Türk Devletlerinin Liderlik Mücadelesi

Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi, Türklerin dünyayı güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar fethetme ve dünyadaki diğer devletleri hakimiyeti altına alarak yönetme düşüncesidir. Türk tarihinde devlet kurma ve yönetme yetkisinin ilahi olarak hükümdarlara verildiğine de inanılmış ve buna da “kut inancı” adı verilmiştir. Kut inancı ile birlikte de Türk kağanının sadece Türklerin değil, tüm dünyanın hükümdarı olduğuna inanılmıştır.

Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi, Türklerin İslamiyet’i kabulü ile daha da artmıştır. Bu düşünce ile Nizam-ı Alem fikri birleşerek Osmanlı devleti tarafından ileri bir seviyeye taşınmıştır. Bu düşünceler iki Türk devletini karşı karşıya getirmiştir. Timur İmparatorluğu’nun kurucusu ve ilk hükümdarı Timur ile Osmanlı Devleti’nin 4. padişahı Yıldırım Bayezid Ankara’da savaşmıştır.

Ankara Savaşı (1402)

Timur, Sivas’ı yakıp yıktıktan sonra Ankara’ya ilerlemiştir. Yıldırım Bayezid, Timur ve ordusunu Çubuk Ovası‘nda konaklarken bulmuştur. Menteşeoğulları, Germiyanoğulları ve Saruhanoğulları Timur ile daha öncesinde anlaşmışlardır ve Osmanlı tarafından Timur tarafına geçerek Yıldırım Bayezid’e ihanet etmişlerdir. Osmanlı tarafında yer alan Kara Tatarlar da Timur saflarına geçmiştir. Yıldırım Bayezid savaş daha başlamadan yaşanan ihanetlere rağmen yaklaşık 10 bin kişilik ordusu ile savaşmıştır.

🚀 DETAY BİLGİ: Osmanlı Devleti’nin Ankara Savaşı’nı kaybetmesinde; Anadolu beyliklerinden toplanan askerlerin ve Tatarların Timur’un tarafına geçmesi, Timur’un ordusunda asker sayısının fazla olması, zırhlı süvarilerin ve fillerin bulunması etkili olmuştur.

Fetret Dönemi (1402-1413)

Yıldırım Bayezid’in esir düşmesi ile oğulları arasında taht mücadelesi olmuştur. Yıldırım Bayezid’in 4 oğlu; Emir Süleyman, İsa Çelebi, Musa Çelebi ve Çelebi Mehmed kendi padişahlıklarını ilan etmişler ve birbirleri ile mücadele etmişlerdir. 5 Temmuz 1413 yılında Çelebi Mehmed Osmanlı’nın tek padişahı olmayı başarmıştır ve Fetret/ kargaşa/ Fasıla-i Saltanat devri sona ermiştir. Çelebi Mehmed’e bu yüzden Osmanlı’nın ikinci kurucusu da denmektedir.

⭐Fetret Döneminde;

• Osmanlı dağılma tehlikesi geçirmiştir.
• Osmanlının Balkanlardaki egemenliği sarsılmıştır.
  • Fakat Balkanlarda toprak kaybı Anadolu’ya göre daha az olmuştur.
• Anadolu Türk beylikleri denge siyaseti izlemiştir. Hiçbir şehzadeyi desteklememiştir.
• Aydınoğulları, Karamanoğulları, Menteşeoğulları, Saruhanoğulları, Hamitoğulları gibi beylikler yeniden kurulmuştur. Karesioğulları Beyliği, Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden kurulmamıştır.
  • Bu beyliklerden; Saruhanoğullarına Çelebi Mehmet; Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Hamitoğullarına II. Murad; Karamanoğullarına ise II. Bayezid son vermiştir.

📌NOT: Fetret Devri’nde Balkanlarda önemli bir toprak kaybı yaşanmamasında, Osmanlının uyguladığı iskan ve istimalet politikası ile yerli halkın Osmanlı Devleti’nin adaletli ve hoşgörülü yönetiminden memnun olması ve Avrupalıların Niğbolu Savaşı’nda uğradıkları ağır kayıplar etkili olmuştur.

I. Mehmed (Çelebi) Dönemi (1413-1421)

• Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusudur.
  • Ankara Savaşı’ndan sonra siyasi birliği bozulan Osmanlı Devleti’ni yeniden toparladığı için
• Anadolu’da kaybedilen yerleri geri almak amacıyla harekete geçmiş ve Anadolu’da tekrardan birliği sağlamaya çalışmıştır. Bu nedenle;
  • Aydınoğullarından İzmir’i geri almıştır.
  • Saruhanoğulları hakimiyeti altına almıştır.
  • Karamanoğullarından Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir’i almıştır.
  • Candaroğullarını hakimiyet altına alarak Sinop, Kastamonu, Samsun’u ele geçirmiştir.
• Balkanlarda ise barışçıl bir siyaset izlemiştir.
  • Eflak ve Arnavutluk bir kısmı ele geçirmiştir.
  • Tuna kıyısında bazı yerleri ele geçirmiştir.
  • Dobruca, Osmanlı hakimiyetine alınmıştır.
• İlk kez Gelibolu’da Osmanlı donanması kurulmuştur.
• 1416’da Venedik ile ilk deniz savaşı gerçekleştirilmiştir.
  • Osmanlı donanması başarılı olamamıştır.
• Samsun’u Cenevizlilerden almayı başarmıştır.
• 1418-1419 yıllarında Osmanlı’daki ilk dini ayaklanma olan Şeyh Bedrettin isyanını bastırmıştır.
• Mehmet Çelebi ise 1421 yılında felç geçirerek vefat etti. Yerine oğlu II. Murat hükümdar oldu.
  • Çelebi Mehmet’in ölümü42 gün gizlenmiştir. Çelebi Mehmet, Osmanlı padişahları arasında ölümü gizlenen ilk padişahtır.

Şeyh Bedrettin İsyanı

• Çelebi Mehmet Döneminin en önemli olaylarından birisidir
• Şeyh Bedreddin ve müridlerinin çıkardığı isyandır.
• Siyasi ihtirasları sebebiyle Çelebi Mehmet tarafından kazaskerlikten alınmayı kabullenemeyen Şeyh Bedreddin, görünüşte dinî-tasavvufi, gerçekte ise siyasi teşkilatlanmayı sağlamak amacıyla çıkardığı bir isyandır.
• İsyan Çelebi Mehmet tarafından bastırılmıştır.
• Osmanlı tarihinin ilk dini ve sosyal içerikli ayaklanmasıdır.

📌NOT: Şeyh Bedreddin isyanı, Türkiye Selçuklularında Babailer Ayaklanması ile benzer özellikler taşmaktadır.

Düzmece Mustafa İsyanı

• Yıldırım Bayezid ile birlikte Timur’a esir düşen Çelebi Mustafa, Timur’un ölümünden sonra Anadolu’ya dönmüş ve tahta hak iddia etmiştir.
• I. Mehmet’in kardeşi Mustafa’nın sahtekar olduğu dedikodusunu yaymasının sonucu kendisine Düzmece Mustafa denmiştir.
• Mustafa Bizans’a sığınmış Mehmet Çelebi de Bizans’a haraç vererek Mustafa tutsak olarak tutulmasını sağlamıştır.

II. Murad Dönemi (1421-1451)

• II. Murat önce amcası Düzmece Mustafa, sonra da kardeşi Mustafa’nın isyanlarıyla karşılaşmıştır. Bu isyanları başarıyla bastıran II. Murat, amcası ve kardeşini öldürtmüştür.
• Anadolu’da birliği sağlamak adına Candaroğulları, Hamitoğulları, Menteşeoğulları, Tekeoğulları, Taceddinoğulları Beyliklerini hakimiyet altına almıştır.
• Karamanoğulları üzerine yürümüş ve bu beyliği itaat altına almıştır.
• II. Murat İstanbul’u kuşatmış fakat başarılı olamamıştır.
• Balkanlarda Osmanlı hakimiyetini güçlendiren politikalar devam etmiştir.
  • Venedik’ten Selanik ve Serez alınmıştır.
  • Belgrat’ı kuşattı ancak başarılı olamadı.
  • Arnavutluk, Eflak, Sırbistan üzerinde hakimiyet güçlendirilmiştir.
• İlk şair padişahtır.
• Kendi isteği ile tahttan çekilen ilk padişahtır.
• Osmanlı tahtına 2. kez çıkan ilk Osmanlı padişahıdır.

🚀DETAY BİLGİ: Osmanlı tahtına 2 kez çıkan Osmanlı padişahları: II. Murat, II. Mehmet ve I. Mustafa’dır.

• İlk yeniçeri ayaklanması; Buçuktepe İsyanı tahtı oğlu II. Mehmet’e bıraktığı dönemde gerçekleşmiştir.
• İlk şeyhülislam ataması II. Murat döneminde gerçekleşmiştir. 
  • Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamı Molla Fenari’dir.
• Bu dönemde ilk defa Edirne’de devlet adamı yetiştirmek için Enderun mektebi açılmıştır.
• 1444 Edirne-Segedin Antlaşması Haçlılar ile yapılan ilk antlaşmadır.
• II. Kosova Savaşı ile Haçlılar Türkleri Balkanlardan atma ümidini kaybetmiştir.

Edirne-Segedin Antlaşması (1444)

• Haçlı ittifakına karşı alınan başarısız sonuçlar ve Haçlılarla ittifak halinde olan Karamanoğullarının problem yaratması üzerine Edirne-Segedin Antlaşması imzalanmıştır.
• Osmanlı’nın Haçlılar ile yaptığı ilk antlaşmadır.
• Osmanlı için Balkanlarda ilk defa sınıf kavramı ortaya çıkmıştır.
• Osmanlı Balkanlarda toparlanma fırsatı bulmuştur.
• Bu antlaşmadan sonra II. Murat tahtı oğlu II. Mehmet’e bırakmıştır.
• Tahtı oğluna bırakması üzerine Yeniçeriler, ilk defa isyan etti. (Buçuktepe Vakası)
• Osmanlı tahtında çocuk bir hükümdarın bulunmasından istifade etmek isteyen Macarlar, Segedin Antlaşması’nı bozmuşlardır.

Şahruh Olayı

Timur’un oğlu Şahruh Anadolu’da Karamanoğulları’nı desteklemiştir. Şahruh, Osmanlı’nın Fetret Devri’nden çıkması ve Anadolu’daki beylikleri hakimiyeti altına aldığı için Batı’ya yönelmiştir. Şahruh Karakoyunlu’yu yenmiştir. Şahruh’un Batı’ya yaptığı hamleler Osmanlı’yı kuşkulandırmıştır ancak 1436 yılında Şahruh, Horasan’a geri dönmüştür. Bu olayı fırsat olarak gören II. Murad Karamanoğulları’nın elinden Konya, Beyşehir ve Hamideli’yi almıştır.

Varna Savaşı (1444)

• Osmanlı tahtında 12 yaşında bir padişahın bulunması nedeniyle fırsattan yararlanmak isteyen Haçlıların Edirne-Segedin Antlaşmasını bozmaları üzerine II. Murat tekrar tahta çıkarak Haçlılar ile savaşmıştır.
• Osmanlı galibiyeti ile sonuçlanan savaş sonucunda Osmanlı’nın Balkanlardaki egemenliği güçlenmiştir.
• Yunanistan ve Bulgaristan tekrardan Osmanlı’ya bağlanmıştır.

II. Kosova Savaşı (1448)

• Varna Savaşı’nda yenilen Haçlılar intikam almak için Macarların liderliğinde hazırlanmıştır.
• II. Murat haçlıları yine ağır bir yenilgiye uğratmıştır.
• Türklerin Balkanlardan atılması düşüncesi tamamen suya düşmüştür.
• Balkanlara tekrar yerleşilmiştir.
• Avrupa, taarruzdan savunmaya geçmiştir.
  • I. Kosova ile, 1683 II. Viyana Kuşatmasına kadar Haçlı İttifakı oluşturulamadı.
• Osmanlı, Topçu Ocağı kurmuştur.
• Bizans’ın ümidi kesilmiştir.
• Rumeli ve Bulgaristan Türkleşmiştir.

📌NOT: Osmanlının Haçlılar ile yaptığı savaşlar; Sırpsındığı, I. Kosova, II. Kosova, Niğbolu ve Varna Savaşları’dır.