Karışımları meydana getiren maddeler kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelir ve ayrışır. Karışımlar ayrılırken bileşenlerin özellikleri incelenerek hangi ayırma metodunun uygulanacağına karar verilir.
Mıknatıs ile Ayırma
Mıknatıs; demir(Fe), nikel(Ni) ve kobalt(Co) metallerini çeker. Bu elementlere ferromagnetik maddeler denir.
Örneğin; Demir tozu ile kükürt tozu mıknatıs kullanılarak ayrılabilir. Mıknatıs karışıma yaklaştırıldığında demir tozlarını çeker. Böylece demir ile kükürt birbirinden ayrılır. Kağıt endüstrisinde, geri dönüşüm için toplanan kağıtlardan metallerin ayrıştırılması için de bu yöntem kullanılır.
Reklam
Erime Noktası Farkı ile Ayırma (Hal değiştirme)
Alaşımlar, homojen katı-katı karışımlara örnek olarak verilebilir.
Örneğin; kalay (Sn) ve çinko (Zn) katılarından oluşan homojen karışım ısıtıldığında erime noktası küçük olan Sn metali karışımdan ayrılır. Altın-bakır alaşımında, alaşımı bileşenlerine ayırmak için de aynı yöntem kullanılır.
Tanecik Boyutu ile Ayırma
Bu yöntem bileşenlerin tanecik boyutları birbirinden farklı ise süzme, eleme ve diyaliz yöntemi ile bileşenlerine ayrılır.
Süzme
Birbiri içinde çözünmeyen katı-sıvı ve katı-gaz heterojen karışımlar, süzme yöntemi işe ayrıştırılır. Makarnanın sudan ayrıştırılması, bardağa doldurulan çayın süzgeçle tanelerden ayrılması gibi örnekler günlük hayatta karşılaşılabilir. Bu yöntem genellikle farklı büyüklüklerde taneler içeren karışımlarda kullanılır.
Süzme aynı zamanda katı-gaz karışımlarını da ayırmada kullanılır. Arabalardaki hava filtresi buna örnek verilebilir.
Eleme
Tanecik boyutları farklı katı- katı karışımları ayırmada kullanılır. Kum-çakıl taşı, un-kepek gibi heterojen karışımlar eleme yöntemi ile ayrışır. Bu yöntemde tanecik boyutlarına uygun gözenekli elek adı verilen araçlar kullanılır.
Diyaliz
Sıvı-katı kolloid karışımların gözenekli zarlardan geçebilmesi temeline dayanan çözümleme ve arıtma yöntemine diyaliz denir. Küçük tanecikli kolloitlerin geçmesi, büyük kolloitlerin geçmemesi temeline dayanır.
Diyaliz makinesi ile kanın metabolik atıklardan temizlenmesi, proteinin geçemeyerek kanda kalması örnek olarak verilebilir.
Reklam
Kaynama Noktası Farkı ile Ayırma
Sıvı-sıvı homojen karışımlar, bileşenlerine kaynama noktası farkından yararlanılarak ayrıştırılır. Bu işleme ayrımsal damıtma denir. Birden fazla sıvı içeren homojen karışımları ayırmada kullanılan bir yöntemdir. Etil alkol- su, su, ham petrol ayrımsal damıtma ile ayrılır. Isıtılan karışımda kaynama noktası düşük olan önce buharlaşır ve gaz fazına geçen sıvı soğutma kabında soğutularak yoğunlaşır ve toplama kabında birikir.
Tuzlu su karışımında suyun buharlaştırılıp toplama kabında biriktirilmesi işlemine basit damıtma denir.
Katı-sıvı homojen karışımlarda, karışımdaki sıvının kaynatılıp sonra soğutularak yoğunlaştırılmasına damıtma(destilasyon) denir. Damıtma işlemi sonucunda toplama kabında biriken sıvıya destilant adı verilir.
Çözünürlük Farkı ile Ayırma
Maddenin katı, sıvı ve gaz hali için çözünürlük ayırt edici özelliktir. Bu özellik kullanılarak karışımdaki maddeler bileşenlerine ayrıştırılabilir.
Özütleme (Ekstraksiyon)
Bir karışımdaki bileşenlerden birini uygun bir çözücüde seçimli olarak çözüp ayırma işlemine özütleme denir.
Kristallendirme
Bir maddenin çözünmüş durumdan kristal yapılı katı hale geçiş sürecine kristalleştirme denir. Sıvı-katı homojen çözeltide çözeltinin ısıtılarak çözücüsünün buharlaştırılması veya çözeltinin soğutulması ile çözünen katının çökelmesine kristallendirme denir.
Ayrımsal Kristallendirme
Aynı çözücüde çözünebilen iki katı maddenin çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişimlerinin farklı olmasının yararlanılarak yapılan ayırma işlemine ayrımsal kristallendirme denir. Sıcaklıkla çözünürlükleri farklı miktarda değişen iki katının ayrılması için kullanılır.
Yoğunluk Farkı ile Ayırma
Heterojen karışımlar yoğunluk farkı ile ayrıştırılabilir.
Reklam
Ayırma Hunisi ile Ayırma
Birbiri içerisinde çözünmeyen ve özkütleleri farklı olan karışımların ayrıştırılmasında ayırma hunisi kullanılır. Ayırma hunisi sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmada kulllanılır.
Yüzdürme (Flotasyon)
Katı-katı heterojen heterojen karışımların bileşenlerinden biri sıvı yardımıyla sıvının yüzeyine çıkartılarak ayrılmasına yüzdürme (flotasyon) denir. Bu işlem için bileşenlerin sıvı içerisinde çözünmemesi ve bileşenlerden birinin sıvıdan ağır, diğerinin hafif olması gerekir. Sudan yoğunluğu az olan madde yüzeye çıkar ve yüzeyden uzaklaştırılarak karışımdan ayrıştırılır. Bu yöntem metalurjide cevherden metal eldesi için kullanılmaktadır.
