Türkiye, toprak tipleri bakımından zengindir. Ekvatoral bölge, kutup bölgeleri ve çöllerde oluşan toprak tipleri dışında kalan toprakların hepsi Türkiye’de bulunmaktadır. Türkiye’de çeşitli toprak tiplerinin görülmesinde iklim çeşitliliğinin fazla olması, arazilerdeki ana kayaların farklı yapılarda olması, bitki örtüsü çeşitliliği, yükselti ve yer şekillerinde görülen farklılıklar etkilidir.
Türkiye’deki Zonal (Yerli) Topraklar
Yayılma alanı en geniş olan topraklardır.
- Terra Rossa Topraklar: Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde, Akdeniz ve Ege kıyıları ile Güney Marmara kıyılarındaki kalkerli arazilerde görülmektedir. Bu toprakların üzerinde genellikle turunçgil, bağcılık ve zeytin tarımı yapılmaktadır. Bu toprağın en belirgin özelliği kiremit renginde olmasıdır. Bu topraklar üzerinde orman, fundalık ve çalılıklar oluşur.
- Podzol Topraklar: Batı Karadeniz’de görülürler. Oldukça verimsiz topraklardır.
- Kahverengi Orman Toprağı: Karadeniz Bölgesi’nin büyük bir kısmında, İç Anadolu’nun yüksek kısımlarında, Yıldız Dağları’nda, Güneydoğu Toroslar’da yaygın olarak görülür. Kireçli ve kireçsiz olarak ikiye ayrılırlar. Kuzey Anadolu Dağları’nın denize bakan yamaçlarında yaygın olan bu topraklar fazla yıkanmadan dolayı kireç bakımından fakirdir. Bu topraklar çay ve kivi yetiştirmek için elverişlidir. Kuzey Anadolu Dağları’nın güney yamaçlarında yağış miktarının azalması kireçli orman topraklarının görülmesine neden olmuştur.
- Kestane Renkli ve Kahverengi Step Toprakları: Kestane rengi bozkır toprakları; İç Anadolu, Doğu Anadolu platoları ile Göller Yöresi’nde yaygın olarak görülür. Bu topraklarda uzun boylu otlar ve bazı yerlerde meşe ormanları yer almaktadır. Tahıl tarımı ve hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadırlar. Kahverengi bozkır toprakları; İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’nun çöküntü ovalarında yaygın olarak görülür. Verimi yüksek değildir ve tahıl tarımı yapılmak için kullanılırlar. Sulama ve gübreleme ihtiyacı yüksek topraklardır.
- Çernezyomlar: Erzurum-Kars platosunda görülür. Üzerinde çayır bitki örtüsü bulunur. Büyükbaş hayvancılık faaliyetleri için kullanılır.
Türkiye’deki İntrazonal Topraklar
Bu topraklara Türkiye’nin dış kuvvetlerle aşındırılma faaliyetlerinin sürdürüldüğü dağlık yerlerde ve dağ eteklerinde rastlanılmaktadır.
- Hidromorfik Topraklar: Erzurum Ovası, yazın yer yer bataklığa dönüşerek hidromorfik toprakların görülmesi sağlanır.
- Kalsimorfik Topraklar: Vertisol topraklar; Trakya’da Ergene Havzası’nda rastlanmaktadır. Aynı zamanda Bursa Karacabey, Menemen, Muş ve Konya ovalarında görülmektedir. Rendzina topraklar; Ege, Trakya, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde çöküntü alanlarda yaygın olarak görülür.
- Halomorfik Topraklar: Tuz Gölü, Burdur Gölü, Acıgöl, Iğdır, Küçük Menderes deltası ve Ereğli-Konya yakınlarında görülmektedir. Tuzcul bitkiler yetişir ve üzerlerinde tarım yapılamaz.
Türkiye’deki Azonal Topraklar
- AlüvyalTopraklar: Kıyı bölgelerde ve iç kesimlerdeki ovalarda yaygın olarak görülürler. Özellikle Çukurova, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay, Bafra, Çarşamba ve Silifke ovaları ile Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerindeki tüm çöküntü ovalarında görülmektedir. Türkiye’nin en verimli tarım alanları bu topraklardır.
- Kolüvyal Topraklar: Bozdağların ve Aydın Dağları’nın güney yamaçlarında, Bolu çevresinde ve Kaçkar Dağları’nda görülür.
- Litosoller: Taşeli Platosu, Bozdağ, Aydın ve Bitlis dağları, Kaçkar Dağları’nın yamaçları, İç Anadolu’daki ve Doğu Anadolu’daki volkan dağlarının yamaçları ve Aladağların güneye bakan yamaçlarında yaygın olarak görülür.
- Regosoller: İç Anadolu ve Doğu Anadolu’nun volkanik arazilerinde yaygındır. Üzüm, patates ve gül gibi bitkilerin tarımı için elverişli topraklardır.
Türkiye’deki Topraklardan Yararlanma
Türkiye’de tarım, hayvancılık, ormancılık ve sanayi faaliyetleri toprağa bağlı yürütülen faaliyetlerdir. Türkiye arazisinin %36’sında tarım yapılmaktadır. İklim ve toprak farklılığından dolayı yetiştirilen ürün çeşidi de oldukça fazladır. Tarım alanlarını; kıyılardaki verimli delta ovaları, iç bölgelerdeki alüvyal ovalar ve vadi boyundaki düzlükler oluşturur. Tarım alanlarının büyük bir kısmı tarla arazileridir. Bu arazilerin büyük bölümünü tahıl ekim alanları oluşturur. Tarım alanlarının küçük bir kısmı ise bağ ve bahçelik alandır.
Tahıl tarımı yapılan tarla arazileri daha çok iç bölgelerde toplanmıştır. İç bölgelerde tahıl tarımına ayrılan arazilerin genellikle eğimli olması ve bu bölgelerde yarı kurak iklimin görülmesi toprak erozyonunu artırmaktadır. Toprak erozyonu, tarım topraklarını aşındırarak akarsular aracılığıyla denizlere taşıdığından, verimli tarım alanları daralmaktadır. Bu durum, özellikle iç bölgelerde tarımsal üretimin ve gelirin azalmasına, insanların tarım topraklarını terk ederek, şehirlere göç etmesine neden olmaktadır.
Kıyı bölgelerinde iklim koşulları ılıman ve nemli olup, bu bölgelerde alüvyal topraklar yaygındır. Bu durum, buralardaki tarım alanlarında geliri ve getirisi yüksek sanayi bitkileri ile çeşitli meyve ve sebze tarımını yaygınlaştırmıştır.
Türkiye topraklarının yaklaşık 1/4’ü ormanlarla kaplıdır. Ormanlar daha çok kıyı kesimlerde yoğunlaşmıştır. Genellikle iç bölgelerimizde bulunan ve ormanların gelişemediği yüksek dağlık alanlardaki topraklarımızdan otlak olarak yararlanılmaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yapıldığı bu toprakların büyük bölümü Doğu Anadolu’da bulunmaktadır.
