Olaya bağlı metinlerde varlıklar, olaylar, durumlar, duygular ve düşünceler birden fazla bakış açısıyla ele alınabilir. Anlatıcı bakış açıları hakim (ilahi/ tanrısal), kahraman, gözlemci (kameraman/ müşahit) ve çoğulcu bakış açısı olmak üzere 4 başlıkta incelenir.
Hakim/ İlahi/ Tanrısal Bakış Açısı (O)
Hakim bakış açısında, anlatıcı tüm olanları ve olacakları bilir, kahramanların akıllarından geçenlere hakimdir. Hakim anlatıcı 3. tekil kişi (o) ağzıyla bizlere olayı anlatır. Hakim bakış açısına sahip metinlerde okuyucu ile iletişim kurulabilir.
Örnek:
Kağan fabrikanın girişindeki güvenliğe selam vermeden içeri girdi. Güvenlik görevlisi gelen adamı biraz süzdü ve yeni çalışanlardan biri diye düşündü. Kağan tahmin ettiğinden daha büyük bir fabrika olduğunu görünce biraz şaşırdı ama etrafındaki insanlara belli etmedi. Fabrikadaki insanların dur durak demeden arı gibi çalışmasını izlerken aklına arılarla ilgili izlediği belgesel geldi.
Reklam
Kahraman Bakış Açısı (Ben)
Kahraman bakış açısında, anlatıcı olaydaki kahramanlardan birisidir. Anlatıcı kahraman olayı kendi penceresinden bizlere aktarır. Olaylar karşısındaki duygu ve düşüncelerini anlatır. Kahraman anlatıcı olayı 1. tekil kişi (ben) ağzıyla aktarır. Okuyucuyla anlatıcı arasında daha samimi ve sıcak bir iletişim kurulmasında etkili bir bakış açısıdır.
Örnek:
Apartmanın önünde yer olmadığı için aracımı bir sonraki sokağa park etmek zorunda kaldım. Apartmanın girişinde gördüğüm kadına 7 numaralı dairede yaşayan adam hakkında ne biliyorsunuz diye sordum. Bu semtlerde yaşayan insanlar polislerle pek konuşmaz. Kadın beni süzdükten sonra üstümde polis olduğuma dair hiçbir şey olmadığı için kimliğimi gösterdim. Kimliği gösterdiğimde yüzünü ekşitmekle beraber bana “Ne istiyorsun?” der gibi bir bakış attı.
Gözlemci/ Kameraman/ Müşahit Bakış Açısı (Ben veya O)
Gözlemci bakış açısında anlatıcı olayları dışarıdan izliyormuş gibi aktarır. Olayın geleceğini; karakterlerin duygularını, düşüncelerini ve iç seslerini bilemez. Olan olayları olduğu gibi aktarır. Gözlemci bakış açısında anlatıcı 1. tekil kişi (ben) veya 3. tekil kişi (o) ağzıyla olayları anlatır.
Örnek:
Hasan ara sokaklarda arabasıyla giderken yan sokaktan hızla çıkan araba Hasan’ın arabasının önünden geçti. Hasan aniden çıkan arabayla birden frene bastı. Sonra polis sirenlerini duymasıyla arabasını yolun ortasında kenara çekti ve hızla koştu. Önünden hızla geçen arabanın girdiği sokağın köşesini döndüğünde arabanın bir evin duvarına çarptığını gördü. Polisler, kaza yapıldığını gördüğünde ambulans çağırdı. Ambulansın gelmesiyle birlikte arabadan uzun saçlı bir genç çıktı.
Çoğulcu Bakış Açısı
Çoğulcu bakış açısında birden fazla anlatıcı vardır. Bir olaydaki birden fazla karakterin anlatıcı olduğu metinlerde okuyucu için daha açıklayıcı ve inandırıcı bir anlatım hakimdir.
Örnek:
Reklam
Merdivenlerden çıkarken yaşlı annemin durumunun iyi mi kötü mü olduğunu düşünüyordum. Eve girdiğimde eşimin koltukta oturduğunu ve boş bir duvara baktığını gördüm. Onun yanına otursam mı yoksa lavaboya mı gitsem diye düşünüyordum.
Kocam eve geldiğinde zihnim çok doluydu. Ne yapmam gerektiğini bilmiyordum. Onun yanında olmalıydım. Yanıma geldiğini gördüğümde ona doğru baktım ve yüzündeki hüznü gördüm.
