Karaların ve Denizlerin Hakimi

Bikifi Instagram'da

Osmanlılar, kuruluş döneminde Fırat’tan Tuna’ya kadar Anadolu ve Balkan topraklarını fethetmiştir. İstanbul’un fethinden sonrada artık bir kara gücü haline gelmişlerdir. Özellikle XVI. yüzyıldaki yoğun askeri ve siyasi faaliyetleriyle Osmanlılar, cihanşümul anlayışa sahip devletlerden biri olmuştur.

Aynı zamanda Avrupa’da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu, Habsburgların iktidarında en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Avrupa’daki tüm Hristiyanları imparatorluk çatısında birleştirmeyi amaçlayan Şarlken, Osmanlıların Avrupa’daki ilerleyişini durdurma ve Macaristan yönünde genişleme politikası da izlemiştir.

Avrupa’daki Yüzyıl Savaşlarından sonra ise Fransa kuvvetlenmiş ve Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’na rakip olmuştur.

İstanbul’un Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti Avrupa’daki etkisi yanında Doğu’da Mısır merkezli Filistin, Suriye ve Hicaz’a hakim olmuş; Memluklular ve XVI. yüzyılın başında İran’da ortaya çıkan Safevi Devleti ile rakip duruma gelmiştir.

Osmanlılar Akdeniz’de

İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti Karadeniz ve Doğu Akdeniz ticaretini kontrol altına almışlardır. Aynı zamanda Osmanlılar fetihten sonra Akdeniz ticaretinin kesintiye uğramaması amacıyla Venedik ve Ceneviz’e ticari imtiyaz tanımıştır.

Osmanlı Devleti’nin amacı Akdeniz’de kalıcı olmaktır. Bu nedenle Akdeniz’i bir Türk Gölü haline getirmiş ve aynı zamanda fethettiği adalara Anadolu’dan Türk nüfusu iskan ettirerek fetihlerin kalıcı olmasına özen göstermiştir.

Osmanlı denizcileri de Akdeniz adaları başta olmak üzere Cezayir, Tunus ve Trablusgarp’ı fethederek Akdeniz’de Türk hakimiyetini sağlamışlardır. Özellikle Türk denizciliği en parlak dönemini Kanuni zamanında yaşamıştır. Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hakimiyeti ile birlikte de korsan faaliyetleri azalmış ve ticari güvenlik artmıştır.

Coğrafi Keşifler

Coğrafi keşifler; yeni kara parçaları ve ticaret yollarını ortaya çıkarmış, dünyanın jeopolitik ve ekonomik dengesini değiştirmiş, dünyayı Eski ve Yeni Dünya olarak ikiye ayırmıştır. Bu süreçte Avrupalılar; Amerika, Asya, Afrika ve Uzak Doğu’nun birçok bölgesine keşif yolculukları gerçekleştirmiştir.

Bartelmi Diaz Afrika’nın güneyini dolaşarak Ümit Burnu’nu keşfetmiştir. Vasko dö Gama Ümit Burnu’ndan dolaşarak Hindistan’ı bulmuştur. Kristof Colomb, Amerika’yı bulmuş fakat burayı Hindistan sanmıştır. 1507 yılında Amerika Vespuçi, buranın yeni bir kıta olduğunu anlamıştır.

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

• Akdeniz’e hakim olan Osmanlıların Doğu ticaret yollarını kontrol altına alması,
• Avrupalıların yeni ticaret yolları arayışına girmesi,
• Avrupalıların keşfedilen yerlerdeki değerli madenlere sahip olma arzusu,
• Gelirlerini artırmak ve zenginliğe ulaşma isteği,
• Avrupalı kralların keşif hareketlerini desteklemesi,
• Avrupa’nın XVI. yüzyılda tek güç olan Osmanlı Devleti’ne karşı durma tutkusu.
• Batı’da coğrafya ve denizcilik bilgisinin artması,
• Cesur gemicilerin yetişmesi,
• Gemicilik teknolojisinin gelişmesi,
• Avrupalıların Hristiyanlığı yaymak İstemesi, –
• Avrupa’nın içinde bulunduğu yüzyıldaki sorunları ile yüzleşerek Osmanlı Devletinin konjöktürel baskısından kurtuluş yolları arayışıdır.

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

• Yeni ticaret yolları bulundu.
• Yeni ticaret merkezleri ortaya çıktı, stratejik dengeler değişti.
• Avrupa’nın Türklere bağımlı olmaksızın ticaret yapabilmeleri hızlandı.
• Avrupa önemli miktarda sermaye elde etti.
• Sanayi Devrimi’ne giden bir süreci başladı.
• Keşifler sonunda Orta Çağ’ın skolastik düşünce yapısı değişmeye başladı.
• Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketlerini başlatan düşünce yapısı ortaya çıktı.
• Burjuva sınıfı toplumsal ve ekonomik bir sınıf olarak önem kazandı.
• Ulusal devletler, sömürgeciliğe yönelmiş ve İspanya, Portekiz gibi sömürge imparatorlukları kuruldu.
• Avrupa’nın Atlantik sahillerinde yer alan limanları giderek önem kazanmış ve bu limanlar süratle gelişti.
• Keşfedilen yeni kıtalardaki İnka ve Aztek gibi eski medeniyetler tanındı.
• Patates, domates, mısır, fasulye, kakao, vanilya ve tütün gibi ürünler Akdeniz dünyasına girmiştir.
• Avrupa’da ortaya çıkan refah ortamı, nüfusun artmasını sağlamıştır.
• Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalması başlamıştır.

Hint Deniz Seferleri

Portekiz, coğrafi keşiflerle birlikte Afrika’nın güneyinde Hint Yolu’nu keşfetmişlerdir. Bu keşifle Osmanlı hakimiyetinde bulunan Baharat Yolu önemini yitirmiştir. Bu nedenle Osmanlı ve Portekiz arasında askeri bir rekabet başlamıştır. 1525’te Süveyş’te Mısır Kaptanlığı kurulmuş ve Kızıldeniz kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Basra’da bir tersane kurularak Hürmüz Körfezi’nin girişi kontrol altına alınmıştır. Osmanlılar, Kanuni Dönemi’nde dört kez Hint Okyanusuna fetih amacıyla sefer düzenlenmiştir.

Tüm bu nedenlerle Kanuni 1538-1553 yılları arasında Hindistan’a dört sefer düzenleyerek Hint Deniz Seferlerini başlatmıştır. Yapılan dört deniz seferinde de istenilen sonuçlar elde edilememiştir.

İlk Hint Deniz seferini Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa yapmış ve Aden’i almıştır. Portekizlerle savaş yapılmıştır fakat başarılı olunamamıştır. İkinci sefer Piri Reis komutasında yapılmış yine başarılı olunamamıştır. Üçüncü sefer; Piri Reis yerine tayin edilen Murat Reis Portekizlilere mücadele etmiş, donanma başarılı olamayıp Basra’ya dönmüştür. Dördüncü Hint seferine Seyit Ali Reis gönderilmiştir. Portekizlere karşı başarılı olunamamıştır. Dolayısıyla Hint seferinin sonunda başarısız olunmuştur.

Yine de Yemen, Eritre, Sudan ve Habeşistan’ın bazı yerleri ele geçmiştir. Afrika’daki fetihler genişlemiştir. Kızıldeniz’de Osmanlı hakimiyeti sağlanmıştır. Arabistan tamamen Osmanlı denetimine girmiştir.

Akdeniz’de Güçler Değişiyor

Ümit Burnuʼnun keşfedilmesiyle ticaret yollarının değişmesi, Akdeniz ticaretini ikinci plana düşürmüştür. 1571 İnebahtı mağlubiyetinden sonra Venedik, İspanya ve Papalık ittifakı Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki varlığını tehdit etmiştir.

Osmanlılar Akdenizʼde İspanya’ya karşı İngiltere ve Hollanda denge unsuru olarak kullanmıştır. Fransaʼda yaşanan mezhep savaşları ile Avrupa devletleri Akdenizʼdeki iktisadi hayattan çekilmek zorunda kalmışlardır. Osmanlılar Hasburglara karşı gücünü korumada İngiltere ve Hollanda ile fiili bir iş birliği yapmıştır.

İspanya’nın denizlerdeki üstünlüğüne XVI. yüzyılın sonlarında İngiltere son vermiştir. İngiltere ve Hollanda sahip oldukları deniz güçleri sayesinde İspanyol- Portekiz İmparatorluğu’nu çökerterek Akdeniz’e hakim olmuştur.