Hilal ve Haç Mücadelesi

Haçlı Seferleri

Haçlı Seferleri, 11. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın sonuna kadar süren, Avrupa’daki Katolik Hristiyan devletlerin çoğunlukla Orta Doğu coğrafyasına (özellikle Kudüs ve çevresine) düzenlediği askeri ve dini amaçlı seferlerdir. Haçlı Seferleri ya da Haçlı Akınları olarak adlandırılır. Bu seferlerin ana gerekçesi, Hristiyanlar için kutsal kabul edilen Kudüs’ü ve diğer önemli hac merkezlerini Müslümanlardan geri almaktır. Haçlı Seferleri’nin etkisi, yalnızca din ve askeri alanla sınırlı kalmamış; Avrupa, Anadolu, Orta Doğu ve hatta Kuzey Afrika’nın siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yapısında derin izler bırakmıştır.

Anadolu’da Haçlılar ile mücadeleye girişen ilk devlet, Türkiye Selçukluları olmuştur. 1096-1270′ yılları arasında pek çok haçlı seferi yapılmıştır. Her sınıftan insanın katıldığı öncü sefer 1096’da başlamıştır. Keşiş Pierre l’Hermitt öncülük edenlerden biridir.

🌟Haçlı Seferlerinin Nedenleri;

• Bizans, Türklerin Anadolu’ya gelişinden dolayı yardım istemiştir.
• Bizans İmparatorluğu, özellikle Anadolu’da Türk ilerleyişi (1071 Malazgirt Savaşı sonrası) karşısında zor duruma düşmüş, Papa’dan yardım talep etmiştir.
• Papa II. Urbanus, 1095 yılında Clermont Konsili’nde yaptığı çağrıda, Hristiyanların Kudüs ve çevresindeki kutsal yerleri Müslüman egemenliğinden kurtarması gerektiğini ifade ederek nüfuzlarını genişletmek istemiştir.
• Kudüs Müslümanların hakimiyetinden alınmak istenmiştir.
• Kluni tarikatının çalışmaları neden olmuştur.
• Hristiyanlar, doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemiştir.
• Senyör ve şövalyelerin beklentileri doğrultusunda hareket edilmiştir.
• Hristiyanların ticaret yollarına hakim olma düşüncesi vardır.

📚 EK BİLGİ:

Hilal= Genellikle İslam medeniyetini temsil eden bir işaret olarak kabul görmüştür. İslam devletlerinde, özellikle de Osmanlı Devleti zamanında, sancak ve bayraklarda hilal sembolü sıkça kullanılmıştır. Çok eskiden beri Orta Asya Türk topluluklarında da gök, ay ve güneş figürleri kutsal sayılmış; hilal ve yıldız motifleri de bu geleneklerin İslami süzgeçten geçerek devam ettirilmiş halidir.

Haç= Hristiyanlığı sembolize etmiştir. Hristiyan inancının merkezinde yer alan ve Hz. İsa’nın çarmıha gerilişini simgeleyen bir semboldür. Latin haçı (┼), Ortodoks haçı (üç kirişli haç), Yunan haçı (+) ve Aziz Andreas haçı (X) gibi farklı haç tipleri, Hristiyan mezhepleri ve tarikatları arasında ayırt edici semboller olarak kullanılmıştır.

Birinci Haçlı Seferi (1096-1099)

• Türkler, Malazgirt Zaferi ile Bizans’ı bozguna uğrattıktan sonra Bizans  İmparatoru I. Aleksios, Papa‘dan yardım istemiştir. Papa bu isteği kabul etmiştir. Ancak Papa’nın asıl hedefi Kudüs‘ü Müslümanların hakimiyetinden almaktır.
• I. Kılıç Arslan’ın çabaları önemlidir.
  • Anadolu Selçuklu Devleti’nin 2. sultanı I. Kılıç Arslan, kardeşi Davud Kulan Arslan’ı Haçlıları durdurması için görevlendirmiştir.
• Urfa, Antakya ve Trablusgarb’da Haçlı kontlukları kurulmuştur.
• İznik ve Batı Anadolu Bizans’ın eline geçmiş, Türkiye Selçukluları başkentlerini İznik’ten Konya’ya taşımışlardır.
• Haçlılar 1099 yılında Fatımilerin hakimiyetinde bulunan Kudüs’ü kuşatmıştır.
• Haçlılar 15 Temmuz 1099 tarihinde Kudüs’te Müslümanları katletmiştir.
  • Kubbetü’s-Sahra’yı yağmalamış ve Mescid-i Aksa’ya sığınanları kılıçtan geçirmişlerdir.
• Haçlı Seferi sonucunda 1098’de Urfa’da ilk Haçlı Devleti kurulmuştur

📚 EK BİLGİ: Urfa Kontluğu’na 1144 tarihinde Musul Atabeyi İmadeddin Zengi, Antakya Prensliği’ne ise 1268’de Memlûk Sultanı Baybars son vermiştir. Ayrıca 1109 yılında kurulan Trablus Kontluğu da 1289 yılında yine Memluklular tarafından ortadan kaldırılmıştır.

İkinci Haçlı Seferi (1147-1149)

• Büyük Selçuklu Devleti’nin Musul Atabeyi olan I. İmadeddin Zengi, 1144 yılında Haçlı devleti olan Urfa Kontluğu‘na son vermiştir. Ardından Haçlılar, Avrupa’dan yardım istemiştir.
• II. Haçlı Seferi’nin diğer nedenleri ise; Kudüs, Urfa, Antakya bölgesindeki Haçlıların Türkler ve Müslüman devletlerce yıpratılmasıdır.
• II. Haçlı Seferi’nde ilk defa krallar da savaşa katılmıştır.
• II. Haçlı Seferi Türk ordularının direncinden dolayı başarısız olmuştur.

Üçüncü Haçlı Seferi (1189-1192)

• Eyyubi Hanedanı’nın kurucusu olan Selahaddin Eyyubi, 1187 yılında Hıttin Savaşı ile Kudüs‘ü ele geçirmeyi başarmıştır. Bu da III. Haçlı Seferi’ni başlatmıştır.
• Kudüs’ün tekrar Müslümanların eline geçmesiyle, Haçlılar tekrardan Kudüs’ü ele geçirmek için harekete geçmiştir.
• Alman İmparatoru Friedrich Barbarossa Fransa Kralı II. Philippe ve İngiltere Kralı Aslan Yürekli Richard bu sefere katılmıştır.
• Haçlı ordusu, Selahaddin Eyyubi’nin savaş taktikleri sayesinde başarısız olmuştur.
• Suriye alındı.

Dördüncü Haçlı Seferi (1202-1204)

• Selahattin Eyyubi’nin vefatından sonra Haçlılar tekrardan Kudüs‘ü geri almak istemiştir.
• Konstantinopolis’te Latinlerden dolayı isyan vardı. IV. Haçlı Seferi’nin asıl amacı Kudüs iken Venedik Dükü Konstantinopolis‘e yöneltildi. Bunun sonucunda Konstantinopolis işgal edildi ardından yakıldı, yıkıldı ve talan edildi.
• Değerli eserler Avrupa’ya götürüldü ve burada bir Latin İmparatorluğu kuruldu.

📌NOT: IV. Haçlı Seferinden sonra da haçlı seferleri yapıldı. Fakat bu seferlerin hiç birinde başarı sağlanamamıştır.

Haçlı Seferleri’nin Sonuçları

• Doğu Akdeniz kıyılarında kurulan Haçlı devletleri, kısa ömürlü olsalar da bölgedeki siyasi dengeleri değiştirmiştir.
• Bizans Devleti, IV. Haçlı Seferi ile büyük darbe aldı ve eski gücüne hiçbir zaman tam olarak kavuşamamıştır.
• Feodal Avrupa’da merkezi krallıklar güç kazanmıştır, çünkü pek çok derebeyi sefere katılarak topraklarını ya kaybetmiş ya da zayıflamıştır.
• Doğu-Batı ticareti büyük oranda canlanmış, özellikle İtalyan şehir devletleri (Venedik, Ceneviz, Pisa) Doğu ile ticareti ele geçirerek zenginleşmiştir.
• Akdeniz limanları önem kazandı ve ticaret yolları, İpek Yolu’nun devamı niteliğindeki karavan yollarına bağlanmıştır.
• Avrupa’da Arap-İslam ve Bizans kültüründen etkilenen yeni bilgi, fikir ve teknolojiler yayılmaya başlamıştır.
• Doğu’da Batı teknolojisiyle de etkileşim yaşanmış; savunma teknolojileri (kaleler, surlar), denizcilik ve ticaret gibi alanlarda yeni uygulamalar gelişmiştir.
• Haçlılar ile Müslümanlar arasında süregelen çatışmalar, uzun vadede kültürel ve dini önyargıların güçlenmesine de yol açmıştır.
• Avrupa’dan gelen insanların Doğu’da yaşadıkları deneyimler, Avrupa’nın toplumsal ve fikir dünyasını dönüştürmüştür.
• Yeni yapılar (krallıklar, şövalye tarikatları) oluşmuştur.
  • Örneğin, Tapınak Şövalyeleri ve Hospitalier Şövalyeleri gibi askeri-dini topluluklar ortaya çıkmıştır.
• Türk birliği geç sağlanmıştır.
• Yeni sosyal yapılar ortaya çıkmıştır.
• Hümanizm akımı ortaya çıkmıştır.
• Doğu ile Batı arasındaki ticaret artmış ve Venedik, Ceneviz, Napoli Limanları zenginleşmiştir.
• Kilise ve Papa’nın güveni sarsılmıştır.
• Türk-İslam Medeniyeti Avrupa’ya taşınmıştır.
• Haçlı Seferleri, Rönesans, Reform ve Coğrafi keşiflerin doğmasına etki eden faktörlerdendir.
  • Kağıt, matba, pusula barut ve dokuma Avrupa’da yaygınlaştı.
• Türkler İslam’ın koruyuculuğunu üstlenmiştir.

Haçlı Seferleri, dini motivasyonun yanı sıra siyasi, ekonomik ve toplumsal faktörlerin de devreye girdiği, Orta Çağ dünyasının en büyük askeri hareketleridir. Bir yandan Avrupa’nın Doğu ile etkileşimini artırmış, ticareti ve kültür alışverişini canlandırmış; öte yandan hem Doğu Hristiyan dünyasını hem de Müslüman coğrafyayı derinden sarsmıştır. Uzun vadede Rönesans ve Coğrafi Keşifler gibi dönüm noktalarına zemin hazırlayan bu seferler, dünya tarihinin akışını etkileyen önemli bir dönemi temsil etmektedir.

📚EK BİLGİ:

Çocuk Haçlı Seferleri

Çocuk Haçlı Seferleri, çoğunlukla 1212 yılı civarında gerçekleştiği kabul edilen; Avrupa’nın çeşitli bölgelerinden yola çıkan binlerce çocuğun, Kudüs’ü Müslümanlardan geri almak amacıyla çıktıkları ancak büyük ölçüde efsane ve söylencelerle iç içe geçmiş bir harekettir. Tarihi kaynaklarda yer alan bilgiler kısıtlı olmakla birlikte, bu olayın tam olarak hangi ölçekte ve nasıl gerçekleştiği konusunda tarihçiler arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Yine de genel kanı, Çocuk Haçlı Seferleri’nin resmi bir Haçlı Seferi niteliği taşımadığı, daha çok dinsel heyecan, mistik inanç ve kitle psikolojisi ile tetiklenmiş bir halk hareketi olduğu yönündedir. Rivayete göre, Fransa’nın kuzeyindeki Cloyes kasabasında bir çoban çocuğu olan Étienne, 1212 yılında bir “ilahi vizyon” gördüğünü iddia etmiştir. Bu vizyonun etkisiyle çevresinde 30.000’e yakın çocuğun toplandığı söylenir. Bu çocukların Marsilya limanına yürüyerek gemi aradıkları, ancak büyük kısmının perişan hâlde geri döndüğü, bir kısmının da gemilerle denize açılıp kaybolduğu ya da köle tacirlerinin eline düştüğü anlatılır. Yine aynı dönemde, Almanya’nın Köln şehrinde Nicholas adında bir çocuğun liderlik ettiği bir hareket baş göstermiştir. On binlerce çocuk ve genç, Ren Nehri boyunca güneye doğru ilerleyerek Alp Dağları’nı aşmaya çalışır. Çoğu açlık, hastalık ve zorlu hava koşulları nedeniyle yolda hayatını kaybeder veya geri dönmek zorunda kalır. İtalya’ya ulaşabilen küçük bir grup ise genellikle Vatikan’dan veya İtalyan şehir devletlerinden bekledikleri desteği bulamaz ve dağılıp gider. Çocuk Haçlı Seferleri, diğer büyük Haçlı Seferleri gibi organize ve silahlı bir güç değildir; bu nedenle “Haçlı Seferi” kavramıyla ne kadar örtüştüğü tartışmalıdır. Çocuk Haçlı Seferleri, Orta Çağ Avrupası’nın dini hassasiyetlerini, efsanelere kolayca inanma eğilimini ve toplumsal buhranlarını gözler önüne seren çarpıcı bir örnektir. Resmi Haçlı Seferleri’nden farklı olarak doğrudan Papalık veya krallıkların yönetiminde gerçekleşmemiş, daha ziyade kendiliğinden gelişen bir halk hareketi özelliği taşımıştır. Neticede çocukların ve yoksul köylülerin büyük bir kısmı ağır koşullara dayanamamış, kimileri de insan tacirlerinin eline düşmüştür. Bu yönleriyle Çocuk Haçlı Seferleri, Orta Çağ’da dini coşkunun acı sonuçlar doğurabileceğine dair trajik bir hikaye olarak hafızalarda yer etmiştir.