Yazım (İmla) Kuralları

Bikifi Instagram'da

Türk Dil Kurumu, yazım kurallarını kökleştirmek, kalıplaştırmak amacıyla yerleşik kuralları yazım kılavuzunda yayınlamaktadır. Bu kurallar Türk dilini geliştirmek, genel bir kurallar çerçevesinin oluşması için önemlidir.

Alıntı (Yabancı) Kelimelerin Yazılışı

Çift ünsüz harf ile başlayan Batı kökenli kelimeler, ünsüz harflerin arasına ünlü koyulmadan yazılır.

• francala, gram, gramer, gramofon, grup, Hristiyan, kral, kredi, kritik, plan, pratik, problem, profesör, program, proje, propaganda, pro­tein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, stüdyo, trafik, tren, triptik vb.

Batı’dan alınan bazı kelimeler, kelime başına ya da ünsüzlerin arasına ünlü harf koyularak yazılır.

•  iskar­pin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulüp

Batı’dan alınan yan yana iki veya daha fazla ünsüz olan kelimelerin arasına ünlü harf koyulmadan yazılır.

• alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, tel­graf vb.

Batı’dan alınan içinde veya başında “g” harfi bulunan kelimelerde “g” harfleri değiştirilmeden yazılır.

• biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, ürolog vb.

NOT : İstisnai olarak fotoğraf ve topoğraf kelimelerinde “g” harfleri, “ğ” harfine döner.

Bazı bilim, sanat terimleri ve Latin yazı sistemini kullanan dillerden alınan deyimler ve sözler özgün biçimleriyle yazılır.

• andante (müzik), cuprum (kimya), deseptyl (eczacılık), quercus, terminus technicus (teknik terim) vb.
• conditio sine qua non (Olmazsa olmaz.);
• eppur si muove (Dünya her şeye rağmen dönüyor.);
• to be or not to be (olmak veya olmamak);
• l’art pour l’art (Sanat sanat içindir.);
• l’Etat c’est moi (Devlet benim.);
• traduttore traditore (Çevirmen haindir.);
• persona non grata (istenmeyen kişi) vb.

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak fiilleriyle kurulan birleşik fiillerde ilk kelime ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.

• dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var ol­mak, yok etmek, yok olmak vb.

Birleşik kelimelerden hiçbiri ya da ikinci kelime anlam değişikliğine uğramazsa ayrı yazılırlar.

• Hayvan türlerinden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton balığı, yılan balığı vb.
  • ardıç kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu; alıcı kuş vb.
  • ağustos böceği, ateş böceği, cırcır böceği, hamam böceği, ipek böceği, uçuç böceği, uğur böceği; sümüklü böcek vb.
  • at sineği, et sineği, meyve sineği, sığır sineği, su sineği, uyuz sineği vb.
  • deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı; Ankara keçisi, dağ keçisi, yaban keçisi; fındık faresi, yaban tav­şanı; bal arısı; Pekin ördeği, deniz ördeği; Ankara kedisi, bozkır kedisi vb.
• Bitki türlerinden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • ayrık otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu, pisipisi otu, taşkıran otu vb.
  • ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, yıldız çiçeği vb.
  • avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.
  • altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök vb.
  • dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; Antep fıstığı, çam fıstığı; soya fasulyesi; kayısı ku­rusu; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı vb.
  • kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm vb.

NOT :baklaçiçeği (renk), narçi­çeği (renk), suçiçeği (hastalık) çiçek dışında anlamlar taşıdıkları için;  ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik) ot dışında anlamlar taşıdıkları için; çöreotu ses düşmesine uğramış olduğu için;  semizotu, dereotu yazılımları gelenekselleştiği için bitişik yazılmaktadırlar.

• Nesne ve eşyalarla kurulan birleşik kelimeler:
  • alçı taşı, bileği taşı, çakmak taşı, Hacıbektaş taşı, ki­reç taşı, lüle taşı, Oltu taşı, sünger taşı, yılan taşı; buzul taş, damla taş, dikili taş, kayağan taş, yaprak taş vb.
  • arap sabunu, el sabunu; yel değirmeni; kahve dolabı; müzik odası, oturma odası; duvar saati; duvar takvimi; kriz masası; İngiliz anahtarı, İngiliz si­cimi; alt geçit, tüp geçit, üst geçit; toplu iğne, vurmalı çalgılar vb.
  • afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu vb.
• Ulaşım, yol ile ilgili kurulan birleşik kelimeler:
  • Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.
• Durum veya olay bildiren kelimelerle kurulan birleşik kelimeler:
  • açık oturum, açık öğretim, ana dili, Ay tutulması, baş ağrısı (hastalık), baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu, dil birliği, din birliği, güç birliği, iş birliği, iş bölümü, yer çekimi vb.
• Durum ve bilgi kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, dil bilgisi, halk bilgisi, ses bil­gisi vb.
• Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • göz yuvarı, hava yuvarı, ısı yuvarı, yer yuvarı; ışık küre, su küre, taş küre, yarı küre vb.
• Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • bohça böreği, talaş böreği; ba­dem yağı, kuyruk yağı; Adana kebabı; İnegöl köftesi, İzmir köftesi; ezogelin çorbası, yoğurt çorbası; Kemalpaşa tatlısı, yoğurt tatlısı; ba­dem şekeri, kestane şekeri vb.
  • burgu makarna, yüksük makarna; kakaolu kek; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; esmer şeker, kesme şeker; süzme yoğurt; yarma şeftali; kuru yemiş vb.
• Gök cisimleri ile ilgili birleşik kelimeler:
  • Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy­ruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.
• Organ veya organ yerine geçen kelimelerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
  • patlak göz; aşık kemiği, elmacık kemiği; serçe parmak, yüzük parmağı; azı dişi, süt dişi; kuyruk sokumu, safra kesesi; çatma kaş, takma diş; karga burun, kepçe kulak vb.
• İnsanın bir niteliğini benzetme yöntemiyle anlatmak için bitki, hay­van ve nesne adları kullanılan birleşik kelimeler:
  • çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek; eski toprak, eski tüfek, sapsız balta, ça­kır pençe, demir yumruk vb.
• Zaman ile ilgili birleşik kelimeler:
  • bağ bozumu, gece yarısı, gün or­tası, hafta başı, hafta sonu vb.

-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tam­lamalarından oluşan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

• bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; çıkmaz sokak, tükenmez kalem; akan yıldız, doyuran buhar, uçan daire vb.

Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulan isim tamla­malarında renk adları ayrı yazılır.

• bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi, saman rengi; ateş kırmızısı, boncuk mavisi, gece mavisi, limon sa­rısı, safra yeşili, süt kırı vb.

Rengin tonunu belirtmek için renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.

• açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.

Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır.

• Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Doğu, İç Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.

Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.

• Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı, Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi vb.

Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan bir­leşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

• ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.

Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

• deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.

Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluştu­rulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

• alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; iç sa­vaş; dış borç; orta kulak, orta oyunu; küçük harf, küçük parmak; sağ açık, sağ bek; sol açık, sol bek; peşin hüküm; bir hücreli; iki anlamlı; tek eşli, tek hücreli; çok düzlemli, çok hücreli vb.

Bağlaç Olan da, de’nin Yazılışı

Bağlaç olan da, de ayrı yazılır ve büyük ünlü uyumuna uyar. Özel kelimelerden kesme işareti ile ayrılmaz. “ya” kelimesinden sonra ayrı yazılır. Bağlaç da, de asla ta, te şeklinde yazılmaz.

• Yanında kitaplarını da getirmiş.
• Bugün bahçede Kardelen de ip atlıyordu.
• Sabah kahvaltıdan sonra bisiklet sürmeye ya da basketbol oynamaya gidelim

📝 Detaylı Anlatım: De Bağlacının ve -De Ekinin Yazımı

Bağlaç Olan Ki’nin Yazılışı

Bağlaç ki ayrı yazılır.

• Öyle bir bağırdı ki tüm sınıf korktu.

Kalıplaşmış kelimelerde ki bitişik yazılır. 

• belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki

📝 Detaylı Anlatım: Ki Bağlacının ve -Ki Ekinin Yazımı

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

Kelimeler birleşirken ses düşmesine uğruyorsa bitişik yazılırlar.

• birbiri (biri biri), kaynana (kayın ana), kaynata (kayın ata), nasıl (ne asıl), niçin (ne için), pazartesi (pazar ertesi), sütlaç (sütlü aş) vb.
• emretmek, meno­lunmak, cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek vb.
• düşünebilmek, sevebilmek; alıvermek, gülüvermek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; çıkagelmek, süregelmek; düşeyazmak, öleyazmak vb.

Kelimelerden ikisi veya ikincisi anlam değişikliğine uğrarsa kelimeler bitişik yazılır.

• Bitki adları: aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşburnu, turnagagası, açıkağız, akkuyruk (çay), alabaş, altınbaş (kavun), altıparmak (palamut), şeytanarabası, ayşekadın (fasulye), hafızali (üzüm) vb.
• Hayvan adları: danaburnu (böcek), akbaş (kuş), bağrıkara (kuş), beş­parmak (deniz hayvanı), kara­fatma (böcek), kızılkanat (balık), sazkayası (balık), sırtı­kara (balık), bozbakkal (kuş), bozyürük (yılan), karadul (örümcek) vb.
• Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabaş, karabacak vb.
• Alet ve eşya adları: balıkgözü (halka), deveboynu (boru), domuztır­nağı (kanca), horozayağı (burgu), kargaburnu (alet), kedigözü (lamba), leylekgagası (alet), adayavrusu (tekne) vb.
• Biçim, tarz, tür, motif vb. adlar: ayıbacağı (yelken biçimi), balıksırtı (desen), civankaşı (nakış), eşek­sırtı (çatı biçimi), kazkanadı (oyun), kırlangıçkuyruğu (işaret), balgümeci (dikiş), beşikörtüsü (çatı biçimi), turnageçidi (fırtına) vb.
• Yiyecek adları: hanımgöbeği (tatlı), ka­dınbudu (köfte), kedidili (bisküvi), dilberdudağı (tatlı), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), bülbülyuvası (tatlı), kuşlokumu (kurabiye), alinazik (kebap) vb.
• Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş vb.
• Gök cisimlerinin adları: Altıkardeş (yıldız kü­mesi), Arıkovanı (yıldız kümesi), Büyükayı (yıldız kümesi), Demirkazık (yıldız), Küçükayı (yıldız kü­mesi), Samanyolu (yıldız kümesi) vb.
• Renk adları: baklaçiçeği, camgöbeği, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçi­çeği, tavşanağzı, tavşankanı, yavruağzı vb.
• Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu, eloğlu, elkızı vb.

Emir kipi bulunan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.

• albeni, ateşkes, çalçene, çalyaka, dönbaba, sallabaş, sallasırt, batçık, çekyat, kapkaç, örtbas, seçal, tutkal, veryansın, yapboz, yazboz vb.

-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş, -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) eklerini alan kelimeler bitişik yazılır.

• alaybozan, cankurtaran, çöpçatan, dalgakıran, demirkapan, gökdelen, yelkesen, akımtoplar, altıpatlar, barışsever, pürüzalır, etyemez, hacıyatmaz, karıncaezmez, kuşkonmaz, külyutmaz, tanrıtanımaz, varyemez, çokbilmiş, güngörmüş, dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, biçerdö­ver, göçerkonar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardö­ner albastı, ciğerdeldi, çıtkırıldım, fırdöndü, gecekondu, gündöndü, imambayıldı, karyağdı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, şıpsevdi vb.

Alt, üst kelimeleriyle oluşan ancak yer bildirmeyen kelimeler de bitişik yazılır.

• ayakaltı, bilinçaltı, şuuraltı, akşamüstü, ayaküstü, bayra­müstü, gerçeküstü, , olağanüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü, akşamüzeri, ayaküzeri vb.

İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları, lakaplar il, ilçe, semt vb. yer adları bitişik yazılır.

• Alper, Birol, Gülseren, Şenol, Abasıyanık, Adıvar, Atatürk, Gökalp, Güntekin, İnönü, Karaosmanoğlu, Tanpınar, Boynueğri Mehmet Paşa, Yirmisekiz Çelebi Mehmet vb.
• Çanakkale, Gümüşhane, Acıpayam, Pınarbaşı, Şebinkarahisar, Beşiktaş, Kabataş vb.

Ara yönler bitişik yazılır.

• güneybatı, güney­doğu, kuzeybatı, kuzeydoğu

Her iki kelimesi de anlam değiştirmediği halde bitişik yazılan kelimeler vardır.

• Baş, bir topluluğun yönetici anlamındaki başı, ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine, ev, hane, name, zade, -zede kelimeleri ve ekleriyle oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
  • başağırlık, başbakan, başçavuş, başeser, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkent vb.
  • aşçıbaşı, binbaşı, onbaşı, ustabaşı vb.
  • ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi vb.
  • aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi vb.
  • çayhane, dershane, kahvehane; beyanname, kanunname, se­yahatname; amcazade, dayızade vb.
  • depremzede, afetzede, selzede, kazazede vb.

NOT: Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiç­biri kelimeleri gelenekleştiği için bitişik yazılmaktadır.

• Arapça ve Farsça kurallara göre bitişik yazılan bazı kelimeler vardır.
  • gayrimenkul, gayrimeşru, Kuvayımilliye, Misakımillî, suikast vb.
  • şey­hülislam, aleykümselam, bismillah, inşallah, maşallah, velhasıl vb.
• Müzikteki makamlar bitişik yazılır.
  • acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkürdi vb.
• Kanunda bitişik olarak tescillenmiş kurum ve kuruşlar bitişik yazılır.
  • İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi vb.
• Bitki, hayvan ve hastalık adları renklerle birleşik kelime oluşturursa bitişik yazılır.
  • akağaç, alacamenekşe, karadut, sarıçiçek, alabalık, beyazsinek, bozayı vb.

Bulunma Durumu Eki -da / -de / -ta / -te’nin Yazılışı

Bulunma durumu eki -da / -de / -ta / -te bitişik yazılır.

• Çizdiğin resmi panoda gördüm.
• Kitaplıkta bulunan kitapların çoğu ciltsizdi.

📝 Detaylı Anlatım: De Bağlacının ve -De Ekinin Yazımı

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

Cümleler büyük harfle başlar. Cümleler tırnak içine alındığında da cümle büyük harfle başlar.

• Günler geçmek bilmiyor.
• Fatih Sultan Mehmet “Ey Konstantiniye! Ya sen beni alırsın, ya ben seni alırım.” demiş.

İki noktadan sonra İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olan kelimeler büyük harfle başlar.

• Mutluluğun tek bir sırrı var: Sevgi.

Dizeler büyük harf ile başlar.

Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.

Kişilerin isimleri, soy isimleri; isimden önce gelen unvanları, saygı ifadeleri, makam mevki bildiren ifadeler, akrabalık bağı ifade eden kelimeler büyük harfle başlar.

• Aziz Sancar
• Komutan Ali
• Dr. Ali
• Mimar Sinan
• Nene Hatun
• Dayı Kemal
• Sayın Bakan

NOT : Akrabalık bağı ifade eden kelimeler sadece ismin önündeyken büyük yazılır.

• Ali dayım nerede?
• Dayı Muhsin gelecekmiş.

Mektuplarda, resmi yazışmalardaki hitaplar büyük harfle başlar.

• Sevgili Annem,

Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.

• Kedim Boncuk mamasını yememiş.

Millet, ülke, din, dil, lehçe adları büyük harfle başlar.

• Türk, Kazak, Azeri
• Avusturya, Almanya
• İslam, Hıristiyanlık, Hanefilik, Katoliklik
• Türkçe, İngilizce, Rusça
• Allah, Tanrı, Odin

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Ancak dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar.

• Merkür, Satürn
• Bıktım artık bu dünyadan da tüm insanlardan da.

Doğu ve batı kelimeleri düşünce, hayat tarzı anlamlarını bildirdiğinde ilk harfleri büyük yazılır. Ancak bu kelimeler yön bildiriyorsa küçük harfle yazılır.

• Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi
• Edirne’nin güneyi

Kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt adları büyük harfle başlar. Ancak özel ada dahil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde gibi kelimeler küçük harfle başlar.

• Avrupa, Amerika, Asya
• Londra, Edirne, İstanbul, Berlin
• Çiçek Mahallesi, Çiçek Sokak, Çiçek Caddesi
• Konya ili, Uzungöl beldesi, Baharlı köyü

Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt gibi yapı adları büyük harfle başlar.

• Dolmabahçe Sarayı, İshakpaşa Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi
• Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adları büyük harfle başlar.
• Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği vb.

Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri, kitap, dergi, gazete ve sanat eserleri asılları kastedildiğinde büyük harfle baş­lar. Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz

• Türkiye Büyük Millet Meclisi
• Türk Dil Kurumu
• 2876 sayılı Kanun 
• Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği
• Kendi Gök Kubbemiz
• Kaplumbağa Terbiyecisi
• Onuncu Yıl Marşı
• Resmi Gazete
• Sinekli Bakkal
• Millet gazetesi, Türk Kültürü dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab­losu

Bağlaçlar sadece kelimelerin tüm harfleri büyük yazılmışsa büyük yazılırlar.

• Mai ve Siyah = MAİ VE SİYAH
• Dil ve Tarih Yüksek Kurumu = DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
• Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe = YA DEVLET BAŞA YA KUZGUN LEŞE

Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günleri, Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adları büyük harfle başlar.

• Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı
• Miraç Kandili, Berat Kandili
• Anneler Günü, Öğretmenler Günü
•  Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni
• Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı

 Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

• Kurtuluş Savaşı
• Millî Mücadele
• Cilalı Taş Devri, Lale Devri
• İlk Çağ, Orta Çağ
• Cahiliye Dönemi, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi

Özel adlardan türetilen kelimeler başka bir anlam kazanmamışsa büyük harfle başlar.

• Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe
• acem (Türk müziğinde bir perde), hicaz (Türk müzi­ğinde bir makam), nihavent (Türk müziğinde bir makam), amper (elektrik akımında şiddet birimi), jul (fizikte iş bi­rimi), allahlık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahra­manlık göstermeye kalkışma)

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.

• Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı

Ay ve gün adları eğer belirli bir tarihi bildiriyorsa büyük harfle yazılır.

• 29 Ekim 1923
• Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.

Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.

• Giriş, Çıkış, Müdür, Başkan, Otobüs Durağı, Dolmuş Du­rağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok vb.

Deyimlerin Yazılışı

Deyimler ayrı yazılır.

• Başı sıkışmak
• Bin dereden su getirmek
• Öpüp başına koymak

Düzeltme İşareti (^)

Eş sesli kelimeleri ayırt etmek amacıyla kullanılır.

• hala-hâla
• adet-âdet
• hal-hâl
• aşık-âşık

Arapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerin bazılarında kullanılır.

•  dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh, sükûn, sükût vb.

Yer ve kişi adlarında ince l harfinden sonra a,u harfi geliyorsa düzeltme işareti kullanılır.

• Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik; Halûk, Lâle, Nalân

Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır.

• (Türk) askeri ve askerî (okul)
• (İslam) dini ve dinî (bilgiler)

Ek Fiilin Yazılışı

Ek fiil (idi, imiş, ise) ayrı da yazılır, bitişik de yazılır. Ünlü düşmesi, ve kaynama harfleri gelebilir.

• Ceketin güzelmiş. / Ceketin güzel imiş.
• Tam koşmaya başlayacakken geldi. / Tam koşmaya başlayacak iken geldi.
• Okuldayken ayağım burkuldu. / Okulda iken ayağım burkuldu.

Fiil Çekimi ile İlgili Yazılışlar

-a / -e, -acak / -ecek, -ayım / -eyim, -alım / -elim, -an / -en gibi eklerden sonra ekten önceki harflere bakılmaksızın a / e ile yazılırlar.

• başlayacağım, gelmeyeceksin; başlayayım, geleyim; başlayalım, gelmeyelim; başlayan, gelmeyen vb.

Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi

Satır sonuna gelen kelime hecelerinden ayrılır. Ayrılırken araya kısa çizgi koyulur. Satır başlarında veya satır sonlarında tek bir harf bırakılmaz.

İkilemelerin Yazılışı

İkilemeler ayrı yazılır.

• karış karış, tı­kır tıkır, yavaş yavaş, sere serpe, soy sop, süklüm püklüm, yarım yamalak, konu komşu vb.

“m” harfiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır.

• çocuk mocuk, dolap molap, kitap mitap vb.

İsim durum eki veya iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır.

• daldan dala, elden ele, göze göz, teke tek, başa baş, bire bir vb.

📝 Detaylı Anlatım: İkilemelerin Yazımı

İle’nin Yazılışı

İle hem bitişik hem de ayrı yazılabilir. Ünlü düşmesi ve kaynaştırma eki kullanılabilir.

• Marketten elma ile çilek aldım. / Marketten elmayla çilek aldım.
• Annesine çiçek ile birlikte mektup verdi. / Annesine çiçekle birlikte mektup verdi.

Kısaltmalar

Kurum, kuruluş, ülke, yol kısaltmalarının hepsi büyük yazılır.

• ABD (Amerika Birleşik Devletleri)
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi)
• TDK (Türk Dil Kurumu)
• TD (Türk Dili)
• B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey);
• GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu)

NOT : Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda sadece T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarında nokta işareti kullanılır.

Ölçü birimlerinde uluslararası kısaltmalar kullanılır.

• m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m² (metrekare), cm² (santimetrekare) vb.

Kurum, kuruluş, ülke, yol harici kısaltmalarda kelime rütbe, özel isim ise ilk harfi büyük diğerleri küçük; cins bir isim ise tümü küçük yazılır.

• Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Ataşehir Mah. (Kocatepe Mahallesi), Gündüz Sok. (Güniz Sokağı), Prof. (Profesör), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen. (General); sf. (sıfat), haz. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya) vb.

Küçük harflerle yapılan kısaltmalarda ekler kelimenin okunuşuna göre yazılır.

•  cm’yi, kg’dan, mm’den vb.

Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda ekler kısalt­manın son harfinin okunuşuna göre yazılır. Kısaltmaların sonundaki harfler yumuşamaya uğramaz.

• BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den, TL’nin vb.

Kısaltması büyük harflerle yapılan ancak bir kelime gibi okunan kısaltmalarda ekler kısaltmanın okunuşuna göre yazılır.

• ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan, UNESCO’ya vb.

Numara kelimesinin kısaltması da bir kelime gibi okunduğu için gelen ekler okunuşa göre getirilir.

• No.lu, No.suz

Sonunda nokta bulunan kısaltmalar veya üslü ifadelerden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

• Alm.dan, İng.yi, cm³e, m²ye

Mastarlara Gelen Eklerin Yazılışı

Mastar ekiyle (-ma, -me) biten kelimeden sonra -a / -e, -ı / -i ekleri gelirse araya y kaynaştırma ünsüzü girer.

•  çalışma-y-a, darılma-y-ı, kalaylama-y-a, okuma-y-a

Pekiştirmeli Sözlerin Yazılışı

Sıfat veya zarf göverinde bulunan pekiştirmeler bitişik yazılır.

• apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz, gömgök, güpegündüz, kapkara, kupkuru, masmavi, mosmor, paramparça, sapasağlam vb.

Sayıların Yazılışı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.

• altı bin, sekiz yüz, altmış beş, bir milyon beş yüz on altı bin seksen altı

Senet ve çeklerde sayılar bitişik yazılır.

• 322,80 (üçyüzyirmiikiTL,seksenkr.)

İskambil oyunlarının adı sayılardan oluşuyorsa bitişik yazılır.

• altmışaltı, ellibir, yirmibir vb.

Sayıların basamakları dördü geçtiğinde üçlü gruplandırmayla nokta kullanılarak ayrılırlar.

• 156.702.241, 1.300.000

Kesir ifade eden sayılar virgülle ayrılır.

• 11,4 (11 tam, onda 4)

Sıra ifade eden kelimelerden sonra nokta koyulur ya da kesme işaretiyle ayrılır. Kesme işaretiyle ayrılırsa nokta koyulmaz.

• 11. sıra = 11’inci sıra
• 70.’inci kutu = 70’inci kutu

Üleştirme sayıları yazıyla yazılır.

• 2’şer = ikişer

Kesirli ifadelere gelen ekler alttaki sayının okunuşuna göre yazılır.

• 3/5’i (3 bölü beşi)

Simgeler

Elementlerin simgeleri uluslararası şekliyle kullanılır. Elementlerin simgesine kesme işareti ile ek gelemez. Elementin ismini gelebilir.

• C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir)
• Au’ya = altına
• Fe’ye = demire

Soru Eki mı, mi, mu, mü’nün Yazılışı

Soru eki mı, mi, mu, mü her zaman ayrı yazılır. Soru eki mı, mi, mu, mü’den sonra gelen ekler ayrılmaz. Birleşik fiillerde mi eki kelimelerin arasına girebilir.

• Gelecek mi?
• Gelecek misin?
• Vaz mı geçiyormuş?
• Güzel mi güzel bir çiçek.

Yabancı Özel Adların Yazılışı

Latin harflerini kullanan yabancı dillerdeki kelimeler o dildeki biçimiyle yazılır.

• Beethoven, Chopin, Molière, New York, Rio de Janeiro vb.

Dilimize yerleşmiş Batı kökenli adlar vardır.

• Napolyon, Atina, Brüksel, Cenevre, Londra, Münih, Paris, Roma, Selânik, Venedik

Yabancı kelimelerden türemiş akım adları Türkçe okunuşlarıyla yazılır.

• Dekartçılık, Epikürcülük, Kalvenci, Kalvencilik, Kalvenizm vb.

Yunanca ve Rusça harflerin ses değerleri Türkçedeki karşılıklarıyla yazılır.

• Herodotos, Sokrates, Aristoteles vb.
• Çaykovski, Çehov, Dostoyevski vb.

NOT : Herodotos, Sokrates, Aristoteles, Platon, Pythagoras, Eukleides adları dilimize Herodot, Sokrat, Aristo, Eflatun, Pisagor, Öklid biçimlerinde yerleşmiştir.

Çincede soyadları önce yazılır ve araya kısa çizgi koyulur. Sadece Konfüçyüs gibi yaygınlık kazanan isimler kısa çizgisiz kullanılır.

• Sun Yat-sen

Japonca kelimeler Türkçede yerleşmiş şekliyle kullanılır.

• Tokyo, Hiroşima, Kyoto

Türk devletleri ve Türk kişi ve yer adları yer Türkçede yerleşmiş şekliyle kullanılır.

• Azerbaycan, Özbekistan, Taşkent, Semerkant, Bakü, Cengiz Aytmatov, İslam Kerimov vb.