Özellikleri her yerde aynı olmayan karışımlara heterojen karışımlar denir. Heterojen karışımlarda karışımı oluşturan tanecikler birbiri içerisinde homojen dağılmaz. Kum-su, zeytinyağı-su gibi karışımlar çıplak gözle bile incelendiğinde heterojen karışım oldukları anlaşılır.
Bazı karışımlar ayırt etmek için ise büyüteç. ışık veya mikroskop kullanılmalıdır. Süt bu karışıma en iyi örnektir. Süte mikroskopla bakıldığında her yerinde su ve yağ dağılımı aynı değildir.
Karışımı oluşturan maddelerin biri diğeri içinde dağılıyorsa dağılan maddeye dağılan faz, çözücü maddeye ise dağıtan faz denir.
Heterojen Karışımların sınıflandırılması
Heterojen karışımlar genelde birden çok fazdan oluşur. Dağıtan faz ve dağılan fazın fiziksel haline göre heterojen karışımlar,
- Emülsiyon
- Süspansiyon
- Aerosol
- Adi Karışım
olarak sınıflandırılır.
Emülsiyon
Dağıtan ve dağılan fazları sıvı olan karışımlara emülsiyon denir. Su-zeytinyağı karışımı, su-mazot karışımı, süt, mayonez örnek olarak verilebilir. Bu karışımlar bir kararlı değillerdir yani bir süre bekletildiklerinde iki ya da daha fazla farklı sıvı faza ayrılır.
Süspansiyon
Dağıtan fazı sıvı, dağılan fazı katı olan karışımlara süspansiyon denir. Tebeşir tozu-su, çamurlu su, kum su karışımı örnek olarak verilebilir. Bu karışımlarda ise katı faz bir süre sonra yer çekiminin etkisiyle çöker.
Aerosol
Dağıtan fazı gaz, dağılan fazı katı veya sıvıdan oluşan heterojen karışımlara aerosol denir. Sis, sprey ve bulut sıvı aerosoldür. Duman, tozlu hava katı aerosoldür.
Adi Karışım
Katı-katı heterojen karışımlardır. Adi (basit) karışımlarda dağılan ve dağıtan faz ayrımı yapılamaz. Kum-şeker, tuz-şeker, pirinç-bulgur, kuruyemiş karışımları adi karışımlara örnektir.
Kolloid
Bir maddenin başka bir madde içerisinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır. Süspansiyon, emülsiyon ve aerosolların büyük çoğunluğu kolloiddir.
Kolloid karışımlar genelde homojen görünümlüdür ve üzerine ışık demeti uygulandığında ışığı her yöne farklı dağıtır veya mikroskopla tespit edilir. Homojenize süt, duman, mürekkep, kan, boya, sis, jel kolloid örnekleridir.
Heterojen Karışımların Tanecik Boyutuna Göre Sınıflandırılması
Heterojen karışımlar, dağılan taneciklerin tanecik boyutuna göre sınıflandırılır.
- Dağılan tanecikler metreden (1nm) küçükse homojen (çözelti) oluşur.
- Dağılan taneciklerin boyutu m ile m (1000 nm) aralığında ise kolloidal karışım oluşur.
- Taneciklerin boyutu m büyük ise süspansiyon oluşur.
- Aerosolde dağılan madde boyutu 1 nm ile 1000 nm aralığında ise kolloidal adını alır.
- Dağılan katı taneciklerin boyutu nm’den büyük büyükse gözle görülebilir ve katı tanecikleri dibe çöker. Bu tür süspansiyonlara kaba süspansiyon denir.
Kolloid ve Çözeltilerin Tyndall Olayı ile Ayırt Edilmesi
Çözeltilerde tanecikler atomik büyüklükte olduğu için süspansiyon içerisinde dağılan parçacıklar atomların çapından çok daha büyüktür. Kolloid tanecikleri ise 1 nm ile 1000 nm arasındaki çaplara sahiptir. Kolloidler ışığı dapıtma özelliğine sahiptir. Kolloidal karışımların ışığı dağıtabilme özelliğine Tyndall etkisi denir. Tyndall etkisi kolloidlerden çözeltileri ayırt etmede kullanılan bir yöntemdir.
Tozlu hava da kolloid karışımıdır. Güneş ış ınları, tozlu havanın içinden geçerken dağılmaya uğradığı için toz zerrecikleri görülebilir. Parlak ışığın toz tanecikleri tarafından saçılması Tyndall etkisine örnektir.
