğramış ve somutlaşmıştır.
Soyutlama
Somut bir kavramın soyutlaşmasıdır. Şiirlerde çokça kullanılır. Soyutlamaya süslü anlatımın olduğu yerlerde rastlanır.
Soyutlamaya Örnek
- Bana yaptıklarından sonra onun taş kalpli olduğu anladım.
- Taş kelimesi somut bir kelime iken taş kalpli ifadesiyle soyutlaşmıştır.
Benzetme
Düşünceyi daha etkili hale getirmek amacıyla bazı ifadeler, kavramlar benzetme yoluna başvurulur. Benzetme yaparken zayıf olan güçlü olana benzetilir.
Benzetmeye Örnek
- Bugün güneş adeta bir tohumun filizlenmesi gibi pencereme doğuyor.
- Güneş, tohumun filizlenmesine benzetilmiş.
