Çağdaş tiyatro, 20. yüzyıl tiyatrosudur. Geleneksel tiyatro anlayışına ve tiyatro ile ilgili kurallara karşı çıkan, bulunduğu çağın gelişim ve değişimlerine hızlı bir şekilde ayak uyduran tiyatro anlayışlarına çağdaş tiyatro denilmektedir.
Çağdaş Tiyatro Türleri
Dışavurumcu (Ekspresyonist) Tiyatro
- 1. Dünya Savaşı öncesinde ortaya çıkan bir anlayıştır.
- Geleneksel tiyatrolara ve insanı yok eden savaşçı anlayışlara tepki olarak ortaya çıkmıştır.
- Bireyin kendi yaşantısını ve ruhsal başkaldırısını temel alan bir tiyatro anlayışıdır.
- Bu tiyatro anlayışında klasik olay örgüsü bulunmamaktadır.
- Zaman ve mekan kavramları soyutlaştırılmıştır.
- Oyun yapılarında kısa kısa tablolar vardır. Sürekli bir akış bulunmamaktadır.
- Şiirli konuşmalardan makine tıkırtılarına kadar uzanan bir konuşma hali bulunmaktadır.
- Oyun kişileri tek bir bireyi yansıtmaz. Oyun kişileri bir topluluğu veya toplumsal sınıfı yansıtmaktadır.
Gerçeküstü (Sürrealist) Tiyatro
- Psikolojik süreçlerin işlendiği bir tiyatro anlayışıdır.
- Seyircinin bilinçaltına erişmek amacıdır.
- Zaman ve mekan bu tiyatro anlayışında net değildir.
- Seyircilerde düş görüyor havası yaratmak amaçlanır.
- Uyumsuz tiyatronun ortaya çıkmasına temel olmuştur.
Saçma (Absürt) Tiyatro
- Uyumsuzluk tiyatrosu olarak da bilinmektedir.
- Günümüzde hala bu tiyatro anlayışı oynanan oyunlar bulunmaktadır.
- Sürrealist tiyatro ve varoluşçu tiyatro anlayışlarından etkilenerek oluşmuştur.
- Psikolojik derinlemesi olan oyunlara karşılık olarak ortaya çıkmıştır.
- İnsan yaşamının akla aykırılığını temel almıştır.
- Gerçeği; anlaşılamayan ve açıklanamayan bir karmaşa olarak göstermiştir.
- Bütün kalıplara ve alışılmış düzene karşı çıkmıştır.
- Mantık sınırlarını tanımamıştır.
- Olaylar arasında bağ kurulmaz.
- Kahramanlar zavallı, suçlu, bilgisiz ve zayıf kişilerdir.
- Belli bir olay örgüsü bulunmamaktadır.
- Verilmek istenen mesaj seyirciden seyirciye değişmektedir.
- Amacı; seyirciyi düşündürmek ve tedirgin etmektir.
Varoluşçu (Egzistansiyalist) Tiyatro
- 2. Dünya Savaşı’nın ölüm ve yokluk gibi dönemlerinde ortaya çıkmıştır.
- Varoluş felsefesine dayanarak gelişmiş bir tiyatro anlayışıdır.
- İnsanın terk edilmişliği, varlığın saçmalığı, özgürlüğün heyecanı ve insanın özgür olması gerektiği gibi konuları işlemiştir.
- Oyun kişileri iç çatışmaya sahip kişilerdir. Ölüm ile yüz yüzedirler. Suç işlerler. Yalnızdırlar. Dünyanın değerlerine baş kaldırırlar.
- İnsan anlamsız durum içerisinde kendini aramaktadır.
- Sorunlar her ne kadar kişi bazında alınsa da asıl anlatılmak istenen bu sorunların bütün insanlığın sorunu olduğudur.
Epik Tiyatro
- Bertold Brecht tarafından geliştirilmiştir.
- Seyirciyi gözlemci olmaya ve yargıda bulunmaya zorlayan bir tiyatro anlayışıdır.
- Akıl ön plandadır. Duygular geri plana atılmıştır.
- Seyirci ile oyuncu arasındaki duvar bu anlayışta yıkılmıştır. Seyirciye dünya görüşü verilmek istenmiştir.
- Türk edebiyatında ilk benimseyen sanatçılar; Haldun Taner ve Vasıf Öngören olmuştur.
- Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı, Vasıf Öngören’in Asiye Nasıl Kurtulur adlı eserleri en güzel örnekleridir.
