Dil ve İletişim

İletişim; en genel anlamı ile duygu, düşünce, bilgi, haber ve becerilerin paylaşılmasıdır. Başka bir deyişle bireyler arasında duyguda, düşüncede, tutumda ortak bir payda yaratılmasına iletişim denir.

• İletişim, insanlığın başlangıcıyla var olan ve insanlar tarafından geliştirilen de bir süreçtir.
• İletişim, aktarımdır. Kısacası duygu ve düşüncelerin başkalarıyla paylaşımıdır. Dilin ise bu ileti paylaşımı sırasındaki görevi, iletilerin karşı tarafa ulaşmasına yaramasıdır.
• Dil olmadan karşılıklı bir ileti ve etkileşim süreci gerçekleşemez ve dolayısıyla iletişim var olamaz.
• İnsanlar arasındaki ilişkilerde kullanılan jestler, mimikler, el, kol, yüz ve vücut hareketleri de basit iletişim araçlarındandır. Trafik işaretleri veya renklerin sembolik anlamlar taşıması iletişim sistemine bağlı işaretlerdir.
• Günümüzde bilimsel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak iletişim olanakları çeşitlenmiştir. Bu nedenle iletişim de kolaylaşmıştır. Bugün nerede olursak olalım teknolojinin sağladığı imkanlarla görüntülü ve sesli iletişim yapılabilmektedir.
• İlk çağlarda sözlü olarak destan ve masallar ile ulaşılabilen insana; matbaanın bulunması ile kitaplarla, bugün ise bilgisayar ve internet ile ulaşma noktasındayız.

İletişim Çeşitleri

İletişim çeşitlerini; sözlü iletişim, sözsüz iletişim, beden ile iletişim, yazılı iletişim olmak üzere dörde ayrılabiliriz.

Sözlü İletişim

Sesin iletilmesi ve duymanın gerçekleşmesi ile oluşan iletişim türüne sözlü iletişim denilmektedir. İletişimin en yaygın biçimidir. Sözlü iletişim, konuşma dili olarak da adlandırılmaktadır. Bu iletişim türünde bir taraf konuşandır, bir taraf dinleyendir. Konuşanın ifade etmeye çalıştığı duygu, düşünce, tutum ve bilgilerin dinleyen tarafından anlaşılması gerekmektedir. Dillin kullanımı bu iletişim türünde çok önemlidir. Dil doğru kullanıldığı zaman karşı tarafla olan ilişkisi doğru algılanacaktır. Ses tonu, sesin hızı ve şiddetinin yanı sıra hangi kelimelerin vurgulandığı da konuşma esnasında önemli rol oynamaktadır.

• Sözlü iletişimin etkili olabilmesi için:
  • Dilin ögeleri doğru kullanılmalıdır.
  • Sesin rengi, tonu, üslubu ve vurgulanması doğru olmalıdır.
  • Alıcının anlayacağı bir biçimde iletişim kurulmalıdır.
  • Etkili dinleme yapılmalıdır.
  • Dinleyici ile göz teması kurulmalıdır.
  • Empati kurularak konuşulmalıdır.
  • Anlaşılır ve akıcı konuşulmalıdır.
  • Dinleyicinin ilgisi ve dikkati çekilmelidir.

Sözsüz İletişim

Elbiseler, mekan kullanımı, kelimelerin vurgulanış biçimi, jest ve mimikler, göz hareketleri ve göz teması mesaj iletimine sözsüz iletişim denilmektedir.

Sözsüz iletişim türü ile duygular ifade edilebilmektedir. Duygular, yüzün ifadesi, el hareketleri ve sesin tonu ile ifade edilir. Kişiler arası tutumların iletişimini sağlamaktadır. İletişimin akışında düzenleyici etkiye sahiptir. Sözel ifadelere ekstra anlam katar ve zenginleştirir. Sözlü ifadeyi vurgular. Sözsüz öğeler, konuşmanın yerine geçebilmektedir.

Diğer türlere göre kesintisizdir. Aynı ortamda bulunduğumuz kişilere farkında olsak da olmasak da sürekli bir biçimde “sözsüz iletişim” halinde oluruz. Çünkü bedenimizin duruşuyla, kıyafetimizle veya aksesuarlarımız ile istem dışı olarak mesaj vermekteyiz.

Beden Dili İle İletişim

Beden dili ile iletişime sözsüz iletişim de denilmektedir. İletişimin önemli bir bölümünü beden dili oluşturur. Beden dili, iletişim ortamındaki hedefe vurgulama, tonlama, sesini yükseltme veya alçaltma olanakları sunmaktadır. Bu da iletişimi etkili hale getirmektedir. Bedenin verdiği işaretler kendiliğinden oluşmaktadır. Sözel iletişimde kullanılan kelimeler gibi değişken değildir.

Yazılı İletişim

Yazılı iletişim yazarak oluşturulan iletişim türüdür. Sözlü iletişime göre daha rahattır. Fakat yazılan her sözcük, cümle düşünülerek ve yerinde kullanılarak yazılmalıdır. Kurulan ve yazılan cümleleri uygun ve etkin bir biçimde doğru kullanılması gerekmektedir. Yazılı iletişime örnek olarak makale, kitap ve gazeteleri verebiliriz.

İletişim Ögeleri

İletişim, sosyal yaşamda gerçekleşen süreçtir. Bu süreç iletişim ögeleri ile şekillenmektedir. Bu ögeler; gönderici, alıcı, ileti, kanal, geri bildirim, kod ve bağlamdır.

• Gönderici (Verici): İletişimi başlatan ögedir. Bilgiyi aktaracak kaynaktır. Bir başkasına herhangi bir düşünce, görüş ya da başka bir şey aktarmak isteyen kişi, hayvan ya da aygıttır.
• Alıcı (Dinleyici): Kendisine bilgi gönderilen kişidir. İletiyi algılayan, onu çözümleyip değerlendiren, göndericinin karşısında bulunan kişidir. İletişimin tam olarak gerçekleşebilmesi için alıcının göndericiye geri bildirimde bulunması gerekir.
• İleti (Bildiri, mesaj): Göndericinin alıcıya gönderdiği bilgi, düşünce veya duygudur. Yani göndericinin düşüncelerinin, isteklerinin, duygularının görsel veya işitsel hâle dönüşmüş şeklidir. İki ya da daha çok kişi arasında anlam taşıyıcı özelliği olan, anlam aktarmak için üretilmiş her türlü dilsel ya da dil dışı gösterge topluluğudur. İleti konuşma, yazı, hareket, resim vb. şekilde gönderilebilir.
• Kanal (Oluk): İletişim sırasında bildirinin izlediği yolu, iletişimin aktarıldığı ortamı belirtir. Kısacası; iletinin alıcıya aktarılmasında kullanılan her türlü iletişim yoludur. Ses dalgaları, işaretler, hava, telefon örnek gösterilebilir. İnsan duyu organlarıyla iletiyi alır ve anlamlandırır.
• Bağlam: İletişimde görev alan unsurların oluşturduğu ortamdır. Bağlamsız bir iletişim düşünülemez.
• Kod (Düzgü, Şifre): İletinin özel bir tarzda düzenlenmiş hâlidir. İletinin gönderilmesinde kullanılan belli bir doğal dildir. (Türkçe, İngilizce gibi) Dil, iletiyi ulaştırmak için kullanılan en yaygın koddur. İletişimin gerçekleşebilmesi için göndericinin ve alıcının aynı kodu bilmesi gerekir.
• Dönüt (Geri Bildirim): İletideki amacın gerçekleşmesidir. Yani göndericinin iletisine alıcının verdiği karşılıktır. Gönderici, iletişinin anlaşılıp anlaşılmadığını veya doğru anlaşılıp anlaşılmadığını geri bildirim sayesinde öğrenebilmektedir.

İletişim Süreci

• Öğretmen: Gönderici
• Öğrenci: Alıcı
• Kim? : İleti
• Ses dalgaları: Kanal
• Sınıf: Bağlam
• Türkçe: Kod
• Kime? : Geri bildirim

Dilin İşlevleri

Göndergesel İşlev

• Dilin bilgi verme ve bilgiyi olduğu gibi aktarma işlevine denir.
• Amaç; doğru, nesnel ve gözlemlenebilir bilgiler vermektir.
• Nesnel anlatımlarda, bilim içerikli yazılarda, özellikle kullanma kılavuzlarında, öğretme amaçlı notlarda kullanılmaktadır.
• Örnek;
  • Dilin göndergesel, heyecana bağlı ve alıcıyı harekete geçirme gibi işlevleri vardır.

Heyecana Bağlı İşlev

• Bu işlev türünde mesaj, heyecan ve duyguların iletilmesi amacıyla oluşturulur.
• Duygular, heyecanlar, korkular ve sevinçler dile getirilir.
• Öznellik söz konusudur.
• Özel mektuplarda, özel betimlemelerde, lirik şiirlerde sıklıkla kullanılır.
• Örnek;
  • Yaşasın! Sen de bizimle geliyorsun.

Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi

• Mesaj alıcıyı harekete geçirmek için oluşturulur.
• Buradaki ileti, çağrı niteliği taşımaktadır.
• Amaç; alıcıda bir tepki, bir davranış yaratmaktadır.
• Siyasi nutuklar, propagandalar, el ilanları, reklam metinleri bu işlev türü ile oluşturulur.
• Örnek;
  • Efendiler, bu işgali sona erdirmek için bir an önce savaşmalıyız!

Kanalı Kontrol İşlevi

• Bu işlev türünde ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek niyetiyle oluşturulur.
• İletişimin kurulmasını ve sürdürülmesini sağlayan anlatımlarda söz konusudur.
• İletişimin devam ettirilmesi daha çok amaçlanır.
• Törenlerde, arkadaş sohbetlerinde kullanılır.
• Örnek;
  • Beni anladığından emin misin?

Dil Ötesi (Üst Dil) İşlev

• İleti; dil ile ilgili bilgi vermek ve dili açıklamak amacıyla kullanılır.
• Bilimsel metinlerde kullanılmaktadır.
• Örnek;
  • “Bu” kelimesi işaret zamiri, işaret sıfatı ve kişi zamiri olarak kullanılabilmektedir.

Sanatsal (Şiirsel) İşlev