Osmanlı ekonomisinin üretim sisteminde Lonca Teşkilatı’nın ve narh uygulamasının rolü büyüktür. Loncalar; İslam toplumlarında uzun bir geçmişe sahip olan fütüvvet ve Ahilik zincirinin zamanla değişikliğe uğramış bir devamıdır. Her loncada aynı mesleğe sahip esnaflar bir araya gelmiştir. Kentler büyüdükçe iş bölümü ve uzmanlaşma gelişmiş ve lonca sayısı artmıştır. Lonca Teşkilatı şehrin nüfusuna göre üretim miktarının ayarlanması ve ürünlerin fiyatlarının belirlenmesinde etkili olmuştur.
Bu teşkilat içinde her iş kolunun başında o koldaki ustalar tarafından seçilen bir şeyh, bir kethüda ve bir yiğitbaşı bulunmuştur. Bu kişilerin; mesleğe çırak kazandırmak, hammadde temin ederek üyelere dağıtmak, üretilen malların standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve meslek mensupları arasında dayanışmayı sağlamak gibi görevleri vardır.
Narh sistemi; zorunlu ihtiyaç maddelerinin azami satış fiyatlarının devlet tarafından belirlendiği veya eksik rekabet ortamının oluşması nedenleri ile devletin fiyatlara müdahalede bulunduğu sistemdir. Kısacası narh sistemi, Osmanlı Devleti’nde fiyatları denetim altında tutmak için uygulanmıştır. İstanbul’un fethi ile birlikte uygulanmaya başlamıştır.
Narh uygulaması ile bir malın en fazla veya en az kaç paraya satılabileceğini devlet belirlemiştir. Narha riayet etmeyenler, eksik ve hatalı mal satanlar ise cezalandırılmıştır.
Osmanlı’da Mesleki Eğitim ve Meslek Grupları
İslam dünyasında doğan fütüvvet anlayışı sonucu ortaya çıkan Ahilik ve Lonca Teşkilatları toplumsal hayatta önemli rol oynamıştır.
Anadolu’nun her şehir ve kasabasında bulunan Ahiler; güvenliği sağlamış, gezgin ve misafirlere ziyafet vermiş, türkü ve oyunlarla halkın hoş vakit geçirmesini sağlamış, ihtiyacı olanlara yardımda bulunmuştur. Osmanlılarda loncaların kurmuş olduğu orta sandığı ve yardımlaşma sandığı gibi sandıklarla üyeler arasında bir yardım düzeni oluşturulması, sosyal güvenceyi sağlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde vasıflı eleman ihtiyacı, küçük yaşta alınan çocukların Lonca Teşkilatı içerisinde yetiştirilmesiyle karşılanmıştır. Meslek öğrenmek üzere bir ustanın yanına çırak olarak verilen çocuklar önce kalfalığa sonra da ustalığa terfi ettirilmiştir. Gedik, Osmanlılarda esnafın bir mesleği yapabilme yetkisidir. Ustalar içerisinde mesleğinin inceliklerini en iyi bilen seçkinler grubuna ihtiyarlar ya da esnaf ihtiyarları denmiştir. Bunlar gerek esnaf içerisinde gerekse devletle olan ilişkilerde ön plana çıkan kişiler olmuştur. Osmanlı Devleti’nde birçok alanda hizmet veren loncalar ve bu loncalara bağlı dükkanlar vardır.
Mesleklerin Görevleri
XVI. yüzyılın sonlarında faaliyet gösteren esnaf gruplarından bazıları şunlardır;
- Kazzazlar: İpek işleyen ipek satan kişilere denilmiştir.
- Hallaçlar: Yünü veya pamuğu yay veya tokmak gibi bir araçla kabartma, ditme işini yapan kişilere denilmiştir.
- Nalçacılar: Ayakkabının altına nal çakan kimselerdir.
- Nalbantlar: Hayvanların ayağına nal çakan kimselerdir.
- Muytablar: Kıl dokuyan kıldan eşya yapan kimselerdir.
- Palanduzlar: Palan, bir çeşit semer diken kimselerdir.
- Neccarlar: Kaba ağaç işi yapan bir çeşit marangozlara denilmiştir.
- Bennalar: Bina yapan kimse inşaatçıdır.
- Kahhaller: Göz hekimlerine denilmiştir.
- Debbağlar: Deriyi terbiye eden tabaklayan kullanıma hazırlayan kişilerdir.
- Kebeciler: Yünden veya kaba kumaştan kalın kilim, ceket, palto, aba yapan kişilerdir.
- Simkeşler: Gümüş tel, sim işleyen zanaatkarlara denilmiştir.
- Bezzazlar: Pamuk, Yün, ipek bez imal eden kumaş işi yapan kişilere denilmiştir.
- Dülbentçiler: Pamuklu, ince ve seyrek dokunmuş hafif ve yumuşak bez işi yapanlardır.
