Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki İskan ve İstimalet Politikası

Rumeli bölgesi, coğrafi konumu itibariyle Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan stratejik öneme sahip bir yerdir. Rumeli, dünya hakimiyeti iddiasında olan hükümdarlar tarafından kontrol altında tutulmak istenen bir yer olduğu için ilk çağlardan itibaren üzerinde mücadeleler eksik olmamıştır.

Balkan Fetihlerinin önünün açan 2 olay vardır. Bu olaylardan birincisi Karesioğullarının fethi ile elde edilen donanmadır. İkincisi ise Bizans’ın taht kavgalarına müdahale etmektir. Bizans’ın taht kavgalarında Kantakuzen’e yardım edilmiş ve onun başa geçmesi sağlanmıştır. Bu yardımın karşılığında Çimpe Kalesi‘ni almış ve Kantakuzen’in kızı Theodora Hatun ile evlenmiştir.

1345 yılında Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa Rumeli’ye geçmiştir. Ece Yakup, Gazi Fazıl, Hacı İlbeyi ve Evrenos Bey gibi Karesioğulları’nın komutanları Osmanlı hizmetine girmiş ve ordunun donanma ile Rumeli’ye geçişinde yardım etmişlerdir.

Bu dönemdeki bazı gelişmeler:

• 1352 yılında Çimpe Kalesi alınmıştır.
• Doğudaki Türkmenler Balkanlara yerleştirilmiştir.
• 1354 yılında Ankara alınmıştır.
• İlk adli örgüt kurulmuş ve İznik’te ilk medrese açılmıştır. İlk Müderris Davud-u Kayseri’dir.
• İlk vezirlik makamı oluşturulmuştur. Osmanlı’nın ilk veziri Alâeddin Paşa’dır.
• İlk divan oluşturulmuştur. Divanda, padişah, kadı, müftü ve vezir yer almaktadır. Divan devletin en yüksek karar organıdır.
• İlk düzenli orduyu yaya ve müsellemler oluşturmuştur.
• Osmanlı artık beylikten çıkıp bir devlet olmuştur.

Rumeli’de Osmanlı Hakimiyetini Kolaylaştıran Siyasi Faktörler

I. Murad Rumeli’de fetihleri hızlandırmıştır. 1363’te Bizans’ın Balkanlardaki en önemli şehirlerinden olan Edirne fethedilmiştir. I. Murat, Bizanslılardan ve Bulgarlardan oluşan orduyu yenmiştir. Edirne’yi fethederek Bizanslıların Balkanlarla olan bağlantısını kesmiştir. Böylelikle Balkanların yolu Osmanlılara açılmıştır. Edirne alındıktan sonra başkent yapılmıştır. Edirne’yi aldıktan sonra ise 1363 yılında Filibe ve Gümülcine de fethedilmiştir.

XIV. yüzyılın başlarından itibaren Bizans İmparatorluğu’nun, özellikle aile içi veraset mücadeleleri ve imparatorluk içerisindeki siyasî bölünmeler nedeniyle güç kaybetmesi, tekfurların (yerel valiler), merkezi yönetimden bağımsız hareket ederek bölgelerinde kendi çıkarlarını korumaya yönelmesi Bizans’ı Balkanlar’da istikrar sağlayamaz hale getirmiştir.

Aynı zamanda Balkan coğrafyasında Sırplar, Bulgarlar ve Bosnalılar arasında devam eden rekabet ve savaşlar, bölgedeki siyasi dengeleri sürekli sarsmış olup ortak bir savunma politikası benimsemeyen bu devletler, Osmanlı akınlarına karşı birleşik bir cephe de oluşturamamışlardır. Eflak ve Boğdan Beylikleri de bölgesel üstünlük mücadelesine girmiştir. Güçlü bir merkezi devlet yerine küçük beyliklerin ve prensliklerin varlığı da Osmanlıların Balkanlar’da tek tek anlaşmalar yaparak ilerlemesine imkan sağlamıştır.

Balkanlara gelen Osmanlılar, bölgedeki yerel hanedanların yeni güç dengelerinden yararlanma çabaları arasında kendilerine alan bulmuşlardır. Ancak kısa süre içinde, sundukları askeri ve siyasi destek bir “himaye” haline dönüşmüş; bu durum, söz konusu hanedanların ortadan kalkmasına ve Osmanlı hâkimiyetinin Balkanlar’da giderek güçlenmesine yol açmıştır. Osmanlılar, başlangıçta Balkan devletleri arasında denge unsuru olarak hareket etmiş, bu sayede kısa sürede egemenliklerini genişletmişlerdir. Bu süreçte savaş yöntemleri kadar diplomatik girişimler de belirleyici olmuştur.

Rumeli’de Osmanlı hakimiyetini kolaylaştıran siyasi faktörler, büyük ölçüde Balkanlardaki dağınık siyasi yapı, Bizans’ın iç ve dış çatışmalarla zayıflaması, Balkan prenslikleri arasındaki rekabet, Batı Avrupa’nın kendi sorunlarıyla meşgul olması ve Osmanlıların esnek, hoşgörülü yönetim anlayışı etrafında şekillenmiştir. Osmanlılar, bu faktörlerden yararlanarak diplomatik ilişkiler, ittifaklar ve ordunun etkin kullanımı sayesinde Balkanlar’da kalıcı bir egemenlik kurmayı başarmış; kısa süre içinde Rumeli topraklarını genişleterek bölgenin siyasi kaderini belirleyen temel güç konumuna yükselmişlerdir.

Osmanlı’nın Balkanlardaki ilerleyişini durdurmak için Papa’nın Bulgar, Sırp, Boşnak, Macar ve Eflaklardan oluşan Haçlı birliği ile saldırması sonucunda I. Sırpsındığı Savaşı yaşanmıştır. Bu savaş Osmanlı’nın Haçlılar ile yaptığı ilk savaştır. Edirne ve Batı Trakya kesin olarak Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Bizans’ın Balkanlarla ilişkisi tamamen kesilmiştir. Bu savaş sonrası Makedonya kapıları Osmanlı Devleti’ne açılmıştır. Balkanlardaki Macar hakimiyeti kırılmıştır. Bulgar Krallığı da vergiye bağlanmıştır.

Çirmen Savaşı ile Sırpsındığısavaşının intikamını almak isteyen Sırplar tekrar mağlup edilmiştir. Osmanlı’nın bu galibiyeti sonucunda Sırbistan, Osmanlı’ya vergi ödeyen bir vasal olmuştur. Osmanlıların hamlelerini gören Bizans İmparatoru V. İoannis, I. Murad ile anlaşma yoluna gitmiş ve Bizans da vergi ödeyen bir vasal olmuştur. Çirmen Savaşı Makedonya’nın fethini kolaylaştırmıştır. Osmanlılar bölgedeki en büyük askeri güç olarak barışı korumuş, Macarların ve Venediklilerin bölgede yayılma ve egemenlik kurma girişimlerine karşı çıkmıştır.

• Edirne’nin fethinden sonra Bizans’ın Balkanlarla kara bağlantısını kesmeye yönelik bir politika izlenmiştir.
• I. Murad “sultan” unvanını kullanan ilk padişahtır.
• I. Murad yeniçeri ocağını kurmuş, tımar sistemini ilk kez uygulamıştır.
• Vezir-i azamlık yani sadrazamlık makamı oluşturulmuştur.
• Rumeli Beylerbeyliği kurulmuştur.
• Anadolu Kazaskerliği ve Defterdarlığı kurulmuştur.
• Germiyan oğullarından çeyiz karşılığı, Hamitoğullarından da para karşılığı toprak alındı.
• Candaroğulları alındı.
• Lala Şahin Paşa, Hacı İlbey, Evrenos Bey, başarılı savaşlar yaptı.
• Dubrovnik’e liman kullanım hakkı verildi.
• Osmanlıların Anadolu’daki başarıları Karamanoğulları ile arasını açtı.

I. Kosova Savaşı (1389)

• Sırp, Bosna, Hırvatistan ve Arnavutluk bir cephe kurmuş ve Osmanlı’ya karşı bir Haçlı ordusu kurmayı amaçlamışlardır.
• Karamanoğulları da destek olmuştur.
• Haçlı ordusu yenilmiştir.
• Bu savaş sonucunda;
  • Balkanlarda, Osmanlıların kesin olarak yerleşmeleri başlamıştır.
  • Sultan Murat savaş alanını gezerken öldürülmüştür.
    • I. Murad savaş sırasında öldürülen tek Osmanlı padişahıdır.
  • Balkanlarda yapılan üçüncü önemli mücadeledir.
• Bu savaşta ilk kez top kullanılmıştır.

⭐Osmanlıların Balkanlarda ilerlemesini kolaylaştıran nedenler;

• Balkanlarda siyasi birliğin olmaması, güçlü bir devletin bulunmaması,
• Balkan ulusları arasında siyasi ve dini çekişmeler yaşanması,
• Katolik Macarlarla Venediklilerin Ortodoks Balkan uluslarına baskı yaparak mezhep değiştirmeye zorlaması,
• Sürekli yaşanan çatışmalar yüzünden Balkanlarda huzur ve güven ortamının kalmaması, halkın fakirleşmesidir.

📚EK BİLGİ:

Osmanlı Fetih Politikası Uygulamalarının İnsan Hakları Açısından Önemi

Osmanlı Devleti’nin fetih politikası incelendiğinde, çağının koşulları içerisinde yerel halklarla kurduğu ilişkiler, din ve kültür özgürlükleriyle ilgili uygulamaları ve idari düzenlemeleri bakımından insan hakları açısından belirli düzeyde önem taşır. Osmanlıların, fethettikleri bölgelerde uyguladıkları kimi politikalar, kendi döneminin standartları içinde görece bir hoşgörü ve düzen sağlamış; bazı uygulamalar ise günümüz insan hakları ölçütleriyle değerlendirildiğinde eleştiriye açık yönler içermiştir.

Osmanlılar, fethettikleri bölgelerde yerel halkı “kazanma”, onlara hoşgörülü davranma ve yönetimi benimsetme amacı güden bir politika izlemeye çalışmıştır. Buna “istimalet” adı verilir ve barışçıl yaklaşım, vergi muafiyetleri veya imtiyazlar gibi uygulamalarla somutlaşmıştır. Osmanlılar, özellikle Gayrimüslim tebaanın dini inanç ve ibadet özgürlüklerini (kısmen vergi, askerlik vb. yükümlülük farkıyla) tanıyan bir “millet sistemi” geliştirmişlerdir. Bu sistemde yerel din adamları ve cemaat önderleri, kendi iç hukuk ve eğitim düzenlerini büyük ölçüde koruyabiliyorlardı. Bu uygulama, çağdaş Avrupa devletlerinde sıkça rastlanmayan bir dini hoşgörü alanı sunmuştur.

Osmanlı fetih politikası, kendi çağının siyasi ve toplumsal normları çerçevesinde düşünüldüğünde birçok devlete kıyasla daha düzenli ve hoşgörülü yönler taşımaktadır. Özellikle dini özgürlükler, farklı etnik grupların idaresine imkân tanıyan “millet sistemi” ve yerel halkın can-mal güvenliği vaadi gibi uygulamalar, ortaçağ ve yeniçağ Avrupası ile kıyaslandığında nispeten ilerici kabul edilebilecek izler taşır.

Buna karşılık, günümüz insan hakları kavramıyla değerlendirildiğinde, devşirme, sürgün, din temelli vergi gibi uygulamaların evrensel eşitlik ilkesi ve özgür irade bakış açısına aykırı olduğu açıktır. O dönemde de bazı uygulamalardan rahatsız olan kesimler olduğu gibi, genel olarak feodal-dinî düzenin egemen olduğu dünyada bu durum bir norm olarak görülmüştür.

Sonuç olarak, Osmanlı fetih politikası kendi dönemindeki “devlet idaresi”, “hoşgörü” ve “adalet” algısı içinde kısmen pozitif bir örnek sayılabilse de, modern anlamda “insan hakları” ilkeleriyle kıyaslandığında tarihsel koşullar göz önünde bulundurulmalıdır. Osmanlılar, farklı din ve etnik kökenleri bünyesinde barındıran büyük bir imparatorluk kurarken, uyum ve istikrarı öncelemiş; fakat bugünün standartlarına göre birtakım eşitsiz veya müdahaleci uygulamalara da yer vermiştir.

Rumeli’de İstimalet ve Koruma Politikası

📎İstimalet sözcüğü, “yumuşak davranma, hoşgörü gösterme ve gönül alma” anlamlarına gelir.

Rumeli’de İstimalet ve Koruma Politikası, Osmanlıların Balkanlar’da (Rumeli) kalıcı şekilde tutunmasına ve yerel halkı kendi yönetimine uyumlu hale getirmesine imkan sağlayan temel yaklaşımları ifade eder. Osmanlılar, 14. yüzyıl ortalarından başlayarak Rumeli’ye geçtiklerinde, fethettikleri veya kontrol altına aldıkları bölgelerde “istimalet” (hoşgörü ve gönül kazanma) esasına dayanan bir politika benimsediler. Bu politika sayesinde yerel toplulukların direnç göstermeden Osmanlı yönetimine dahil olmaları kolaylaştı. Aynı zamanda “koruma” vaadiyle yerli halkın dış tehditlere veya iç karışıklıklara karşı güvenliği sağlandı.

Osmanlılar, yerel vergi oranlarını makul seviyede tutarak halkın ekonomik sıkıntı çekmesini hafifletmeye çalışmıştır. “Cizye” ve “haraç” gibi vergiler, o dönemde pek çok devlette de görülen dini veya feodal temelli yükümlülüklerdir; ancak Osmanlılar, keyfi vergiler yerine kayıtlı, düzenli bir sistem uyguladıklarını vurgulamıştır. Buna karşılık yerel halk, can ve mal güvenliğinin sağlandığını ve üretim-ticaret faaliyetlerinin devam etmesine imkan tanındığını gördüğünde, ayaklanmaya veya başka güçlerle iş birliğine daha az yönelmişlerdir. Aynı zamanda Osmanlılar, fethettikleri bölgelerde kilise ve manastırların varlığını sürdürmelerine izin verdiler; hatta belli koşullarda bu yapıları koruma altına aldılar. Yerel din adamları, “millet sistemi”nin erken bir prototipi sayılabilecek şekilde, cemaati üzerinde iç hukuk ve eğitim alanında yetkili olmaya devam etti. Osmanlı yönetimi, yerel beylik veya derebeylikleri tamamen tasfiye etmek yerine, onların bazılarını “voyvoda” gibi unvanlarla kendi sistemine dahil ederek geçiş sürecini de yumuşatmıştır. Bu hoşgörülü istimalet tutumu, Balkanlar’daki halkın Osmanlı yönetimine kolaylıkla uyum sağlamasında belirleyici bir unsur olmuştur.

Ayrıca Osmanlılar, istimalet politikası ile birlikte koruma politikasını da amaçlamışlardır. Osmanlılar, Rumeli’de çeşitli güçlerin (örneğin Sırp, Bulgar, Macar, Venedik ve Ceneviz devletleri) rekabet ettiği bir ortamda ortaya çıkmış; yerel halk veya küçük hanedanlar, Osmanlı yardımını önce “müttefik” veya “koruyucu” olarak görmüş; böylece kendilerini diğer büyük güçlerin saldırı veya baskısından korumayı ummuşlardır. Kısa sürede Osmanlılar, “koruyucu” pozisyonundan “hakim güç” konumuna yükselmiş; bu durum, yerli hanedanlıkların giderek Osmanlı’ya tabi olmasına yol açmıştır. Yerel halk, uzun iç savaşlar ve derebeylik kavgaları yerine istikrarlı ve güçlü bir devlet idaresini tercih ettiğinde, Osmanlı himayesini kabul etmekte zorluk çekmemiştir.

🌟İstimalet politikasının uzun vadeli etkileri;

• Hızlı Entegrasyon: İstimalet politikası, Rumeli’deki yerel toplumun direnişini asgariye indirdi ve Osmanlı idaresine hızlı entegrasyon sağladı.
• Denge Siyaseti: Osmanlılar, Balkanlarda karışık bir siyasal manzara (Sırplar, Bulgarlar, Bizans iç çatışmaları, Macar ve Venedik rekabeti vb.) içinde denge unsuru olarak belirdiler. Bu denge siyaseti sayesinde kısa sürede egemenlik alanlarını genişlettiler.
• Hoşgörü ve Kontrol İlişkisi: Dini ve kültürel hoşgörü, yerel hakların can-mal güvenliğini gözetme söylemi gibi yöntemler, Osmanlı hakimiyetinin meşruiyetini artırdı. Ancak, nihai amaç güçlü ve merkezi bir kontrol kurmaktı.
• Yerli Hanedanların Tasfiyesi: Zamanla, “Osmanlı koruması” altına giren yerli hanedanlar ve beylikler, Osmanlı idaresinin tamamen yerleşmesiyle nüfuzlarını kaybettiler.

Sonuç olarak, Osmanlıların Rumeli’de uyguladığı istimalet (hoşgörü, gönül kazanma) ve koruma politikaları, Balkan coğrafyasında hızlı ve istikrarlı biçimde genişlemenin başlıca anahtarlarından biri olmuştur. Bu yaklaşım, dönemin siyasi parçalanmışlık ortamında Osmanlıya meşruiyet ve kitle desteği sağlamıştır. Yerel halk, Osmanlı düzeninin sunduğu vergilendirme istikrarı, dini hoşgörü ve güvenlik avantajlarını kendi iç çekişmelerine tercih etmiş ve kısa zaman içinde Balkanların büyük bölümü Osmanlı idaresine bağlanmıştır.

📚 EK BİLGİ:

Balkanların Fethi Sırasında Avrupa

Osmanlı Devleti 14. yüzyıl ortalarından itibaren Balkanlarda (Rumeli) sistemli bir yayılma politikası yürütürken, Avrupa’nın önemli bir bölümü siyasi, askeri ve ekonomik çalkantılarla meşguldü. Özellikle Orta ve Batı Avrupa’daki güç odakları arasındaki mücadeleler, Balkan devletlerinin Osmanlı genişlemesine karşı organize ve kalıcı bir direniş sergilemesini büyük ölçüde engelledi.

Feodal yapının devam etmesi, merkeziyetçi krallıkların tam olarak güç kazanmamış olması ve Batı’da Yüzyıl Savaşları gibi çetin mücadeleler, Balkanların “kaderi”yle ilgilenecek büyük bir koalisyonun kurulmasını engellemiştir. Sırp, Bulgar, Bizans, Bosna ve Eflak prenslikleri arasında derin ihtilaflar ve taht kavgaları vardı. Bu parçalanma, Osmanlıların “parçaları teker teker kuşatıp egemenlik altına alması” stratejisine uygun bir zemin hazırlamıştır. Haçlı çağrıları, Avrupalı soylular arasında eskisi gibi coşku uyandırmıyor, papalık da kalıcı bir Haçlı seferi organize edecek gücü bulamıyordu. Yüzyıl Savaşları (Fransa-İngiltere) başta olmak üzere, Alman prensliklerindeki iç çekişmeler, İspanya yarımadasındaki Rekonkista süreci gibi konular, Balkanlarda yeni güç olan Osmanlı’yı öncelikli tehdit konumuna oturtamamıştır. Venedik, Ceneviz ve diğer ticaret odaklı şehir devletleri, Osmanlı’nın Balkan ilerleyişiyle doğrudan çatışmamak adına genellikle ticari imtiyazlar ve diplomatik yolları tercih ettiler.

Tüm bu dinamikler, Osmanlıların kısa süre içinde Balkanlar’da kalıcı bir egemenlik kurmasına yardımcı oldu. Dağınık siyasi yapı, rekabet halindeki hanedanlar, Haçlı ruhunun zayıflaması ve Orta-Batı Avrupa’nın kendi iç sorunları, 14. yüzyıldan itibaren Osmanlıların Balkan topraklarını kademeli olarak fethetmesinde belirleyici rol oynadı.

Balkanlardaki Mezhep Çatışmalarının Avantaja Dönüştürülmesi

Balkanların 14. ve 15. yüzyıldaki siyasi ve dini bölünmüşlüğü, Osmanlıların “parça parça fethetme” ve “istimalet” politikalarına son derece elverişli bir zemin sağlamıştır. Osmanlılar, Katolik-Ortodoks ayrımını ustalıkla kullanarak her iki tarafa da dönem dönem avantajlar sunmuş, gerektiğinde savaş yerine diplomasiye başvurarak bölgede nüfuz kurmayı başarmıştır. Balkanlar, Osmanlı hakimiyetiyle yüzyıllar boyunca görece barışçıl bir çerçeveye kavuşmuş (bölgesel isyanlar ve dış müdahaleler hariç), farklı dini topluluklar imparatorluk şemsiyesi altında varlığını sürdürmüştür. Yine de devşirme, ağır vergiler veya zaman zaman ortaya çıkan baskıcı uygulamalar bu süreci gölgeleyen unsurlar olarak görülmüştür.

Balkanlardaki Ortodoks hanedanlar, Osmanlılara karşı Katoliklerle uzlaşmaya çalışmış ve papa aracılığıyla Haçlı ordularından destek istemişlerdir. Ancak XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren köylüler, feodal beylere destek vermeyi bırakmışlardır. Feodal beylerin, kendilerine bağlı köylü kitleleri “İslam’a karşı din savaşı”na yönlendirme çabaları sonuçsuz kalmıştır. Bunun en önemli nedeni, Osmanlı Devleti’nin Ortodoks Kilisesini koruyucu bir siyaset izlemesidir.

Osmanlılar, Ortodoks Kilisesinin bütün imtiyazlarını tanımış, kilise hiyerarşisine devlet içinde görev ve yetki alanı bırakmıştır. Manastırların ayrıcalıkları, Osmanlı öncesi dönemde nasılsa aynı şekilde korunmuştur. Bu yaklaşım, devlet yönetimi açısından büyük yararlar sağlamıştır. Çünkü köylüler, Müslüman bir devletin dinlerini ortadan kaldırmak yerine Ortodoks Kilisesini himaye ettiğini görmüştür. Oysa Macarlar, Venedikliler ve Haçlılar ise Balkanlarda Katolikliği hakim kılma politikası izlemiş, Ortodoks kiliselerine ve manastır vakıflarına el koyarak Ortodoks halka baskı uygulamışlardır.

Sonuç olarak, Balkanlarda mezhep çatışmaları Osmanlılar için önemli bir “böl ve yönet” strateji fırsatı oluşturmuş; dini gruplar arasındaki rekabet, Osmanlı hakimiyetinin yerleşmesini ve yayılmasını hızlandırmıştır. Osmanlıların hoşgörü ve istikrar vaadi ise Katolik-Ortodoks çekişmesinden bunalan halkı kısmen rahatlatmış, böylece Osmanlı yönetimi Balkanlara uzun süre hakim olabilmiştir.

Balkanlarda Merkeziyetçi ve Bürokratik Sistemin Kurulması

Balkanlarda Merkeziyetçi ve Bürokratik Sistemin Kurulması, Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de kökleşmesinin ve uzun vadede istikrarlı bir yönetim oluşturmasının en önemli unsurlarından biridir. 14. yüzyıl ortalarından itibaren Balkan topraklarında fetihlerini yoğunlaştıran Osmanlılar, bölgeyi sadece askeri yöntemlerle ele geçirmekle kalmamış; aynı zamanda merkeziyetçi ve kurumsallaşmış bir bürokrasi geliştirmiştir.

Balkanlarda uygulanan tahrir, timar, kadılık, sancak-beylerbeylik düzeni gibi kurumlar, Osmanlı Devleti’nin idari altyapısını güçlendirmiştir. Devlet, sürekli güncellenen tahrir defterleriyle gelir ve insan kaynağını yakından takip etmiştir. Özellikle 15. yüzyıldan sonra, II. Murad ve Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde, merkezi otoriteyi pekiştiren reformlar yapılmıştır. Tımar sistemi ve devşirme yöntemi, merkezi bürokrasiye bağlı insan kaynağı sağlamıştır. Feodal veya bağımsız beylikler döneminde yaşanan adaletsizlik ve kaosa kıyasla düzenli vergi, kadı yönetimindeki yargı sistemi ve dini serbestlik gibi unsurlar, yerel halkın (özellikle köylülerin) Osmanlı idaresini kabul etmesini kolaylaştırmıştır. Balkanlarda merkeziyetçi ve bürokratik sistemin tesisi, Osmanlı Devleti’nin bölgede yüzyıllar boyu istikrarını koruyabilmesine zemin hazırlamıştır. Bu model, yerel halkların büyük bir bölümünün devletten yana tavır almasını veya en azından güçlü bir direnç göstermemesini sağlamıştır.

Osmanlı hanedanına bağlılık, aynı zamanda hanedanın temsil ettiği devlet düzenini tanımak ve o düzene uygun davranmak anlamına gelmiştir. Osmanlı Devleti, Balkanlarda mevcut kanunları, yerel örf ve adetleri, vergi uygulamalarını kendi kanunnameleriyle bütünleştirerek kapsamlı bir uzlaşı politikası yürütmüştür. İslam hukukunun yanı sıra özel hukuku da içeren örfi düzenlemeler, merkeziyetçi ve bürokratik yönetimin temel dayanak noktası haline gelmiştir.

Kısacası, Osmanlı Devleti Balkanlar’daki egemenliğini yalnızca askeri zaferler üzerine kurmadı; aynı zamanda kurumsal, bürokratik ve merkezi bir yönetim yapısı inşa ederek, farklı dini ve etnik grupların yaşadığı geniş coğrafyayı denge ve düzen içinde yönetebilir hale geldi. Bu, Osmanlıların bölgede kalıcı bir güç haline gelmesinin başlıca nedenlerinden biri olmuştur.

Türk Dervişleri ve Akıncı Uç Beyleriyle Gelen İskan

Türk Dervişleri ve Akıncı Uç Beyleriyle Gelen İskan, Osmanlıların Anadolu’dan sonra Rumeli’de (Balkanlar) yerleşmesini ve bu coğrafyada kalıcı bir hâkimiyet kurmasını sağlayan önemli bir toplumsal-mekansal süreçtir. Bu süreçte dervişler (müritler, şeyhler, baba ve dede unvanlı tasavvuf önderleri) ve akıncı uç beyleri, hem askeri hem de dini/kültürel yönden öncü rol üstlenmişlerdir.

Rumeli’nin fethi ve Türkleşmesinde kullanılan yöntemlerden biri, orduyu takip eden ve çoğunlukla Yesevi, Bektaşi gibi tarikatlara mensup Türkmen dervişlerinin stratejik bölgelerde tekke ve zaviyeler kurmalarıdır. Bu yapılar, genellikle nüfusu azalmış veya terk edilmiş yörelerde kurulmuş; dervişler de bu mekanlarda gelip geçen yolcularla ilgilenmiş ve bölgenin güvenliğini sağlamıştır. Zaman içinde zaviye ve tekkelerin etrafında Türkmen yerleşimleri oluşarak köy ve kasabalara dönüşmüştür.

Osmanlı tarihinde Gaziyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Bâciyân-ı Rûm, Alperen gibi adlarla anılan dervişlere, modern araştırmacılar “Kolonizatör Türk Dervişleri” demektedir. Bu dervişlerin, bazen devletin desteğiyle bazen de kendi girişimleriyle henüz fethedilmemiş bölgelerde üs niteliğinde koloniler kurdukları, böylece Rumeli’deki Osmanlı fetihlerini kolaylaştırdıkları bilinir. Sarı Saltuk ve Kızıl Deli gibi önde gelen isimler, Rumeli’nin iskanında önemli roller üstlenmiştir.

Balkanlarda kurulan yerleşimlerin adlarında “ahi”, “baba”, “abdal” ve “fakih” gibi tarikat unvanlarının kullanılması, dervişlerin bölgenin iskanı ve Osmanlı hakimiyetinin kalıcı olması yolundaki kritik önemini ortaya koymaktadır. Dervişler, Türk akıncılarının ardından sürekli batıya doğru ilerleyerek, siyasi nüfuzlarını padişahların emrine sunmuş; zaviyelerinde sultanları kabul ederek onlara öğüt vermişlerdir. Kırlara ve boş topraklara yerleşerek halkın gönlünü kazanan bu dervişler, bölgenin fethi, Türkleşmesi ve iskanı açısından manevi bir altyapı hazırlamıştır.

Rumeli seferlerine katılan akıncılar ve dervişlerden bir bölümü, fethedilen topraklarda kalarak burada yapılacak iskanların öncüsü olmuşlardır. Osmanlılar, Anadolu’da daha önce uyguladıkları sistemi Rumeli’de de benimsemiş; fethedilen yerleri gazilere temlik etmiş ve bu bölgelere uç beyleri göndermiştir. Uç beyleri, kendilerine verilen arazilerin korunması ve bayındırlığı için çaba göstermiş, düzenli akınlarla çeşitli başarılar elde etmişlerdir. Örneğin I. Murad, Gümülcine, Serez ve Manastır yöresini Gazi Evrenos Bey’e; Yıldırım Bayezid ise Plevne ve Niğbolu bölgelerini Mihaloğulları’na bırakmış; böylece bu bölgelerde iskan ve imar faaliyetleri hız kazanmıştır. Bu yöntemle uçlarda tampon bölgeler oluşturulmuştur.

Fethedilen yerlere ilk iş olarak camiler inşa edilmiş; göçmen aileler bu noktalara iskan edilmiştir. Böylece camiler, yeni yerleşimlerin çekirdeğini oluşturmuş; yerleşim cami çevresinden başlayarak genişlemiştir. Söz konusu camileri genellikle akıncı beyleri ve beylerbeyleri gibi üst düzey yöneticiler yaptırmıştır.

Türk Dervişleri ve Akıncı Uç Beyleriyle Gelen İskan, Osmanlıların Rumeli’de askeri fethi bir toplumsal ve kültürel yerleşim politikasıyla bütünleştirdiğinin somut göstergesidir. Bu süreçte:

• Dervişler, hoşgörülü ve manevi yaklaşımlarıyla bölgedeki yerel halkın Osmanlı’ya ısınmasını sağladı; İslami kültürü yaymakla birlikte kırsal ve kentsel yaşamın canlanmasına katkı sundular.
• Akıncı uç beyleri, hem sınır güvenliğini sağlayarak yerleşime uygun bir ortam hazırladılar hem de Anadolu’daki aşiretleri ve aileleri yeni ele geçirilen topraklara taşıdılar.
• Bu entegrasyon ve iskan politikası, fethedilen bölgelerde kısa sürede Türk-İslam nüfusun artmasına, şehirlerin ve köylerin bayındır hâle gelmesine olanak tanıdı.
• Sonuçta, uzun ömürlü bir Osmanlı egemenliği kuruldu; Balkanlar’da Osmanlı etkisi yalnızca askeri değil, sosyal, kültürel ve ekonomik alanda da köklü bir şekilde yerleşti.

Bu nedenle dervişler ve akıncılar, sadece fetih hareketinin öncü unsurları değil, Osmanlı toplumunun Balkanlara yerleşmesinin ve orada köklü bir medeniyet kurmasının da baş kahramanları olmuşlardır.

Rumeli’de Aşiretler

Osmanlılar Döneminde Rumeli’de Aşiretler, 14. yüzyıldan itibaren başlayan fetih ve iskan faaliyetleri sonucunda, Anadolu’dan göç ederek Balkan coğrafyasına yerleşen yarı göçer (konar-göçer) toplulukları ve yerel aşiretleri kapsar. Bu aşiretler, Osmanlı Devleti’nin Rumeli’yi hızla fethetmesi ve kalıcı bir şekilde elinde tutmasında önemli rol oynamıştır.

Osmanlı Devleti, Anadolu’daki Avşar, Beğdili, Kayı, Bayat, Büğdüz, Yüreğir, Çepni, Çavundur, Yıva, Karaevli, Yazır, Dodurga, Karkın, Kızık, Salur, Peçenek, Eymür, Bayındır, Kınık, Barak, Döğer, Alayundlu, İğdir, Varsak, Barak ve Çunkar gibi Oğuz boylarını Rumeli’ye yerleştirmiştir. Konargöçer yaşam tarzına sahip olup daha çok hayvancılıkla uğraşan bu gruplar, XVII. yüzyıldan itibaren devlet otoritesinin zayıflamasıyla “başıboş” kabul edilerek Rumeli’ye iskan edilmişlerdir. Bazıları devletin zorlamasıyla, bazıları ise teşvikler sayesinde kendi rızalarıyla yerleşik düzene geçmiştir.

Osmanlı Devleti, iskan edilen topluluklardan bazılarının isimlerini, yerleştikleri köylere ve kasabalara vermiştir. Örneğin, Bozok Sancağı’ndaki altı yüz köyün iki yüzü, köy halkının mensup olduğu topluluğun adını taşımaktadır. Bu uygulama, iskânın yönü ve niteliğini anlamamıza imkân tanır. Asayişi bozmaya elverişli toplulukların bir arada iskanına izin verilmemiş, farklı köy ve kasabalara dağıtılarak ortak bir güç oluşturmalarının ve güvenliği tehdit etmelerinin önüne geçilmiştir.

• Rumeli’deki Aşiretlerin Osmanlı Fetihlerine Katkısı: Anadolu’dan gelen Yörük-Türkmen aşiretleri, derviş ve akıncı beyleriyle birlikte bölgenin fethinde ve Türkleşmesinde öncü rol oynamıştır.
• Yönetim ve Düzen: Osmanlılar, Rumeli’deki konar-göçer toplulukları çeşitli teşkilat ve defter sistemleriyle kayıt altına alarak onları merkezî devlet düzenine entegre etmiştir.
• Hoşgörü ve Özerklik: Yerli Balkan aşiretlerinin bir kısmı, Osmanlıyla uzlaşma sağlayarak vergi ve askerî hizmet karşılığında kendi yaşam tarzlarını sürdürme imkanı bulmuştur.
• Uzun Vadeli Dönüşüm: Zaman içinde aşiretlerin büyük bir bölümü, yerleşik hayata ve Osmanlı vergi/idari sistemine uyum göstererek Rumeli’de istikrarlı bir toplumsal yapı oluşmasına katkı sağlamıştır.

Sonuç olarak, Osmanlılar döneminde Rumeli’deki aşiretler, hem fetih hem de iskan ve idare politikaları açısından stratejik bir yere sahip olmuştur. Bu topluluklar, Rumeli’nin Türkleşmesi, bölgeye İslam kültürünün yerleşmesi ve Osmanlı merkezi idaresinin kalıcı hâle gelmesi sürecinde önemli roller üstlenmiş; devletle yaptıkları karşılıklı uyum ve çıkar ilişkileri çerçevesinde tarihsel izler bırakmışlardır.

Ahiyân-ı Rûm ve Bâciyân-ı Rûm

Ahiyân-ı Rûm ve Bâciyân-ı Rûm, özellikle 13. ve 14. yüzyıllarda Anadolu’da faaliyet gösteren sivil ve dini-sosyal toplulukları ifade eder. Bu topluluklar, Osmanlı Beyliği’nin kuruluş sürecinde ve genel olarak Anadolu’daki Türk-İslam kültürünün yerleşmesinde önemli roller üstlenmişlerdir.

Ahiyân-ı Rûm

Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıfladığı 13. yüzyıl sonları ve 14. yüzyıl başlarında, siyasi otoritenin boşluğunu kısmen dolduran Ahi örgütlenmesi, “Ahiyân-ı Rûm” (Anadolu Ahileri) adıyla anılmıştır. Ahiler, özellikle şehirlerde esnaflar arasında dayanışma ve ahlâkî kuralları yaygınlaştırarak sosyal düzeni korumaya çalışmışlardır.

⭐Temel Özellikleri:

• Sufi / Tasavvufî Temel: Ahi zaviyeleri veya ahihaneler, hem meslekî eğitim hem de manevi eğitim veren merkezlerdi.
• Meslekî Organizasyon: Ahiler, şehirdeki lonca sisteminin İslami bir yorumu olarak kabul edilebilir. Her esnaf veya zanaatkar, Ahi kurallarına göre çıraklıktan ustalığa belirli bir terbiye ve liyakat sürecinden geçerdi.
• Sosyal Adalet ve Güvenlik: Ahi teşkilatı, haksızlıkları önlemek, fiyat ve kalite denetimi yapmak, ihtiyaç sahiplerine destek sağlamak gibi toplumsal işlevler üstlenirdi. Zor zamanlarda şehir savunmasında veya toplumsal olayların bastırılmasında yer alırlardı.

⭐Osmanlı Kuruluşuna Katkıları:

• Ahiyân-ı Rûm, özellikle Osman Gazi ve Orhan Bey döneminde, yeni kurulan Osmanlı Beyliği’ne insan kaynağı ve sosyal dayanışma ağı sağladı.
• Osman Bey’in kayınpederi Edebali, Ahi şeyhleri arasında sayılır; Orhan Bey de Ahi kültürüyle etkileşim içinde olmuş, devletin kuruluşunda Ahi prensiplerinden yararlanmıştır.
• Anadolu’da şehirlerin düzeni, ekonominin canlanması ve sivil otoritenin korunması açısından Ahiler kritik öneme sahipti.

Bâciyân-ı Rûm

“Bâciyân-ı Rûm” ifadesi, “Anadolu Bacıları” veya “Anadolu Kadınlar Birliği” anlamına gelir. “Bacı” kelimesi Türkçede “kız kardeş” veya “abla” gibi bir anlama sahiptir. Bazı tarihçi ve araştırmacılar, Bâciyân-ı Rûm’u Ahi teşkilatının kadın kolları veya kadınlar arasında benzer bir dayanışma grubu olarak görmektedir.

⭐Faaliyet Alanları:

• Bâciyân-ı Rûm mensubu kadınların, Anadolu’daki göçebe veya yerleşik Türk topluluklarında ekonomik, sosyal ve askeri faaliyetlerde bulunduğuna dair bilgiler mevcuttur.
• Bu kadınlar, dokumacılık, el sanatları, zanaatkarlık gibi iş kollarında örgütlenmiş; kimi zaman da şehri veya obayı savunma gibi görevlerde yer almıştır.
• Bazı rivayetlerde, Bâciyân-ı Rûm’un yardımlaşma, misafirperverlik, kimsesizlere ve yoksullara destek gibi işlevler üstlendiği ve tasavvufî bir anlayışla hareket ettiği belirtilir.

⭐Kadının Toplumdaki Yeri:

• 13. ve 14. yüzyıllarda Anadolu’da kadının sosyal konumu, İslam dünyasının diğer bölgelerine kıyasla daha görünür ve aktiftir. Gerek göçebe Türkmen gelenekleri gerekse Ahi kültürünün esnekliği, kadınların toplumsal hayatta rol almasına imkân tanımıştır.
• Bâciyân-ı Rûm, bu bağlamda Anadolu kadınının üretime ve sosyal yaşama katılımını örgütlü biçimde yansıtır.

Ortak Özellikleri ve Tarihi Önemleri

• Sivil Örgütlenme ve Toplumsal Dayanışma
  • Hem Ahiyân-ı Rûm hem de Bâciyân-ı Rûm, Kuruluş Dönemi Anadolu’sunda güçlü bir sivil toplum dinamiğini temsil eder.
  • Bu örgütler, zanaatkarlık ve ticaretin yanı sıra ahlaki ve tasavvufî bir çerçevede toplumu yönlendirme, dayanışmayı güçlendirme işlevi görmüştür.
• Osmanlı Beyliği’ne Katkı
  • Ahi ve Bacı grupları, Osmanlı Beyliği’nin ilk yıllarında şehir yönetimi, savunma, üretim gibi alanlarda destek olmuş, beylik yönetimine hem askerî hem ekonomik hem de kültürel açıdan altyapı sağlamıştır.
  • Sadece askeri fetihle değil, sosyal-dinî örgütlenme (tekke, zaviye, Ahi ve Bacı teşkilatları) sayesinde Anadolu’da hızlı bir kurumsal ve toplumsal bütünleşme mümkün olmuştur.
• Tasavvuf ve Kadim Türk Gelenekleri
  • Ahilik ve Bacılık, tasavvuf düşüncesi ile Orta Asya Türk geleneklerinin (toplumsal dayanışma, yardımlaşma, cömertlik, misafirperverlik) birleştiği özel bir yapı sunar.
  • Kadının toplumsal hayatta aktif rol almasını kolaylaştıran göçebe Türk kültürü, Bâciyân-ı Rûm’un varlığını ve etki alanını desteklemiştir.
• Kültürel Miras
  • Günümüzde, Ahilik geleneğinin devamı niteliğinde kabul edilen esnaflık ve mesleki ahlak kuralları, Anadolu Türk kültüründeki derin izlerin yansımalarından biridir.
  • Bâciyân-ı Rûm ise Anadolu kadınının tarihsel önemini hatırlatan bir sembol haline gelmiş; kadın dayanışmasının Anadolu’daki köklerinin ne kadar eski ve köklü olduğunu göstermiştir.

Ahiyân-ı Rûm, Anadolu’da esnaf ve zanaatkâr loncaları etrafında şekillenen; sosyal, askeri ve dini fonksiyonları bir arada yürüten erkek merkezli Ahi teşkilatını ifade ederken; Bâciyân-ı Rûm, benzer biçimde Anadolu’daki kadın topluluklarının dayanışması ve tasavvufî bir anlayışla örgütlenmesi olarak anlaşılmaktadır. Her iki yapı, Osmanlı Beyliği’nin kuruluş sürecinde toplumsal düzenin sağlanmasında ve ekonomik-kültürel gelişmede kritik roller üstlenmiş; böylece Anadolu’da birlik ve beraberliği güçlendiren temel sivil yapıların başında gelmiştir.

İskan Politikası (Şenlendirme)

Osmanlı Devleti başta olmak üzere, tarih boyunca birçok devlet tarafından uygulanan iskan politikası, bir bölgenin nüfusunu artırmak veya o bölgenin sosyo-ekonomik yapısını canlı tutmak amacıyla gerçekleştirilen yerleştirme ve şenlendirme faaliyetlerini ifade eder. Osmanlı’daki “iskan” kavramı, genellikle “şenlendirme” (bayındır hale getirme) ve “sürgün” (zorunlu yer değiştirme) uygulamalarıyla birlikte anılır. Ancak bunlar farklı amaç ve yöntemlere sahip iki ayrı uygulamadır:

• Şenlendirme (İskan) Politikası: Yeni fethedilen veya kalkınma ihtiyacı görülen bölgelere, gönüllü veya yarı gönüllü göçmenleri yerleştirme yoluyla o bölgenin nüfusunu ve ekonomik faaliyetlerini canlandırma amacı taşır.
• Sürgün Politikası: Devletin güvenlik, isyanların önlenmesi veya stratejik amaçlar gibi gerekçelerle belli bir bölgedeki nüfusu, zorunlu olarak başka bir bölgeye sevk etmesidir.

İskan politikası öncesinde, fethedilen bölgelerin nüfus ve arazi durumunu tespit etmek amacıyla tahrir defterleri tutulurdu. Bu defterler sayesinde hangi bölgelere ne kadar nüfusun ihtiyaç duyduğu belirlenir, kaynaklar ve vergi potansiyeli değerlendirilirdi. Devlet, yeni bölgelere yerleşmek isteyen ailelere vergi muafiyeti, arazi tahsisi gibi teşvikler sunardı. Bu sayede insanlar kendi rızalarıyla göç etmeyi kabul edebilirlerdi.

İskan politikası her zaman gönüllü değildi. Bazı durumlarda, özellikle stratejik veya güvenlik sebepleriyle devlet, belli toplulukları zorunlu olarak farklı bölgelere naklederdi. Bunun yanı sıra isyan potansiyeline sahip veya yoğun bir şekilde belli bir bölgede toplanmış cemaatler, farklı bölgelere dağıtılarak devlet kontrolü artırılmaya çalışılırdı. Yerleştirilen ailelerin veya toplulukların ihtiyaç duyduğu altyapı (konut, cami, yol, pazar vb.) devlet eliyle veya vakıflar aracılığıyla karşılanır, böylece bölgenin kısa sürede kalkınması sağlanırdı. Bu süreçte yeni kasaba ve köylerin kurulması veya var olan yerleşimlerin genişletilmesi en temel hedefti.

İskan (şenlendirme) politikası, Osmanlı Devleti başta olmak üzere pek çok devletin uyguladığı, hem nüfus dengesini sağlamayı hem de sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmayı hedefleyen önemli bir yönetim stratejisiydi. Nüfusun farklı bölgelere dağıtılması sayesinde, devletin idari ve mali gücü korunuyor, stratejik öneme sahip bölgelerde istikrar sağlanıyordu. Aynı zamanda farklı toplulukların bir araya getirilmesi, bölgelere çok kültürlü bir yapı kazandırarak uzun vadede sosyal ve ekonomik canlanmayı beraberinde getiriyordu.

Bu politika, her ne kadar kalkınma ve istikrar amacı güdüyor olsa da, zaman zaman zorunlu uygulamalar (sürgün) sebebiyle yerel halklar açısından sorunlara, kültürel ve etnik gerilimlere de yol açabilmiştir. Ancak tarihsel bağlamda değerlendirildiğinde, iskân politikaları, Osmanlı Devleti’nin uzun soluklu varlığını korumasında ve geniş topraklarda kontrolü sağlamasında önemli bir rol oynamıştır.

⭐İskan politikasının amaçları;

• Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlayarak egemenliği kalıcı hale getirmek,
• Konar-göçer Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesini sağlamak,
• Gayrimüslim halkın ayaklanma ihtimalini ortadan kaldırmak,
• Aralarında kavgalar yaşanan aşiretleri birbirinden uzaklaştırmak,
• Fetih hareketlerinde sürekliliği sağlamaktır.

İskan Politikasının Önemi

İskan (Şenlendirme) Politikası, tarih boyunca pek çok devletin, özellikle de Osmanlı Devleti’nin uyguladığı önemli bir yönetim ve kalkınma stratejisidir. Bu politika, fethedilen veya gelişmeye ihtiyaç duyulan bölgelere nüfus aktararak hem sosyo-ekonomik canlanmayı hem de idari dengeyi sağlamayı amaçlar.

İskan politikası, bir devletin topraklarını koruyup geliştirmesinde, ekonomik canlılığı sağlamasında ve merkezi otoriteyi güçlendirmesinde kritik bir role sahiptir. Özellikle Osmanlı Devleti örneğinde gördüğümüz gibi, planlı ve etkin iskan uygulamaları sayesinde uzun süreli bir yönetim ve istikrar mümkün olmuştur. Elbette, bu politikanın zorunlu göç (sürgün) boyutu zaman zaman yerel halklar için sıkıntılar yaratmış; ancak tarihsel bağlam göz önüne alındığında, iskân politikası devletin hem askeri hem de sosyo-ekonomik varlığını güçlendiren temel bir unsur olarak öne çıkmaktadır.

Devlet, stratejik veya yeni ele geçirilen bölgelere yerleşimcileri göndererek orada devlete sadık bir nüfus tabanı oluşturmuş, bu sayede, yerel halkın isyan etme ihtimali azalmış ve merkezi otorite güçlenmiştir. Verimli ama nüfus yetersizliği yaşayan topraklarda, iskan yoluyla tarımsal faaliyetler canlandırılmıştır. Üretimin artmasıyla hem bölge ekonomisi hem de devletin vergi gelirleri yükselmiştir. İskan edilen bölgelerde kurulan pazar yerleri, yollar ve köprüler sayesinde ticari faaliyetler artmıştır. Bu da hem yerel halkın refahını yükseltmiş hem de devletin ekonomik gücünü desteklemiştir.

İskan politikası sayesinde idari yapılar, örneğin kadı ve subaşı gibi devlet görevlileriyle birlikte, yeni yerleşim yerlerine de taşınmıştır. Bu, merkezi idarenin geniş coğrafyalara hakim olmasını kolaylaştırmıştır. Düzenli iskan faaliyetleri sonucu bölgelerde kalkınma ve istikrar sağlanmıştır. Zamanla bu bölgelerde kurulan yerel yönetim yapıları, devletin uzun soluklu bir şekilde varlığını sürdürmesine yardımcı olmuştur.

Rumeli Türklüğü

1353 yılında Osmanlılar, Çimpe Kalesi’ne yerleşerek Balkan topraklarında ilk kez kalıcı bir şekilde varlık gösterdi. Bundan önce Karesioğulları Beyliği’ni hâkimiyet altına alan Osmanlılar, bu bölgeleri Anadolu’daki gazilerin Balkanlara taşınmasında kritik bir hareket üssüne dönüştürdü. Süleyman Paşa ve birliği ise, Kantakuzenos’la olan ittifak çerçevesinde birkaç kez Trakya’ya geçerek kışlamak üzere kendilerine tahsis edilen Çimpe Kalesi’ne yerleşti ve orada kaldı.

1354’te yaşanan deprem, Gelibolu ve çevresindeki kalelerin yıkılmasına yol açtı. Bu fırsattan yararlanan Süleyman Paşa, Anadolu’dan getirdiği Türkmenlerle birlikte Gelibolu Kalesi ve civardaki kaleleri ele geçirerek Balkan fetihlerini başlatmış oldu. Bu fetih hareketinin ilk üsleri Bolayır ve Gelibolu olarak öne çıktı.

Zaman içinde Balkanlarda bir devlet niteliği kazanan Osmanlılar, I. Bayezid Dönemi’nden (1389-1402) itibaren Mora’dan Tuna’ya uzanan bütün bölgeyi kendi etki sahası kabul etti. Ayrıca Dalmaçya, Karadağ, Arnavutluk, Mora, Eğriboz ve Ege’deki Venedik kolonilerini de denetim altına almak amacıyla uzun süre mücadele etti. Bu çabalar, 1718’e kadar Osmanlıların adım adım ilerlemesiyle sonuçlandı ve nihayetinde tüm Balkanlar, Ege ve Girit’in de alınmasıyla Osmanlı siyasi birliğine katıldı.

1353’teki ilk Rumeli yerleşimiyle birlikte Rumeli Türklüğü ortaya çıktı. Balkanlarda fetihler başlar başlamaz, ele geçirilen kent ve köylerde Osmanlı tarafından sistemli bir iskân politikası uygulamaya kondu. Bu iskân faaliyetleri, çoğunlukla fetihler eşliğinde yürütüldü. Özellikle dervişler, akıncı uç beyleri, aşiretler ve ahiler, iskân siyaseti içinde büyük önem taşıyordu. Fethedilen topraklarda imar ve yeni yerleşim yerlerinin kurulması sayesinde Türk kültürü bölgede kök saldı. Bu sürece ek olarak, imaretler ve vakıflar aracılığıyla iskân politikası desteklendi. Nitekim Evrenos Bey ve Hacı İlbeyi gibi komutanlar, kurdukları imaretler ve vakıflarla bölgede Türk halkının ve kültürünün yerleşmesine önemli katkılar sağladı.

Balkanlara ağırlıklı olarak Manisa, Isparta, Kütahya, Muğla, Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Çorum, Kastamonu, Sinop ve Antalya kökenli Türkler iskân edildi. Ayrıca Tatar ve Yörük toplulukları gibi farklı bölgelerden gelen gruplar da bu sürece dâhil oldu. Anadolu’dan Balkanlara göç eden Türk nüfus, topraklandırma yoluyla ekonomik açıdan desteklendi ve böylece refah seviyeleri yükseltildi. Zamanla Balkanlara yerleşen Türk toplulukları, nüfus açısından bölgede önemli bir konuma ulaştı.