Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri, ortak amaç uğruna bir arada hareket etmiştir. Türkiye Selçukluları ile Danişmentliler Haçlıları durdurmayı görev edinmiştir. Türkler Anadolu’da Bizans ve Haçlılar ile mücadele ederken, Doğu’dan gelen bir Moğol tehlikesi belirmiştir.
Türkiye Selçuklu Devleti, Harzemşahlar Devleti ve Moğol İlişkileri
Türkiye Selçuklu Devleti: I. Alâeddin Keykubad, Moğol tehlikesine karşı Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlerde bulunan surları ve sınır kalelerini yeniletmiştir.
İlhanlılar (1256-1353): İlhanlılar, Cengiz Han’ın torunu olan Hülagu Han tarafından kurulmuştur. Merkezi Tebriz olan devlet İran’da kurulan bir Moğol devletidir. İlhanlılar Moğolların Büyük Kağan’ına bağlı bir eyalet gibi yönetilmiştir ancak kendi paraları ve bayrakları vardır.
Harzemşahlar Devleti (1077-1231): Harzemşahlar, Harzem ile İran bölgesinde hüküm sürmüş bir devlettir. Bu coğrafyada bulunan vali, emir ve hükümdarlar “Harzemşah” unvanı ile anılmaktadır.
Reklam
Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti – Genişleme Dönemi
I. Alaeddin Keykubat (1220-1237)
- Türkiye Selçuklu Devleti en geniş sınırlara bu dönemde ulaşmış, en parlak dönemini bu dönemde yaşamıştır.
- Alanya alınmış ve tersane kurulmuştur.
- Kırım’daki Suğdak Limanı alınmış ve İpek Yolu Karadeniz’e açılmıştır.
- İlk denizaşırı seferdir.
- İpek Yolu’na saldıran Moğollar ve Slavlar uzaklaştırılmıştır.
- Harput Artukluları’na son verilmiştir.
- Mengücek beyliğine son verilmiş ve Anadolu Türk birliği sağlanmıştır.
- I. Alaeddin Keykubat’ın en önemli mücadeleleri Moğollara karşı olmuştur.
- Sultan I. Alâeddin Keykubad Moğol tehlikesine karşı;
- Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlerin surlarını ve sınır kalelerini yeniden inşa ettirmiş, Türk boylarını sınırlara yerleştirmiştir.
- Abbasi halifesinin Moğol tehlikesine karşı yardım isteğini geri çevirmemiş ve Bağdat’a kuvvet göndermiştir.
- Eyyubilerle ittifak yapmış ve Moğollara dostluğu güçlendirmek için elçiler göndermiştir.
- Harzemşahlara ittifak teklif etmiştir.
- Sultan I. Alâeddin Keykubad Moğol tehlikesine karşı;
Yassıçemen Muharebesi (1230)
Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad, Moğol tehlikesini fark etmiş ve bu tehlikeyi engellemek için Harzemşahlar ile ittifak kurmayı teklif etmiştir. Celaleddin Harzemşah ise Eyyubilerin elindeki Ahlat’ı (Günümüzde Bitlis’e bağlı bir ilçe) kuşatmıştır. Celaleddin Harzemşah’ın yaptığı bu kuşatmayı I. Alaeddin Keykubad Anadolu için bir tehdit olarak algılamış ve iki devletin orduları Yassıçemen’de karşılaşmıştır.
⭐Yassıçemen Muharebesi’nin Sonuçları;
- Harzemşahlar yenilmişler ve bu yenilginin ardından zayıflamışlardır. Bu yenilgiden 1 yıl sonra Moğollar tarafından yıkılmışlardır.
- Harzemşahlar’ın yıkılışı ile Moğolların Anadolu akınlarının önünde bir engel kalmamıştır.
- Moğollardan kaçan Oğuzlar kontrol altında tutulamadığı için Anadolu’nun toplumsal dengesi bozulmuştur.
- Bu durum da Babailer Ayaklanması’na neden olmuştur.
Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti – Dağılma ve Yıkılış Dönemi
II. Gıyaseddin Keyhüsrev
- I. Alaeddin Keykubat’ın ölümü üzerine genç yaşta tahta çıkmıştır.
- Önemli birçok devlet adamını öldürtmüştür.
- Ülkede huzursuzluk ve güvensizlik baş göstermiştir.
- Yanlış politikalar nedeniyle devlet gerilemeye başlamıştır.
- Döneminin en önemli olayı Babai İsyanı’dır.
⭐BABAİ İSYANI: Anadolu’da Yesevilik’i yaymaya çalışan Baba İlyas, Türkiye Selçuklu Devleti’nin tarihindeki en büyük isyana öncülük etmiştir. Baba İlyas’ın ölümünden sonra müritlerinden biri olan Baba İshak, 1240 yılında II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in dine aykırı hareket ettiğini propaganda ederek Babai İsyanı’nın çıkmasına öncülük etmiştir. Türkiye Selçuklu ordusu, Sivas’ı isyancılara bırakmak zorunda kalmış ardından Amasya ve Kayseri de isyancılar tarafından ele geçirilmiştir. Baba İlyas’ın yakalanarak Amasya Kalesi’nde idam edilmesi isyanın daha da büyümesine neden olmuştur. Bu isyanın sonucunda Türkiye Selçuklu yönetimi zayıflamış ve Moğol istilalarına açık bir konuma düşmüştür.
📝 Önerilen Ders Notu: Türkiye Selçukluları Kuruluş Dönemi
Moğollar Anadolu’da
Moğol İstilası, 1221’den itibaren batı yönünde gittikçe yoğunlaşmış ve Anadolu coğrafyası için bir tehdit haline gelmiştir. Anadolu’daki Moğol dönemi; Kösedağ yenilgisi ile başlamış ve Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu sonrasına kadar sürmüştür. İran kökenli olan Selçuklu devlet adamları, devlet idaresinde Moğol temsilcisi gibi davransa da Türkmen beylerinin direnişi, bölgedeki Moğol gücünün kırılmasında etkili olmuştur.
Reklam
Kösedağ Savaşı (1243)
Babai İsyanı ile zayıflayan Türkiye Selçuklu Devleti’nin durumunu gören Moğol komutanı Baycu Noyan Anadolu’ya girmiştir. Moğollar Erzurum’u almış ve Sivas civarında yer alan Kösedağ’da Selçuklular ile karşı karşıya gelmiştir.