Ek fiillerin başlıca görevleri;
- İsim veya isim soylu kelimeleri yüklem yapmaktır.
- Basit çekimli fiilleri birleşik çekimli hale getirmektir.
Ek fiilleri isim cümlelerince ve fiil cümlelerinde olmak üzere 2 ana başlıkta inceleyebiliriz.
İsim Cümlelerinde Ek Fiil | Fiil Cümlelerinde Ek Fiil |
---|---|
Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı | Ek Fiilin Hikaye Birleşik Zamanı |
Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zamanı | Ek Fiilin Rivayet Birleşik Zamanı |
Ek Fiilin Geniş Zamanı | Ek Fiilin Şart Birleşik Zamanı |
Ek Fiilin Şartı | – |
İsim Cümlelerinde Ek Fiil
Ek fiil isimlere gelerek, isimleri cümlenin içinde yüklem yapar. İsim cümlelerinde ek fiil 4 başlıkta incelenir.
Ek Fiilin Görülen (Bilinen) Geçmiş Zamanı
Ek fiilin görülen geçmiş zamanında “-dı” eki kullanılır. Cümleye eylemi bilme, eyleme tanıklık etme anlamı katar.
Örnekler:
- Bu salonda en çok dikkatimi çeken ön sırada oturan kadındı.
- Geçen yaz hava çok sıcaktı.
- Bilgisayarda bozulan tuş işte bu tuş idi.
- Kardeşim gerçekten de çok zekiydi.
- Bu kalem senin miydi? (senindi)
- Düğündeki makyajım sence güzel miydi? (güzeldi)
- Masadaki defter benim değildi. (benimdi)
- Dükkandaki oyuncak pek de sevimli değildi. (sevimliydi)
Ek Fiilin Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zamanı
Ek fiilin görülen geçmiş zamanında “-mış” eki kullanılır. Cümleye eylemi başkasından duyma, öğrenme anlamları katar.
Örnekler:
- İzlediğimiz videodaki kız bu kızmış.
- Beni her zaman takip eden gölgemmiş.
- O kitabı okuyan hoca imiş.
- Çizdiği resimler o kadar da kötü değilmiş. (kötüymüş)
- Akşamki patlama sesinin sebebi düdüklü tencere değilmiş. (düdüklü tencereymiş)
- Sence de müzikler çok güzel miymiş? (güzelmiş)
- Odada çalışan şey sadece gitarı mıymış? (gitarıymış)
- Kitapta okudukları çok sayma mıymış? (saçmaymış)
Ek Fiilin Geniş Zamanı
Ek fiilin geniş zamanında “-dir” eki kullanılır. Cümleye eylemin her zaman yapılan bir eylem olduğu anlamını katmaktadır. “-dir” eki genellikle cümlede düşer bu yüzden bazı cümlelerdeki “-dir” eki gizli olarak bulunur. “-dir” ekinin gizli olduğu durumlarda kişi ekleri bulunur.
Örnekler:
- Bu tablodaki resimlerin hepsinde baskın olan renk turuncudur.
- Kırmızı ışıkta geçmek tabii ki de yasaktır.
- En sevdiğim meslek öğretmenlik. (öğretmenliktir)
- Bu benim en çok kullandığım kalemim. (kalemimdir)
- Yoksa siz de mi Edirnelisiniz. (Edirnelisinizdir)
- Bu yağan asit yağmuru mu? (yağmuru mudur?)
- Serhat yüzmede başarısız mı? (başarısız mıdır?)
- Bundan sonra bu şirkette yönetici değilim. (yönetici değilimdir.)
Ek Fiilin Şartı
Ek fiilin şartında “-sa/-se” ekleri kullanılır. Cümleye eylemin bir şarta bağlı olduğu anlamını katar. Ek fiilin şartı isim veya isim soylu kelimeleri yüklem yapmaz.
Örnekler:
- Eşyalar güzelse yukarı çıkaralım.
- Sevdiğin kitaplardan ise birini okuyabilirsin.
- Hava soğuksa dışarı çıkmayalım.
- Yemekler hazır değilse işlerimi halledeyim. (hazırsa)