Stomaların Açılıp Kapanma Mekanizması

📅 13 Aralık 2015|30 Mayıs 2025
Bikifi

Bikifi’de aç → Reklamsız, kesintisiz öğren!

Reklamsız, odaklanmış çalışma

Notunu favorilerine kaydet ve kaybetme

Kaldığın yerden otomatik devam et

Not çalışma yüzdeni otomatik takip et

Tamamen ÜCRETSİZ→250 000+ öğrenciye katıl, ders çalış, yorum yap!

Güncel
Stomaların Açılıp Kapanma Mekanizması

Konu Özeti

Stomalar, yaprak ve genç gövdede bulunan epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla meydana gelmiş hücrelerdir. Açılıp kapanarak, gaz alışverişini sağlarlar. Stomaların açılma ve kapanması belli olaylara ve durumlara göre değişiklik gösterir.

Bu konuda
  • Stomaların açılma kapanma mekanizmasını
  • Stomaların açılma ve kapanma sırasında yoğunluğu değişen maddeleri
öğreneceksiniz.
Reklamsız Bikifi Mobil Uygulaması!

Stomalar, yaprak ve genç gövdede bulunan epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla meydana gelmiş hücrelerdir. Açılıp kapanarak, gaz alışverişini sağlarlar. Diğer epidermis hücrelerinden 2 temel özellikleriyle ayrılırlar: Kloroplastları vardır, bu sayede fotosentez yapabilirler. Çeper kalınlığı, hücrenin her tarafında aynı değildir. Açıklığa bakan çeper kalın, dış çeper ise incedir.

Stomaların açılır-kapanır özelliği gaz alışverişinde çok önemlidir. Stomalar genelde gündüzleri açıktır ve fotosentez, terleme gibi yaşamsal işlevlerin gerçekleşmesini sağlar. Stomaların açılıp-kapanmasında turgor basıncı (suyun hücre çeperine yaptığı basınç) etkilidir.

Stomanın Açılması

Stomaların açılması için su girişine, kapanması için de su çıkışına ihtiyacı vardır.

Stoma Yapısı ve Özellikleri

Stomaların yapısı, bitkilerin gaz alışverişini ve su buharı kaybını kontrol etmelerini sağlayan oldukça özelleşmiş bir sistemdir. Bu yapı stoma açıklığı ve onu çevreleyen iki bekçi hücresinden oluşur

Bekçi Hücreleri

Stomaların en temel yapısal birimi bekçi hücreleridir. Bu iki hücre, stoma açıklığını çevreleyerek onun açılıp kapanmasını kontrol eder.

Bekçi Hücrelerinin Özellikleri

  • Kloroplast içerirler: Diğer epidermis hücrelerinden farklı olarak kloroplast taşırlar ve fotosentez yapabilirler. Bu, osmotik basınç değişimlerini tetikler.
  • Asimetrik hücre çeperi yapısı vardır: Açıklığa bakan iç çeperleri kalın, dış çeperleri ise incedir. Bu farklılık, turgor basıncı değiştiğinde hücrenin şekil değiştirmesine neden olur.
  • Yarı ay biçimindedirler: Özellikle dikotil bitkilerde bekçi hücreleri yarım ay şeklindedir. Monokotil bitkilerde daha düzgün, çubuk şekilli olabilirler.
  • Hareketlidirler: Su alıp verme yetenekleri sayesinde hacim değiştirerek stomayı açar veya kapatırlar.

Stoma Açıklığı

Bekçi hücrelerinin arasında kalan boşluktur. Bu açıklıktan:

  • Karbon dioksit (CO₂) içeri girer,
  • Oksijen (O₂) ve su buharı (H₂O) dışarı çıkar.

Açıklığın genişliği, bekçi hücrelerinin turgor basıncına göre değişir:

  • Turgor basıncı yüksekse → stoma açılır,
  • Turgor basıncı düşükse → stoma kapanır.

Komşu Epidermis Hücreleri

Bekçi hücrelerinin etrafında yer alır. Bu hücreler:

  • Kloroplast içermezler,
  • Osmotik dengeyi etkileyen su ve iyon alışverişinde bulunurlar.
    Potasyum (K⁺) ve suyun bekçi hücrelere geçişi bu hücreler sayesinde olur.

Yardımcı Hücreler

Bazı bitkilerde stomaların yanında bulunan ve bekçi hücrelerinin fonksiyonunu destekleyen özel epidermis hücreleridir. Her bitkide bulunmazlar ama bulunduklarında iyon ve su taşınımına katkı sağlarlar.

Stomaların Bitkilerde Bulunduğu Yerler

  • Yapraklarda genellikle alt epidermiste bulunurlar (özellikle kara bitkilerinde).
  • Nemli ortam bitkilerinde yaprağın her iki yüzeyinde bolca bulunur.
  • Kurak ortam bitkilerinde ise genellikle yaprağın alt yüzeyinde, çukurlaşmış ya da tüylerle örtülmüş şekilde bulunarak su kaybı azaltılır.

Stomanın Açılması

Stomanın açılması için hücre içine su alması gerekir. Bunun içinde hücre yoğunluğunu arttıran aktivitelere başlar. Stomaya su girişini sağlayan bu aktiviteleri şöyle sıralayabiliriz:

  • Stoma hücresinin fotosentez yapması (fotosentez sırasında potasyum ve glikoz derişimi artar),
  • Komşu epidermis hücrelerinden stomalara potasyum geçmesi,

Yukarıda saydığımız maddeler gerçekleşitiği zaman stoma hücrelerinin yoğunluğu arttığı için komşu hücrelerden stomalara su geçişi başlar. Bunun sonucunda ince olan dış çeper şişer ve sonuçta stoma açılmış olur. Bu açıklıktan gaz ve su buharı geçişi olur.

Bir başka açılma nedeni ise CO2 yoğunluğu ile alakalıdır.CO2 asidik özellik gösterir. Azalması ile ph yükselir. Bu durum nişastayı glikoza çeviren enzimlerin aktif hale geçmesine neden olur. Sonuçta yukarıda anlattığımız durumlar tekrarlanır.

Stomanın Açılma ve kapanma mekanizması

Stomanın Kapanması

Stomanın kapanması ise açılmasını sağlayan olayların tam tersidir. Stoma yaptığı aktivitelerle hücre yoğunluğunu azaltır. Stomanın yoğunluğu azalınca stoma komşu hücrelere su vermeye başlar. Bunun sonucunda ince olan dış çeper iner ve sonuçta stoma kapanmış olur.

Hücrenin yoğunluğunu azaltan bu olayları şöyle özetleyebiliriz:

  • Stoma hücresi, hücre dışına potasyum pompalar.
  • Nişasta sentezlenir.

Çevresel Faktörler

Çevresel faktörlerde stomanın açılıp-kapanmasını etkileyebilir. Topraktaki su miktarı, havanın rüzgarlı olması veya havadaki nem miktarı stomanın açılıp-kapanmasında etkilidir. Örneğin, belli bir seviyeye kadar sıcaklık ve rüzgarın artışı stomanın açılmasına, terlemenin artmasına sebep olur. Ancak; sıcaklık ve rüzgarın aşırı artışı stomanın kapanmasına neden olur.

Sistememizde bu yazıda bahsi geçen kişilere ait bir biyografi bulunamamıştır.
Benzer İçerikler
Tek Hücreliden Çok Hücreliye Geçiş
Biyoloji

Tek Hücreliden Çok Hücreliye Geçiş

İçeriğe Git>
Hayvanlarda Üreme Hücrelerinin Oluşumu
Biyoloji

Hayvanlarda Üreme Hücrelerinin Oluşumu

İçeriğe Git>
Bağ Doku
Biyoloji

Bağ Doku

İçeriğe Git>
Bakterilerde Üreme ve Sınıflandırma
Biyoloji

Bakterilerde Üreme ve Sınıflandırma

İçeriğe Git>
Kromozomlarda Meydana Gelebilecek Değişiklikler
Biyoloji

Kromozomlarda Meydana Gelebilecek Değişiklikler

İçeriğe Git>
Eş ve Eksik Baskınlığın Farkı
Biyoloji

Eş ve Eksik Baskınlığın Farkı

İçeriğe Git>
Copyright © 2025 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo