Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler Özeti

Makale ve Özellikleri

Makale; bir düşünceyi, tezi kanıtlamak, savunmak için spor, bilim, siyaset, edebiyat, coğrafya, tarih, tıp, ekonomi, sosyoloji, felsefe vb. birçok alanda yazılan açıklayıcı ve yorumlayıcı nitelik taşıyan yazılara verilen addır.

Makale Özellikleri:

• Öne sürülen düşünceyi veya tezi kanıtlamayı esas alır. Diğer türlerden ayıran en önemli özelliğidir.
• Genellikle gazete veya dergilerde yayınlanırlar.
• Nesnel bir anlatım söz konusudur.
• Makalelerde dil göndergesel işlevde kullanılır.
• Makalelerde çokça bilimsel terimler kullanılır.
• Makaleler giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere 3 bölümden oluşur.
• Makaleler; bilimsel makale, edebi makale ve gazete makaleleri olmak üzere 3’e ayrılır.
• Makalelerde Bulunması Gereken Bölümler; yazar adı ve soyadı, makalenin yayınlanma tarihi, makale adı, dergi adı, cilt numarası, sayısı, sayfa numaraları.

Deneme ve Özellikleri

Deneme, yazarın herhangi bir konuda kesin yargılara varmadan kişisel fikir veya düşüncelerini kendi kendine konuşuyormuş gibi bir üslupla yazdığı yazılardır.

Denemenin Teknik Özellikleri:

• Denemede cümleler açık, anlaşılır, sade bir biçimde; içtenlikle ve sohbet havası içerisinde yazılır.
• Denemede kişisel tez ve düşünceler samimi, içten bir üslup ile anlatılır.
• Deneme bir plan içerisinde oluşmaz.
• Yazar ele aldığı konuyu ispatlama, kanıtlama gereği duymadan kendi fikir veya düşüncelerini kişisel görüşlerini dile getirir.
• Yazar denemesini kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi kaleme alır.
• Düşünsel planda yazılması ile makaleye benzemektedir. Lakin denemeler makaleden kısa yazılardır.
• Deneme yazmak için uzman olmaya gerek yoktur. Lakin geniş bir kültür birikimi gerekmektedir.
• Yazar, denemenin sonunda kesin bir yargı, sonuca varma gibi bir amaç edinmez. Bunun yerine konuda düşündürücü, öğretici, inandırıcı ve ufuk açıcıdır.
• İşlediği konulara göre denemeler 3 gruba ayrılır:
  • Kişisel Duyarlılık ve Dikkati Konu Alan Denemeler
  • Öğretici – Eleştirel Denemeler
  • Toplumsal ve felsefi konularda bireysel düşünceyi anlatan denemeler
• Denemelerde Anlatım Türleri:
  • Eleştirel Anlatım Türü: Bu anlatım türünde yazar kendi düşüncelerini ve gözlemlerini kullanarak eleştirel bir yaklaşımla düşündüklerini yazar.
  • Mizahi Anlatım Türü: Bu anlatım türünde yazar, deneme metnini yazarken zaman zaman anlattıklarını mizahi durumla değerlendirir.
  • Paylaşımcı Anlatım Türü: Bu anlatım türü daha çok “saf ve klasik deneme” türünde görülür.
  • Kanıtlayıcı Anlatım Türü: Bu anlatım türünde genel denemelerin aksine yazarın düşünceleri kanıtlayıcı bir görünüm sergiler.

Sohbet ve Özellikleri

Sohbet bir yazarın herhangi bir konu ile ilgili kendi fikir veya görüşlerini karşısında biri varmış gibi anlattığı yazılardır.

Sohbetin Genel Özellikleri:

• Bir kompozisyon türü olan sohbet, makale planı içerisinde fakat daha samimi ve karşılıklı konuşma havası sezdirilerek yazılır.
• Yazar sanki karşısındaki biri ile sohbet ediyormuş gibi yazmaktadır.
• Bu türde herhangi bir konu sınırlaması bulunmamaktadır.
• Yazar konu hakkında kendi duygu ve düşüncelerini söylediğinden dolayı özneldir.
• İçten, samimi ve sade bir dil kullanılmaktadır.
• Dil göndergesel ve heyecana bağlı işlevde kullanılır.
• Sohbet yazıları bilgi vermektedir. Bu yönü ile makaleye benzemektedir. Fakat makaleler gibi verilen bilgiler kanıtlanmaya çalışılmaz.
• Yazılanların kanıtlanma ihtiyacının olmaması sohbet yazılarını denemeye benzetmektedir. Fakat deneme türünde yazar kendi kendisi ile konuşurken sohbet yazılarında yazar karşısında biri varmış gibi konuşur.

Fıkra ve Özellikleri

Gazete veya dergilerde günlük hayattaki olayların, ülke sorunlarının değerlendirildiği; spor, sanat, genel kültür, bilim gibi konulardaki fikir veya düşüncelerin kanıtlama amacı güdülmeden, sıcak ve samimi bir üslupla ifade edildiği yazılara “fıkra” denir.

Fıkra Türünün Genel Özellikleri:

• Gazetelerin veya dergilerin bir köşesinde bulunan fıkralar güncel olayları konu edindiğinden dolayı bu yazıların yarına kalır yönleri yoktur.
• Günübirlik yazılardır.
• Yazar fıkralarında işlediği konuları kanıtlama, ispat etme gibi bir amaç edinmez.
• Fıkralar yalın ve yoğun anlatım benimsendiği kısa yazılardır.
• Makale gibi bilgi veren yazılardır fakat makaleye göre daha öznel ve kısadırlar. Ayrıca fıkradaki bilgilerin kanıtlanma amacı da bulunmamaktadır.
• Diğer türlerden fıkrayı ayıran en önemli özellik; güncel konuları işliyor olmasıdır.
• Fıkralarda da makaledeki gibi giriş gelişme sonuç bölümleri bulunmaktadır.
• Fıkralar “gazete fıkraları” ve “küçük hikâye niteliğindeki nükteli ve güldürü fıkraları” olmak üzere 2 türe ayrılmaktadır.

Eleştiri ve Özellikleri

Eleştiri bir düşünce veya sanat yapıtının iyi, kötü; zayıf, güçlü yönlerini bir yargı ile ifade eden yazılardır.

Eleştirinin Belirleyici Özellikleri:

• Eleştiri düşünsel bir planda yazılır.
• Eleştiride konu, yazının sonuna kadar değerlendirilmekte olan yazar veya esere bağlı kalmalıdır. Eleştirmen, eleştirisinde belirttiği iyi veya kötü gibi kavramları eserden aldığı örneklerle desteklemelidir.
• Yazar eleştirisinde nesnel olmalıdır.
• Dilinin açık ve yalın olması gerekir
• Eleştirisi yapılacak eser bütün boyutlarıyla ele alınmalıdır.
• Eleştiri, “konularına göre” ve “eleştirmenin tutumuna göre” olmak üzere 2’ye ayrılır.

Röportaj ve Özellikleri

Röportaj; bir olayı açıklamak, bir durumu ortaya koymak, bir konu hakkında insanları aydınlatmak amacıyla oluşmuş gazete ve dergi yazılarına denir.

Röportaj Türünün Özellikleri:

• Röportajlar tarihi belge niteliği taşımaktadır.
• Genellikle kısa cümlelerden oluşurlar ve bu şekilde anlatıma hareketlilik katılmış olur.
• Açık, yalın ve çarpıcı bir dil kullanılır.
• Yazar bilgi ve belge toplar, resim ve fotoğraflarla röportajı zenginleştirir.
• Yazar olayı detaylarıyla anlatır.
• Röportajın dayandığı unsurlar:
  • Araştırma
  • İnceleme
  • Somut Olgular
  • Gezip Görme
  • Soruşturma
• Farklı kişiler ile görüşülüp soru-cevap şeklinde karşılıklı konuşmalara yer verilmesi yönüyle mülakata benzese de mülakat, röportajın sadece bir bölümüdür. Röportaj daha kapsamlı bir yazı türüdür.
• Araştırılma yapılan yerleri anlatan röportajlar gezi yazısına benzemektedir. Fakat röportajda gezip görülen yeri tanıtmak gibi bir amaç bulunmamaktadır.
• Röportajlar birçok farklı açıdan sınıflandırılabilir. Röportajlar; sunuş biçimi, yazarın izlediği yöntem, uzunluk ve konularına göre olmak üzere 4 başlıkta sınıflandırılır.

Haber Metni ve Özellikleri

Haber Metni ve Özellikleri

Bir olay veya durumdan sonra bilgi edinmeye haber denir. Bu haberlerin televizyon, gazete, dergi, radyo gibi yayın organları veya iletişim araçlarında yayınlanması için oluşturulan metne ise haber metni denir.

Haber Metinlerinin Özellikleri:

• Haber metinleri objektif olmalıdır.
• Haberler bilgi, belge ve kanıtlara dayalı olmalıdır.
• İnandırıcı olmaları gerekir.
• Haber metni kendi içinde bir bütün oluşturmalıdır.
• Metnin başlığı ilgi çekici bir başlık olmalıdır.
• Haber metinleri güncel olmalıdır.
• Haberlerin anlatımı nesnel olmalıdır.
• Haber yazılarında yer alan kişilere haberin aktörleri denilmektedir.
• Bir haber; doğru, gerçek, nesnel, anlaşılır, kesin, hızlı ve dikkat çekici olmalıdır. Bu özellikler haberlerin nitelikleridir.
• Haber yazma sürecini 5 aşamada inceleyebiliriz.
• Haber Metni Teknikleri; 5N1K, piramit, ters piramit, dörtgen, konuşma dili ve serbest yazma teknikleridir.