Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi, Uyumu)

📅 13 Eylül 2022|12 Eylül 2022
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi, Uyumu)

Konu Özeti

Sert ünsüzlerden "ç, f, h, k, p, s, ş, t" biriyle biten bir kelimeye yumuşak ünsüzlerin biriyle “b, c, d, g” başlayan bir ek geldiğinde yumuşak ünsüz, sert ünsüze (p, ç, t, k) dönüşür. Buna ünsüz benzeşmesi denir. "b" ünsüzünün "n" ünsüzünü "m" ünsüzüne dönüşmesi gerileyici ünsüz benzeşmesidir.

Bu konuda
  • Ünsüz Benzeşmesi kuralını
  • Ünsüz benzeşmesi ile ilgili örnekleri
  • Gerileyici ünsüz benzeşmesini ve örneklerini
öğreneceksiniz.

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi) Nedir?

Türkçe Dil Bilgisi kurallarına göre; sert sessizler ile sonlanan kelimelerin sonu mutlaka sert sessiz harflerden biri ile bitmelidir. Yani yumuşak sessiz harfler gelmemelidir. Bu doğrultuda yumuşak ünsüzler (c, d, g) dönüşerek “ç, t, k” şeklini alır.

Kısacası; Sert ünsüzlerden “ç, f, h, k, p, s, ş, t (Fıstıkçı Şahap) biriyle biten bir kelimeye yumuşak ünsüzlerin biriyle “b, c, d, g” başlayan bir ek geldiğinde yumuşak ünsüz, sert ünsüze (p, ç, t, k) dönüşür. Bu ses olayına ise ünsüz benzeşmesi ya da ünsüz sertleşmesi adı verilir.

Örnek ile açıklamak gerekir ise;

  • c ünsüzü= ç ünsüzüne,
  • d ünsüzü = t ünsüzüne,
  • g ünsüzü = k ünsüzüne dönüşür.

Reklam

❗ Ünsüz benzeşmesi ya da sertleşmesi kökte veya gövdede olan bir ünsüz uyumu değildir. Sonradan meydana gelen bir ses olayıdır. Bu hususa da dikkat edilmesi gerekir.

📚 EK BİLGİ

Rakamlara gelen ekler de bu kurala uygun olarak yazılmalıdır. Yani; “3-4-5-60-70” vb. sayılardan sonra gelen eklere dikkat edilmelidir. Çünkü bu sayıların sonundaki sessizler, sert sessizlerdendir. Örneğin;

  • 1925’te ➡ Doğru
  • 1925’de ➡ Yanlış

📚 EK BİLGİ

Bu kural bileşik sözcüklerde uygulanmaz. Örneğin;

  • Dikdört-gen
  • Ak-deniz,
  • Baş-bakan,
  • Ak-ciğer gibi.

📚 EK BİLGİ

Reklam

“-de, -da” bağlacı başlı başına bir kelime olduğu için bu kurala uymadan kullanılır. Örneğin;

  • Hava hiç de sıcak değil.
  • Gitsek de olur, bana fark etmez.

📚 EK BİLGİ

Bazı matematik terimleri de bu kurala uymaz. Örneğin;

  • Beş-gen,
  • Üç-gen gibi.

📚 EK BİLGİ: “-gil, -cağız” eklerinin ilk sessizi “-g” ve “-c” olmasına rağmen hiç bir koşulda değişmez. Bu nedenle bu ekler ünsüz benzeşmesi ya da sertleşmesi kuralına uymaz. Örneğin;

  • Ahmetgil,
  • Çocukcağız gibi.

📌 NOT: Ünsüz benzeşmesi ya da sertleşmesi kuralına uymamak yazım yanlışıdır. Bu nedenle ünsüz benzeşmesi ya da sertleşmesi ile ilgili sorular genel olarak yazım yanlışı sorularında sorulmaktadır.

Reklam

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi) Örnekleri

Örnekler:

  • kaçak – cı = kaçakçı
  • kitap – cı = kitapçı
  • raf – da = rafta
  • günah – gar = günahkar
  • patates – de = patateste
  • köpek – cik = köpekçik
  • bardak – cı = bardakçı
  • simit – ci = simitçi
  • sanat – gar = sanatkar
  • koş – du = koştu
  • tas – da = tasta
  • konuş- dum = konuştum
  • sokak-dan = sokaktan
  • diş-ci= dişçi
  • sabah-cı= sabahçı

Gerileyici Ünsüz Benzeşmesi (Dudak Ünsüzü Benzeşmesi)

“b” ünsüzünün sözcük içlerinde kendisinden önce gelen “n” ünsüzünü “m”ye çevirmesi olayına gerileyici ünsüz benzeşmesi denir.

Örneğin:

  • Anbar ➡ ambar,
  • Kanbur ➡kambur,
  • Canbaz ➡ cambaz,
  • Çenber ➡ çember,
  • Sünbül ➡ sümbül,
  • Zanbak ➡ zambak gibi.

📚 EK BİLGİ

Özel adlarda ve bileşik sözcüklerde gerileyici ünsüz benzeşmesi kuralı uygulanmaz. Örneğin;

  • Onbaşı,
  • Binbaşı,
  • Safranbolu
  • İstanbul,
  • Sonbahar gibi.

Reklam

Benzer İçerikler
Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi)
Güncel
Edebiyat

Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi)

İçeriğe Git>
Ünsüz Düşmesi
Güncel
Edebiyat

Ünsüz Düşmesi

İçeriğe Git>
Ünsüz Türemesi (Ünsüz İkizleşmesi)
Güncel
Edebiyat

Ünsüz Türemesi (Ünsüz İkizleşmesi)

İçeriğe Git>
Küçük Ünlü Uyumu
Güncel
Edebiyat

Küçük Ünlü Uyumu

İçeriğe Git>
İyelik Eki (Aitlik Eki)
Güncel
Edebiyat

İyelik Eki (Aitlik Eki)

İçeriğe Git>
Ünlü Düşmesi
Güncel
Edebiyat

Ünlü Düşmesi

İçeriğe Git>
Copyright © 2023 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo