Osmanlı Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları, Anadolu’ya ilk ne zaman geldikleri, hangi yörelerde yaşadıkları ve hatta beyliğin tam olarak ne zaman ve nerede kurulduğu hala daha tartışma konusudur. Nedeni ise Osmanlı Kuruluş Dönemi kaynaklarının yetersizliğidir.
Kuruluş Dönemi’nde yaşanan askeri ve siyasi gelişmeleri anlatan kaynaklar bulunmaktadır. Bunlar: Bizans tarihçileri Pachymeres, Nikephoros ve Kantakouzenos; Arap kaynakaları İbn-i Batuta, el-Ömeri, İbn-i Said ve İbn-i Haldun’un kaleme aldığı yazılardır.
🚀DETAY BİLGİ: Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Bey’in ismi ilk defa Bizanslı Tarihçi Pachymeres’in “Bizanslı Gözüyle Türkler” adlı eserinde geçmektedir.
Osmanlı tarihinin en eski yerli ve milli kaynakları da vardır. Osmanlılar hakkında ilk tarihi bilgiler Yahşi Fakih tarafından kaleme alınan “Yahşi Fakih Menakıbnamesi”dir. Yine Aşıkpaşazade,“Aşıkpaşazade Tarihi”, Ahmedi’nin “İskendername”si, Neşri ve Oruç Bey ,Enveri, Ruhi Çelebi ve Karamani Mehmet Paşa gibi tarihçilerin eserleri de önemlidir.
📚EK BİLHGİ:
Osmanlı Tarih Yazıcılığı: Osmanlı tarihinin kaynakları, kütüphane ve arşiv kaynakları olmak üzere iki temel kaynaktan oluşur. Osmanlı’nın başlangıçta düzenli bir tarih yazıcılığı yoktur. Bu nedenle XIV ve XV. yüzyıllar için iki kaynak grubu da oldukça azdır. Osmanlı Beyliği’nin Kuruluş Dönemi’ne dair günümüze ulaşan ilk eser 1410’lu yıllara aittir. İlk Türkçe kronikler ise 1490’lı yıllarda yazılmaya başlanmıştır. Osmanlı tarih yazıcılığının başlangıcı II. Murad’ın gelişmesi, II. Mehmed ve yükselişi, II. Bayezid dönemleri olarak kabul edilmektedir.
Osmanlı Beyliği’ni kuran hanedanın menşeine dair farklı görüşler ortaya atılmıştır. Genel olarak kabul edilen görüşe göre; Osmanlılar, Oğuzların Bozok Kolu’na bağlı Günhan Soyu’nun Kayı Boyu’na mensuptur. Bu sonuca ise II. Murat döneminde basılan paralara ve dökülen toplara Kayı Boyu’nun damgalarının vurulmuş olmasıdır. Yine genel olarak kabul edilen görüşe göre; Osmanlı Beyliği Batı Anadolu’da Bitinya denilen bölgede kurulmuştur.
🚀DETAY BİLGİ: Bitinya; bugünkü Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce, Yalova, Bolu, Bartın ve Zonguldak illerini kapsayan coğrafi alanın antik çağ sonrasındaki adıdır.
Osmanlı Beyliği’nin kuruluş dönemi hakkında kaynak az olduğu için bazı hususlarda da tartışmalar vardır. Özellikle Halil İnalcık, Mehmet Fuat Köprülü ve Paul Wittek’in bu hususlarda farklı görüşleri bulunmaktadır.
- Paul Wittek= Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu “Gaza Tezi” ile açıklamıştır. Osmanlı’nın yükselişinin gerçek sebebinin gaza olduğunu söylemiştir. Paul Wittek’e göre; İslam sınırlarını genişletmek amacı olan gaza ile devlet fetihlerle ganimet elde etmeyi amaçlamıştır. Aynı zamanda Kayı Boyu ile alakasının bulunmadığını da iddia etmiştir.
- Mehmet Fuat Köprülü= Osmanlı Devleti’nin doğuşunu “uç”lara özgü yapı üzerinde durarak açıklamıştır. Köprülü’ye göre Osmanlı Devletinin gelişmesini sağlayan etmenler; gaza ruhu ile Bizans’a saldırılar, Anadolu’daki siyasi boşluk, milli özellikler, hükümdarların yetenekleri, askeri-siyasi ve iktisadi grupların varlığı, jeopolitik durum, diğer beyliklerin Osmanlı’ya karşı tutumlarıdır.
- Halil İnalcık= Paul Wittek’in tezini kabul etmekle beraber yetersiz de bulmuştur. Uçlardaki sosyal değişime dikkat çekmek istemiştir. İnalcık’a göre; Moğolların yönetimine girmek istemeyen Türkmenlerin özellikle Ege ve Marmara kıyılarına yerleştiklerini, gaza anlayışı ile Bizans sınırına yerleştiklerini, bu birikmiş nüfusu Osmanlıların iyi değerlendirdiğini iddia etmiştir.
Osmanlı Devletinin Kuruluşuyla İlgili Yeterli Kaynak Olmamasının Nedenleri Neler Olabilir?
Osmanlı Beyliği bir devlet olmadığı için kuruluş döneminde bir kayıt sistemi bulunmamaktaydı. Bazı kaynakların günümüzde olmayışı ve Osmanlı tarih yazıcılığının kuruluş döneminde yer almayışı yeterli kaynak olmamasının sebepleri arasındadır.
Osmanlı Beyliği’nin Kuruluşunu Gaza Tezi İle Açıklayan Tarihçi Kimdir?
Paul Wittek, Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunun gaza ile olduğu ileri sürmüştür. Gaza İslam’ı yaymak ve korumak için Müslüman olmayanlar ile savaşmaktır.
