Türkçede “de”nin iki farklı görevi bulunmaktadır.
⭐Bunlar;
- Bağlaç olan “de” (Ayrı yazılır.)
- Hal eki (bulunma hali) olan “-de” (Bitişik yazılır.)
Bağlaç Olan De
Bağlaç Olan De Nasıl Yazılır?
“de” bağlacı başlı başına bir sözcüktür. Bu nedenle kendisinden önce gelen kelimelerden her zaman ayrı yazılır. Hiçbir zaman “te, ta” şeklinde yazılmaz. Bağlaç olan “de/da” kelimeleri ya da cümleleri birbirine bağlarken aynı zamanda bunlar arasında benzerlik, eşitlik, katılma gibi anlam ilişkileri de kurabilir. Bağlaç olan “de/da” yerine “bile, dahi” sözcükleri getirilebilir. Bitişik yazılmadığından özel isimlerden sonra hiçbir zaman kesmeyle ayrılmaz.
⭐Örnek vermek gerekirse;
- Sen de mi Brütüs?
- Bugün de bütün işler bana kaldı.
- Hava hiç de soğuk değil.
- Kemal de sınava girmemiş.
- Yarışmaya bizim sınıf da katılacak.
Hal Eki (Bulunma Hali) Olan “-de”
Hal Eki Olan “-de” Nasıl Yazılır?
Hal eki olan “-de” aynı zamanda bulunma hali olarak da bilinir. Hal eki olan -de, cümlelere bulunma veya kalma anlamlarını katar ve eklendiği kelimelere bitişik yazılır. Büyük ünlü uyumuna uyar. Ünsüz benzeşmesi kuralına uyar. Diğer bir ifade ile “te, ta” şeklinde yazılabilir.
⭐Örnek vermek gerekirse;
- Yolda giderken dikkatli olmalıyız.
- Evde hiç ses yoktu.
- Anahtarını diğer çantasında unutmuş.
- Soruların cevapları kitapta var.
- Yeni açılan okulda çalışıyor.
“de”nin Yazımını Kolaylıkla Nasıl Ayırt Edebiliriz?
“de”nin yazımını ayırt etmenizi sağlayacak pratik yöntem şudur;
- Eğer cümle içinde yer alan “de”yi çıkardığınızda cümlede bir anlam bozukluğu oluşmuyorsa bağlaç olan “de”dir ve ayrı yazılır. Eğer anlam bozukluğu oluşuyorsa hal eki olan “de”dir ve bitişik yazılır.
⭐Örnek vermek gerekirse;
- Ekonomide kural yoktur. (Cümleden “de”yi çıkarın. “Ekonomi kural yoktur” dediğiniz zaman anlam bozuluyor. Bu nedenle “de” bağlaç değildir, hal ekidir ve bitişik yazılmalıdır)
- Dedikleri de doğru çıktı. (Cümleden “de”yi çıkarın. “Dedikleri doğru çıktı” dediğiniz zaman anlam bozulmuyor. Bu nedenle “de” bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır)
Bağlaç Olan “de” ile Hal Eki Olan “-de” Karşılaştırması
De Bağlacı
- Ayrı yazılır.
- Özel isimlerden sonra geldiğinde kesme işareti ile ayrılmaz.
- Ünsüz sertleşmesine uymaz.
- Cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz.
“-De” Eki
- Bitişik yazılır.
- Özel isimlerden sonra geldiğinde kesme işareti ile ayrılır.
- Ünsüz sertleşmesine uyar.
- Cümleden atıldığında anlam bozulur.
