Anadolu'nun İlk Fatihleri

Anadolu’ya Türk Akınları

Anadolu’ya ilk Türk akınları IV. yüzyılda Avrupa Hunları ile başlamıştır. VI. yüzyıldan itibaren Sabarlar, Anadolu’ya girerek Konya, Kayseri ve Ankara yakınlarına kadar gelmişlerdir. Hunlar ve Sabarlar, Anadolu’da yerleşmeyi amaçlamamışlardır. VIII. yüzyılda Abbasiler tarafından Türkistan ve Horasan’dan getirilen Türkler, Bizans’a karşı gaza ve cihat amacıyla Anadolu’nun sınır bölgelerine yerleştirilmiştir. Türkler, X. yüzyılın ikinci yarısına kadar Anadolu’da gaza ve cihat hareketlerinde bulunmuşlar fakat Anadolu’yu yurt edinme amacı taşımamışlardır. Müslümanların Anadolu’ya gaza seferleri Emeviler zamanında başlamış, Abbasiler zamanında da devam etmiştir.

Anadolu’yu yurt edinme politikasının temeli, Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan sonra Tuğrul Bey tarafından atılmıştır. Alp Arslan döneminde fetihlere devam edilmiş ve 1064’te Ani Kalesi alınmıştır. 1071 Malazgirt Savaşı’yla Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Malazgirt Savaşı’ndan sonra, Bizans’ın Anadolu’daki hakimiyeti büyük ölçüde kırılmıştır ve Selçuklular Anadolu’yu yurt edinme politikasını uygulama fırsatı bulmuştur. 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da ilk Türk Beylikleri’nin kurulmasıyla Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması hızlanmıştır.

🚀KISA BİLGİ: Anadolu’yu yurt edinme amacını ilk Oğuzlar edinmiştir.

İlk Türk Beylikleri

⭐İlk Türk Beyliklerinin Ortak Özellikleri;

Anadolu’nun fethini kolaylaştırmak ve Türkleşmesini sağlamak amacıyla Alp Arslan’ın komutanları ile kurulmuştur.
Anadolu’nun ortasında ve doğusunda kurulmuşlardır.
Adlarını kuran beylerden almıştır.
Kurucuları Oğuzlara mensuptur.
Beylikler iç işlerinde özerk, dış işlerinde Büyük Selçuklulara bağlı olarak kurulmuştur.
Anadolu’yu Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlılara karşı korumuşlar; Anadolu’nun fethi, korunması, Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli rol oynamışlardır.
Anadolu Türk birliğinin kurulması amacıyla Anadolu Selçukluları tarafından yıkılmışlardır.

Danişmentliler (1080 -1178)

Danişment Gazi kurmuştur.
Sivas, Malatya, Kayseri, Tokat, Niksar, Amasya bölgelerinde hüküm sürmüş ve Yeşilırmak Havzasına hakim olmuşlardır.
Bizans, Ermeni ve Haçlılarla savaşmışlardır.
Malatya’nın hakimiyet altına alınması konusunda Türkiye Selçukluları ile çatışmalar yaşamışlardır.
“Danişmentname” adlı manzum türdeki eserde, Danişmentlilerin ülkelerine yaptığı hizmetler anlatılmaktadır.
Kayseri, Malatya ve Sivas bu dönemde önemli eğitim ve bilim merkezleri haline gelmiştir.
YağıbasanMedresesi Anadolu’da kurulan ilk medresedir ve Danişmentliler kurmuştur.
Danişment Beyliği II. Kılıçarslan tarafından yıkılmıştır.

📚EK BİLGİ: Anadolu Selçuklularına katılan ilk Türk beyliğidir. Kendi adına para bastıran ilk bey ise Danişment Ahmet Gazi’dir.

Mengücekliler (1080-1228)

Mengücek Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur.
Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar civarında hüküm sürmüştür.
Selçuklu devlet yapısını iki asra yakın yaşatmışlardır.
Gürcüler ve Trabzon Rum İmparatorluğu ile mücadele etmişlerdir.
Bölgede meydana gelen depremler ve Moğol istilaları nedeniyle bu beyliğe ait eserler günümüze kadar ulaşamamıştır.
Divriği’ndeki “Darüşşifa” ve “Ulu Cami” önemli eserleridir.
- Divriği Ulu Cami, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınmıştır.
Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat Mengücek beyliğine son vermiştir.

📚EK BİLGİ: Anadolu Selçuklularına son katılan Türk beyliğidir.

Artuklular (1102 – 1231)

Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl Gazi beyliği kurmuştur.
Artuklular Mardin merkezlidir ve Mardin, Hasankeyf, Harput olmak üzere 3 farklı kolda hüküm sürmüş bir beyliktir.
Bölgenin Türkleşmesine yardımcı olmuş ve Haçlılara karşı durmuşlardır.
Çeşitli din, mezhep ve milletlere mensup kitlelerin yaşadığı Anadolu’nun güney doğusunda hakimiyet kurmuşlardır.
- Başlangıçta idari ve mali divanlarda Hristiyan memurlara da görev vermişlerdir.
Bu dönemde Diyarbakır, Mardin gibi büyük merkezlerde ilim gelişmiş ve Cezeri gibi ilim adamları ön planda tutulmuştur.
- Cezeri, elektriğin henüz kullanılmadığı dönemde sadece su ve mekanik parçalar ile çalışan makineler yapmıştır.
Bizans sikkeleri örnek alınarak para basılmıştır.
Diyarbakır Ulu Cami, Mardin Zinciriye ve Mesudiye Medreseleri, Batman Çayı üzerindeki Malabadi Köprüsü önemli eserlerindendir.
Bölgenin Türkleştirilmesiyle ve Haçlılara karşı durmalarıyla üne kavuşmuşlardır.
Hasankeyf koluna Eyyubiler, Mardin Artuklularına Akkoyunlular, Harput Artuklularına Anadolu Selçukluları son vermiştir.

Saltuklular (1072 -1202)

Kurucusu Ebu’l Kasım Saltuk’tur.
Erzurum merkez olmak üzere Kars, Oltu, Bayburt, Malazgirt ve Artvin civarında hüküm sürmüştür.
Gürcülerle ve Trabzon Rum İmparatorluğu ile mücadele etmişlerdir.
Türkiye Selçukluları ile iyi ilişkiler kurmuşlardır.
Mimaride, sanatta ve kültürdeki anlayışlarıyla diğer Türk beyliklerini etkilemişlerdir.
Erzurum’daki Kale Cami, Üç Kümbetler, Ulu Cami, Tepsi Minare ve Tercan’daki Mama Hatun Kümbeti Saltukluların önemli eserleridir.
Saltuklu kentlerinde Ahi kültürü ve geleneği etkili olmuştur
Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir.

📚EK BİLGİ: Malazgirt Savaşı’ndan sonra kurulan ilk Türk beyliğidir.

Çaka Beyliği (1081-1095)

İlk Türk denizcisi olarak bilinen Çaka Bey tarafından kurulmuştur.
İlk Türk donanmasını oluşturmuşlardır.
- 1081 yılı Türk Deniz Kuvvetleri’nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.
İzmir’de beyliğini kuran Çaka Bey, Midilli, Sakız ve Rodos adalarını fethetmiştir.
Çaka Bey, Bizans’ı deniz gücü ile tehdit etmiştir.
Ayrıca kızını I. Kılıç Arslan ile evlendirmiştir.
Çaka beyliğine I. Kılıç Arslan son vermiştir.

Dilmaçoğulları (1085-1394)

Dilmaçoğlu Mehmet tarafından kurulmuştur.
1085 yılında Bitlis’te kurulmuştur.

Ahlatşahlar (1100-1208)

Ahlat merkez olmak üzere Van Gölü civarında hüküm sürmüşlerdir.

Anadolu’da Selçuklu-Bizans Mücadelesi

Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti (1077-1308) – Kuruluş Dönemi

Türkiye Selçukluları, Anadolu’nun Türk yurdu haline gelmesinde en etkili olan devlettir.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1077 yılında İznik’i Hristiyanlardan alarak Türkiye Selçuk Devleti’nin başkenti yapmış ve devleti resmen kurmuştur.
Adana, Tarsus ve Antakya’yı fetheden Süleyman Şah, 1086 yılında Suriye Selçuklu Hükümdarı Tutuş ile yaptığı mücadeleyi kaybederek ölmüştür.
Süleyman Şah’ın ölümünün ardından veziri Ebu Kasım 1092 yılına kadar ülkeyi yönetmiştir.
Melik Şah’ın elinde esir olan I. Kılıç Arslan, Melik Şah’ın ölümünün ardından Anadolu’ya gelerek Türkiye Selçuklu tahtına oturmuştur.

I. Kılıç Arslan (1092-1107)

Melik Şah’ın ölümünden sonra Anadolu’ya gelmiş ve tahta çıkmıştır.
I. Kılıç Arslan tahta geçtikten sonra Bizans ve Anadolu beylikleriyle mücadele etmiştir.
Kayınpederi olan Çaka Bey’i ortadan kaldırmasıyla Bizans, Çaka Bey’in baskısından kurtulmuş ve rahatlamıştır.
Türkiye Selçukluları, 1096 yılında Haçlı tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır.
Haçlı kuvvetleri İznik başta olmak üzere Urfa, Antakya, Kudüs gibi önemli şehirleri ele geçirmiştir.
Türkiye Selçukluları da başkenti Konya’ya taşımak zorunda kalmıştır.
Haçlı Seferleri’ne karşı Türkler, Anadolu’yu savunma görevini üstlenmiştir.

I. Mesut (1116-1155)

I. Mesut, tahtta 39 yıl kalarak en uzun ömürlü Türkiye Selçuklu hükümdarı olmuştur.
İlk gümüş para bu dönemde basılmıştır.
II. Haçlı Seferleri ile mücadele etmiş ve Haçlıları yenilgiye uğratmıştır.

🚀DETAY BİLGİ: I. Mesut Dönemi’nden itibaren Batılılar Anadolu için “Türkiye” ifadesini kullanmaya başlamışlardır.

II. Kılıç Arslan (1155-1192)

Tahta geldiği sırada ülkede karışıklıklar boy göstermiştir.
- Kardeşi Şahin Şah isyanı
- Musul Atabeyi Nurettin Zengi’in Selçuklu topraklarına saldırması
II. Kılıç Arslan karışıklıkları gidermek amacıyla Bizans ile ittifak kurmuştur. Bu ittifak sayesinde kısa sürede Sakarya’dan Fırat’a kadar olan bölgede iktidarını sağlamlaştırmıştır.
Türkiye Selçuklularının Sakarya’dan Fırat’a kadar olan topraklara egemen olması ve Türkmenlerin Batı Anadolu’ya akınlar yapması sonucunda Bizans ittifakı bozmuştur.
Bozulan ittifak sonrası Miryokefalon Savaşı yaşanmıştır.
İlk altın para bu dönemde basılmıştır.
III. Haçlı Seferleri yenilgiye uğratılmıştır.
Danişmentoğulları’na son verilmiş ve Anadolu Türk birliğini sağlama yolunda ilk adım atılmıştır.

Anadolu’nun Tapusu: Miryokefalon

17 Eylül 1176 yılında Bizans ile yapılmıştır.
Denizli yakınlarında yapılan Miryokefalon Savaşı’nda Bizans ağır bir yenilgi almıştır.
Nedeni: Selçukluların çok güçlenmesi, sınırlarını genişletmesi ve Türkmenlerin Batı Anadolu’ya kadar akınlara devam etmesinin Bizans’ı tedirgin etmesi ve Bizans imparatorunun, II. Kılıç Arslan ile yaptığı ittifaka sadık kalmamasıdır.
Türklerin Anadolu hakimiyeti kesinleşmiştir.
Bu zaferin sonucunda;
- Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan atma ümidi son bulmuştur.
- Türkler saldırıya, Bizans ise savunmaya geçmiştir.
- Bizans Haçlılardan yardım istemesi üzerine III. Haçlı Seferi başlamıştır. (yenilgiye uğratılmıştır)
- Batı Anadolu’daki Türk egemenliği güçlenmiştir.