Fetih ve Fatih

İstanbul, stratejik ve jeopolitik önemi nedeniyle her milletin ilgisini çekmiştir. Coğrafi konumu, ticaret yollarının kesiştiği bir merkez olması ve Karadeniz ile Akdeniz kültürlerini birleştirmesi özellikleri nedeniyle önemli olmuştur.

İstanbul, deniz ticaretinde önemli olması nedeniyle zaman zaman Türkler ve Araplar tarafından kuşatılmış fakat alınamamıştır. Aynı zamanda Hristiyan dünyasında ise Bizans ve Ortodoksluğun merkezi olması nedeniyle önemli hale gelmiştir.

Bizans’ın Osmanlı Devleti’nin sıkışık zamanlarında sorun çıkarmasından ve Balkanlardaki ilerlemenin önünde engel olarak görülmesinden dolayı II. Mehmet İstanbul’u fethetmiştir.

Fethin Sebepleri

⭐ İstanbul fethinin nedenleri;

Balkanlar ve Anadolu’nun ortasında kalması,
Bizans’ın Balkan ilerleyişinde önemli bir engel olarak bulunması,
Bizans’ın Anadolu Beyliklerini ve Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması,
Hz. Muhammed’in övgüsüne ulaşılmak istemesi,
Şimdiye kadar İstanbul’un hiç fethedilememesi,
İstanbul’un ticaret yollarında bulunmasıdır.

🚀 DETAY BİLGİ: İstanbul’un daha önce I. Beyazıt 4 kez, Musa Çelebi 1 kez, II. Murat 1 kez kuşatmış fakat alınamamıştır.

Fetih için II. Mehmet’in Yaptığı Hazırlıklar

Anadolu Hisarı’nın karşına Rumeli Hisarı’nı yaptırarak Karadeniz’den gelebilecek yardımlar önlenmeye çalışmıştır.
İstanbul surlarının yıkılabilmesi için Muslihiddin, Saruca Sekban ve Macar asıllı Urban’a Şahi toplarını döktürmüştür.
Denizlerden gelebilecek saldırıları engellemek ve kuşatmasını denizden de desteklemek için 400 gemilik donanma oluşturmuştur.
Tekerlekli kuleler yaptırılmıştır.
Mora ve Arnavutluk üzerine kuvvet göndererek gelecek yardımlar engellenmiştir.
Silivri ve Vize kaleleri alınmıştır.
Venedik ve Macarlarla anlaşılmıştır.
Karamanoğulları ile barış yapılmıştır.
Sırp despotu ve Bosna kralının Osmanlı tarafında yer alması sağlanmıştır.
Ok ve mermi atışlarına dayanıklı olan Rumların “şehirler alan” ismini verdikleri tekerlekler üzerinde yürüyen kuşatma kuleleri yapılmıştır.
İstanbul’un yardım yolları kesilmiştir.
Karadan Haliç’e inecek plan yapılmıştır.

❗ NOT: Muhasara; kuşatma demektir.

Bizans’ın Muhasaraya Karşı Aldığı Tedbirler

Avrupalı devletlerden ve Haçlı Birliğinden yardım istemişlerdir.
Haliç’e zincir çekmişlerdir.
Surları onarmışlardır.
Rum ateşini geliştirmişlerdir.

Muhasaranın Başlaması

II. Mehmet, Edirne’den İstanbul’a hareket etmiş, 80 bin kişilik ordusuyla Topkapı önlerine gelerek otağını kurdurmuştur. İslami geleneklere uygun olarak kan dökülmeden şehrin teslim edilmesini istemiştir. Şehir teslim edilmediği için 6 Nisan 1453’te kuşatma başlamıştır. 12-18 Nisan’da 150 parçadan oluşan Türk donanması Haliç’e indirilmiştir. Bazı gemileri ise karadan çektirerek Haliç’e indirmiştir.

Kuşatmaya karşı çıkan Çandarlı Halil Paşa, Bizans ile antlaşma yapılmasını savunmuşsa da Molla Gürani, Akşemseddin ve Zağnos Paşa bu fikre karşı çıkmıştır.

Bizanslılar ise İstanbul’un Türklerin eline geçmemesi için Ayasofya’da ayin düzenlemiştir.

Fetih Gerçekleşiyor

Yaklaşık olarak 2 ay süren kuşatma 29 Mayıs 1453’te İstanbul’un fethi ile sona ermiştir. Ayasofya cami yapılarak, fethin ilk cuma namazı da Ayasofya Camisi’nde kılınmıştır.

II. Mehmet fetihten sonra Ortodokslara din ve vicdan özgürlüğü tanımıştır.

Fethin Önemi

⭐Fethin dünya tarihi bakımından sonuçları;

Ortaçağ bitmiş, yeniçağ başlamıştır.
Rönesans hareketinin doğuşuna etki edilmiştir.
Ortodokslar Osmanlı himayesine girmiştir.
İstanbul’un Fethi’yle Doğu Roma İmparatorluğu ortadan kaldırılmıştır.
Toplar ile surların yıkılması feodal düzeni de yıkmıştır.
Ticaret yollarının Osmanlı Devleti’ne geçmesi coğrafi keşifleri hızlandırmıştır.

⭐ Fethin Türk tarihi bakımından sonuçları;

Osmanlılar iki kıtada üstünlük sağlamışlardır.
Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Avrupa toprakları birleşmiştir.
Kuzey ve Doğu Avrupa’dan gelen ticaret yolları ile Karadeniz ve Akdeniz arasındaki su yollarının denetimi Osmanlıların eline geçmiştir.
Boğazlar’ın savunması kolaylaşmıştır.
Balkanlarda ilerleyiş hızlanmıştır.
Başkent İstanbul’a taşınmıştır.
İslam dünyasında sevinçle karşılanan fetih “Feth-i Mübin” olarak isimlendirilmiştir.
Fetih sayesinde Fatih unvanını alan Sultan II. Mehmet, mutlak bir iktidar kazanmıştır.
Osmanlılar İslam dünyası liderliğini ele geçirmişlerdir.
Hz. Muhammed’in övgüsüne ulaşılmıştır.
Fatih kendisini Roma İmparatorluğu’nun tek varisi sayarak “Kayser-i Rum” (Roma Kayseri) unvanını da kullanmıştır.
Fatih, “Sultan-ı Berru Bahr” (Karaların ve denizlerin hükümdarı) unvanını almıştır.

Fetihle Gelen Teşkilatlanma

Osmanlı Devleti, İstanbul’un fethi ile Doğu Roma İmparatorluğu’nun merkeziyetçi yapısına ve kurumsallaşmış devlet yapısına varis olarak şehrin siyasi ve dini bir metropol olmasına çalışmıştır. Hahambaşı, Ortodoks ve Ermeni patriklerini İstanbul’a getirtmiştir.

Devletin idari ve bürokratik yapılanmasında Rum soyluların ve Hristiyan vasalların çocuklarına da idari görevler verilmiştir. Fatih, devletin merkezini İstanbul’a taşıyarak buranın Türk İslam şehri görüntüsü kazanabilmesi için dini ve sosyal kurumlar ile eğitim kurumları inşa ettirmiştir.

Aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet birçok siyasi olaya da imzasını atmıştır.

Fatih Sultan Mehmet’in Fetihleri

Sırbistan’ın Fethi (1454)

Osmanlı aleyhine ittifaklara katılması nedeniyle Sırbistan’a sefer düzenlenmiştir. Belgrad hariç bütün Sırbistan Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Amasra’nın Alınması (1460)

Amasra alınarak Ceneviz egemenliğine son verilmiştir. Aynı zamanda Amasra’nın alınması Osmanlı Devleti’nin Karadeniz’de egemenlik kurmasına katkı sağlamıştır.

Mora’nın Fethi (1460)

Mora Yarımadası, Bizans’ın son imparatorunun kardeşlerinin elinde bulunurken Venedik, Ceneviz ve Napoli gibi devletler de Osmanlı aleyhine kışkırtma politikası izlemişlerdir. Bu nedenle Fatih, iki sefer düzenlemiş ve Mora’yı almıştır. Akdeniz egemenliğini sağlama yolunda da önemli bir adım atılmıştır.

Sinop’un Alınması (1461)

İsfendiyaroğulları Beyliği’ne son verilerek Sinop alınmıştır. Türk birliğini sağlama yolunda da önemli bir adım daha atılmıştır.

Trabzon’un Fethi (1461)

Sinop’un fethinden sonra vergi ödememesi ve Akkoyunlu Devleti ile ittifak kurması nedeniyle Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir. Trabzon’un alınması ile Karadeniz sahillerinin güvenliği tam olarak sağlanmıştır.

🚀DETAY BİLGİ: İstanbul’dan sonra Mora ve Trabzon’un alınması ile Doğu Roma mirası tamamen Osmanlılara geçmiştir.

Eflak Seferi (1462)

Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı’ya bağlanan Eflak, vergilerini ödememiş ve Macarlarla ittifak kurmuştur. Bu nedenle Osmanlı, Eflak’a sefer düzenlemiş ve Eflak’ı Osmanlı Devleti’ne bağlı bir eyalet haline getirilmiştir.

Bosna-Hersek Seferi (1463)

Bosnalıların Haçlı Seferlerine katılmaları, ödemeleri gereken vergileri ödememeleri ve Macarlarla anlaşmaları nedeniyle sefer düzenlenmiş ve Bosna fethedilmiştir. Bosna’nın fethedilmesi ile Venedik’i karadan kuşatma imkanı da doğmuştur.

Bosna’dan sonra Hersek de Osmanlı Devleti yönetimini kabul etmiştir.

Osmanlı-Venedik Savaşı (1463-1479)

Osmanlı Devleti’nin Ege Denizi’ndeki fetihlerinin Venediklilerin ekonomik çıkarlarını tehlikeye düşürmesi, Mora’nın ve Sırbistan’ın fethedilmesi nedenleri ile 1463 yılında Mora’da Osmanlı-Venedik savaşları başlamıştır. Bu savaşlar 16 yıl sürmüştür.

Bu savaşların sonucunda Venediklilerden Taşoz, Semadirek, Limni, Midilli, Gökçeada ve Eğriboz alınmıştır. Zor duruma düşen Venedik Osmanlı’dan barış istemiştir. Bunun üzerine Osmanlı ile Venedik arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Venediklilere Osmanlı topraklarında ticaret yapma hakkı tanınmıştır. Dolayısıyla Osmanlı’daki ilk kapitülasyonlar Venediklilere verilmiştir. Bu kapitülasyonların amacı; Hristiyan birliğini zayıflatmak ve Akdeniz ticaretini canlandırmaktır.

Karamanoğulları ile Mücadele (1466)

Karamanoğulları Beyliği Osmanlılara karşı Venedik, Akkoyunlu ve Memlük devletleri ile ittifak kurması üzerine ve Anadolu’da da Türk birliğini sağlama politikası doğrultusunda Karamanoğulları’na sefer düzenlenmiştir. Bu sefer sonucunda Konya ve Karaman, Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Otlukbeli Savaşı (1473)

Otlukbeli savaşının nedenleri; Akkoyunların Türk birliğini tehdit etmesi, Akkoyunlu hükümdarının Venedikliler ile anlaşmasıdır. Erzincan yakınlarındaki Otlukbeli denilen bölgede karşı karşıya gelen iki devletin savaşı Osmanlıların galibiyeti ile sonuçlanmıştır.

Bu savaşın sonucunda Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girmiştir ve Osmanlı sınırlarını Doğu Anadolu’ya kadar genişletmiştir.

Kırım’ın Fethi (1475)

Kırım’daki bazı bölgeler o dönemde Venediklilerin elinde bulunmaktadır. Karadeniz ve Asya ticareti ise denetimi altına almak isteyen Osmanlı Devleti, Kırım Hanı’nın da yardım istemesi üzerine Kırım’a sefere giderek Kırım’ı fethetmiştir.

Kırım’ın fethi ile; Kırım Hanlığı Osmanlı Devleti’ne bağlanmış, İpek yolu ve Karadeniz Osmanlı kontrolüne alınmış, Ceneviz kolonileri ortadan kaldırılmıştır.

❗ NOT: Amasra, Sinop, Trabzon’dan sonra Kırım’ın da fethedilmesi üzerine Karadeniz, Türk gölü haline getirilmiştir.

Arnavutluk Seferi (1479)

Osmanlı-Venedik savaşları sırasında Arnavutluk isyan etmiştir. Bu nedenle Arnavutluk üzerine üç sefer düzenlenmiş ve sonucunda Arnavutluk Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Ege Adalarının Alınması (1456-1480)

İmroz, Limni, Bozcaada, Taşoz, Semadirek, Midilli ve Eğriboz adaları Osmanlı topraklarına katılmıştır. Rodos adası da kuşatılmış fakat alınamamıştır.

❗ NOT: Fatih Dönemi’nde Rodos dışındaki Ege adalarının alınması ile Ege bir iç deniz haline gelmiştir.

Yunan Adaları’nın Alınması (1479)

Venedik’in vergiye bağlanmasından sonra gedik Ahmet paşa komutasındaki donanma Adriyatik Deniz’inde bulunan Zanta, Kefalonya ve Ayamavra Adaları’nı fethetmiştir.

İtalya Seferi (1480)

Fatih Sultan Mehmet, Venedik ve Napoli arasındaki savaşlardan yararlanmak istemiştir. Bu nedenle İtalya’ya bir donanma göndermiştir. Bu sefer sonucunda Otranto Kalesi fethedilmiştir.

Fakat Fatih’ten sonra tahta çıkan II. Bayezit donanmayı geri çekmiş ve İtalya Otranto Kalesi’ni geri almıştır.

📚 EK BİLGİ:

Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nin Özellikleri

Osmanlı Devleti, imparatorluk haline dönüşmüştür.
İstanbul’da ilk Türk yüksekokulu olan Sahn-ı Seman Medresesi açılmıştır.
Divan geliştirilmiştir.
- Divana padişah yerine sadrazamın başkanlık etmesi sistemi getirilmiş ve Divan danışma organı haline gelmiştir.
Askerlere toprak dağıtılmıştır. Böylece ilk toprak reformu gerçekleşmiştir.
İlk Osmanlı altın parası bastırılmıştır.
Kanunname-i Ali Osman yayınlanmıştır. Böylece ilk kez saltanat hukuku yazıya geçirilmiştir.
Kardeş katli serbest bırakılmıştır.
Şehzadelerin sancaklarda görev yapması zorunlu hale getirilmiştir.
Çandarlı ailesi ortadan kaldırılmıştır.

II. Bayezit ve Cem Sultan

Fatih’in, 1481’de vefat etmesi üzerine II. Bayezit tahta çıkmıştır. Bu dönemde (1481-1512) büyük fetihler bulunmamasına rağmen Osmanlı toprakları korunmuş, ordunun gücü artırılmıştır.

⭐ II. Bayezit Dönemi’nde;

Batı politikaları= Şehzade Cem olayı nedeniyle barışçıl politikalar izlenmiştir.
Denizlerdeki fetihler= İnebahtı ve Navarin kaleleri alınmış ve Mora fethedilmiştir.
Doğu politikaları= Şah Kulu İsyanı çıkmıştır.
Güney politikaları= Memlüklerle ilk savaş yapılmış ve kaybedilmiştir.

Şehzade Cem Olayı

Fatih’in ölümü üzerine devşirme devlet adamlarının desteği ile II. Bayezit tahta çıkmıştır. Fakat kardeşi Cem Sultan saltanatta hak iddia ederek harekete geçmiştir.

Cem Sultan, taht mücadelesini kaybetmiş ve Memlüklere sığınmıştır. Memlüklerin desteği ile de taht mücadelesini kazanamayan Cem Sultan bu sefer Karamanoğulları’ndan yardım istemiştir. Karamanoğullarının desteği ile de mücadeleyi kazanamamıştır.

Son olarak Cem Sultan Rumeli’ye geçerek Rodos Şövalyeleri’ne sığınmıştır. Rodos Şövalyeleri tarafından Fransa’ya nakledilen Cem Sultan, Hristiyan hükümdarlar tarafından bir Haçlı Seferi’nde kullanılmak üzere 1489’da Roma’ya getirilmiştir. Böylece Cem Sultan Olayı, devletin iç sorunu iken devletlerarası bir sorun haline gelmiştir. On üç yıl süren sürgün hayatının ardından Cem Sultan, 1495’te Napoli’de ölmüştür.

Osmanlı-Memlük İlişkileri

II. Bayezit döneminde Memlükler; Cem Sultan’ı korumuş ve Dulkadiroğulları Beyliği üzerinde hak iddia etmiştir.

⭐İki devlet arasındaki sorunlar;

Hicaz bölgesindeki su yolları meselesi,
Cem Sultan olayında Memlüklerin Cem Sultanı desteklemesi,
Hac yolu güvenliği,
Bölgesel egemenlik mücadelesi,
Memlüklerin Dulkadiroğulları’nın içişlerine karışmasıdır.

Bu nedenle iki devlet arasında savaş başlamıştır. Bu savaşın sonucunda bir antlaşma yapılmış ve savaştan önceki sınırlar esas alınmıştır.

Osmanlı-Venedik İlişkileri

Akdeniz’de Venediklilere karşı önemli başarılar elde edilmiştir. Örneğin; Adriyatik Denizi’ndeki Navarin ve İnebahtı limanları ele geçirilmiştir. Mora tamamen fethedilmiştir.

Karadeniz’de de Kili ve Akkerman Kaleleri alınmıştır. Kırım ile kara yolu bağlantısı sağlanmıştır.

Osmanlı-İran İlişkileri ve Şah Kulu İsyanı

1473 yılında Otlukbeli Savaşı’nda yenilen ve yıkılan Akkoyun Devleti yerini Safevi Devleti’ne bırakmıştır. Safevi Devleti; Anadolu’da Şiilik propagandası yapmış ve Osmanlı topraklarında hak iddia etmiştir.

Şiilerin, Osmanlıya karşı yürüttükleri politikalar sonucunda Anadolu’da Şah Kulu İsyanı çıkmıştır. Bu isyanlar Osmanlı Devleti tarafından bastırılmıştır. Bu isyanlar Osmanlı-Safevi gerginliğini daha da artırmıştır.

II. Bayezit’in Tahttan İndirilmesi

II. Bayezit dönemindeki Cem Sultan olayı ve Şah Kulu İsyanı devlete güç kaybettirmiştir. Bu nedenle fetih yapılamamıştır.

🚀DETAY BİLGİ: II. Bayezit Dönemi yükselme dönemi içindeki duraklama dönemi olarak adlandırılmaktadır.

II. Bayezit’in Safevilerin Anadolu’daki faaliyetlerine kayıtsız kalması üzerine oğlu I. Selim yeniçerilerin desteğini de alarak babasının tahtı kendisine bırakmasını sağlamıştır.

❗ NOT: Devşirmeler tarafından tahta çıkarılan ve yeniçeriler tarafından tahttan indirilen ilk padişah II. Bayezit’tir.