İnsanlarda Solunum Sistemi

📅 30 Mart 2016|21 Mart 2022
İnsanlarda Solunum Sistemi

Konu Özeti

Solunum sistemi vücudumuzda yer alan doku ve organların çalışmasını sağlayan bir sistemdir. Solunum canlıların ortak özelliklerinden biridir. Kanda bulunan pigmentler solunan havayı hücrelere taşır ve hücrelerin oluşturduğu karbondioksiti akciğerlere getirir.

Bu konuda
  • Solunum sisteminde yer alan organları ve görevlerini
  • Nefes alma ve verme mekanizmasını
  • Oksijen ve karbondioksitin kanda taşınmasını ve taşınma tepkilerini
öğreneceksiniz.
Instagram Logo
Bikifi Instagram'da
İnsanlarda Solunum Sistemi

Solunum Organları

İnsanda solunum sistemi; ağız, burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerlerden oluşur.

Ağız – Burun

Ağız ve burun solunum sistemimizin dışarıya açılan iki penceresidir. Burun boşlukları mukoza hücreleri ile kaplıdır, bu hücreler mukus salgılar. Mukus ve burun kılları solunan havayı nemlendirir ve havanın içindeki kötü maddeleri filtreler. Aynı zamanda burun alınan havayı iç yüzeyinde barındırdığı kılcal damar ağı sayesinde ısıtır.

Yutak

Ağız boşluğu ve yemek borusu arasında yer alan kısımdır. Yutma esnasında küçük dil (epiglottis) tarafından soluk borusu kapatılarak, besinlerin soluk borusuna kaçması önlenir. Bu yüzden yutma sırasında solunum durur.

Gırtlak

Soluk borusunun başlangıcında içinde ses tellerinin de bulunduğu yapıya gırtlak denir.

Soluk Borusu

Nefes borusu (soluk borusu) vücutta solunan havanın geçtiği, boru şeklinde bir organdır. Omurgalılarda soluk borusu havanın boğazdan akciğerlere geçişini sağlarken, omurgasızlarda dışarıdaki havayı doğrudan iç dokulara ulaştırır.

Soluk borusunun düz olan arka yüzü, yemek borusu ile komşudur ve soluk borusunun iç yüzü hareketli siller taşıyan epitel hücreleri ile döşenmiştir. Bu hücrelerin meydana getirdiği epitel tabakası altında salgı bezleri bulunduğu gibi, hücrelerin arasında da salgı yapan goblet hücreleri bulunur.

Akciğer

Soluk borusu bronş adı verilen iki kola ayrılarak akciğerlere giriş yapar. Bronşlar akciğerin içinde bronşçuk adı verilen ince borulara ayrılır. Her bronşçuğun sonunda ise alveol denilen hava keseleri bulunur. Alveoller yalnızca memelilerde görülür.

Yetişkin bir bireyde alveol sayısı 300 milyon civarındadır. Alveollar; solunum yüzeyinin artmasını sağlar, difüzyonun rahat gerçekleşmesi için nemli bir yapıdadır ve kılcal damarlarla çevrilidir. Alveoller tek sıralı yassı epitel tabakadan oluşmaktadır.

Akciğerin Yapısı

Akciğerler, sağ ve sol olmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Sağ akciğer üç bölmeli, sol akciğer iki bölmelidir. Sol akciğerin küçük olmasının nedeni, kalbin buraya yakın oluşudur.

Her iki akciğer pleura denilen iki yapraklı ince bir zar ile örtülüdür. Bu iki zarın iç ve dış yaprakları arasındaki boşluklarda az miktarda lenf sıvısı ve hava bulunur.

Nefes Alma ve Verme Mekanizması

Solunum kendiliğinden, sessiz, ağrısız, kolaylıkla gerçekleşir. Solunum sayısı yetişkinlerde dakikada 10-15, çocukta 20-30, bebekte 30-40 arasındadır.

Nefes alma verme sırasında diyafram, kaburga ve göğüs kasları kullanılır. Nefes alma-verme mekanizmasını omurilik soğanı ve beyindeki solunum merkezi kontrol eder.

Not: Nefes alma ve verme mekanizmasının tetikleyicisi karbondioksit gazıdır. Kandaki oksijen seviyesinin azlığı ya da çokluğu bu mekanizmayı etkilemez. Bu yüzden solunumu duraksayan birisine karbondioksit verilir ve omurilik soğanı tetiklenmeye çalışılır.

Temel olarak sistem şu şekilde gerçekleşir:

  1. Hücrelerde gerçekleşen aktiviteler sonucu kandaki CO2 gazı yoğunluğu artar, kanın ph’ı düşer.
  2. Omurilik soğanı uyarılır.
  3. Omurilik soğanı diyaframı ve kaburga kaslarını uyarır, kasılmalarını sağlar.
  4. Bu sayede göğüs iç hacmi artar, akciğer iç basıncı düşer. Hava hareketleri de yüksek basınçtan alçak basınca doğru olduğu için akciğerin içine hava dolar.

Nefes alma sırasında akciğerin iç hacmini arttıran olaylar gerçekleşir, nefes verme sırasında ise akciğerin iç hacmini azaltan olaylar gerçekleşir. Bu olaylar şu şekilde özetlenebilir:

Nefes Alma

insanda nefes alma sırasında gerçekleşenler
  • Diyafram kası kasılır yani düzleşir. (göğüs boşluğu karın boşluğuna doğru genişler)
  • Kaburgalar arasında kaslar kasılır. Bu sayede göğüs boşluğu yukarı ve öne doğru genişler.
  • Artan akciğer iç hacmi sayesinde akciğerin içindeki hava basıncı düşer
  • Düşen hava basıncı dış ortamdan havanın girmesini sağlar.

Nefes Verme

insanda nefes verme sırasında gerçekleşenler
  • Diyafram kası gevşer ve kubbe gibi bir şekil alır.
  • Kaburgalar arasındaki kaslar gevşer.
  • Azalan akciğer iç hacmi sayesinde akciğer içindeki havanın basıncı artar.
  • Artan hava basıncı akciğerden dış ortama gaz geçişini sağlar.

Solunum Gazlarının Kan Aracılığıyla Taşınması

Alınan havanın kan aracılığıyla taşınması kanda bulunan pigmentler sayesinde olur.

Solunum Pigmentleri

Trake solunumu yapan canlılar dışındaki her solunum şeklinde kanda solunum pigmenti kullanılır. Pigmentlerin görevi kan aracılığıyla oksijen veya karbondioksit taşınmasını sağlamaktır.

Pigmentlerin Genel Özellikleri

pigmentler

Gazların Taşınması

Solunum pigmentlerinin kararsız bileşikler olduğundan bahsetmiştik. Bu ortamda hangi maddeden fazla var ise o madde ile tepkimeye girmesine yol açar. Yani karbondioksit taşıyan bir solunum pigmenti oksijenin bol olduğu bir ortama gelince yapısındaki karbondioksiti bırakır ve oksijen ile tepkime verir -oksijeni taşımaya başlar-. İşte bu sistem sayesinde kanda solunum gazları taşınır.

İnsanlarda bulunan hemoglobin alveole (oksijenin bol olduğu ortama) gelip yapısındaki karbondioksiti bırakır ve akciğerden difüzyonla kana geçmiş olan oksijeni alır. Aynı tepki bu sefer ters bir şekilde hedef hücreye varılınca gerçekleşir. Hedef hücrede oksijenli solunum sonucu yoğun olarak karbondioksit bulunur. Yoğun karbondioksitli ortama giren oksijenli hemoglobin yapısındaki oksijeni bırakır ve karbondioksit bağlar.

Oksijenin Taşınması Sırasında Gerçekleşen Tepkimeler

  • Oksijenin (%98’i) alyuvarların içinde, geri kalan %2 lik kısım işe kan plazmasında çözünerek taşınır.
  • Oksijen bağlamış hemoglobine oksihemoglobin denir. “Hb + O2 => HbO2” şeklinde tepkime gerçekleşir. Oksijenin bırakılması da aynı tepkimenin ters halidir: “HbO2 =>Hb + O2

Karbondioksitin Taşınması Sırasında Gerçekleşen Tepkimeler

Karbondioksitin bir kısmı plazmada çözünmüş olarak, bir kısmı hemoglobin aracılığıyla, büyük bir kısmı ise bikarbonat “HCO3-” iyonları şeklinde kanın plazmasında taşınır.

Karbondioksit hemoglobinin içine geçer. Burada karbonik anhidraz enzimi sayesinde su ile birleşir ve karbonik asite (H2CO3) dönüşür. Karbonik asit hidrojen ve bikarbonat (HCO3-) iyonuna ayırılır. Oluşan iki üründen birisi olan hidrojen hemoglobin tarafından tutulur ve alyuvar adını alır; bikarbonat iyonuysa plazmaya aktarılır.

Kan akciğer kılcalına ulaştığında bikarbonat iyonu hemoglobinin içine girer ve hidrojen ile birleşerek karbonik asiti oluşturur. Karbonik asit, yine enzim sayesinde suya ve karbondioksite ayrışır ve difüzyonla akciğere geçer.

*= Karbonmonoksit zehirlenmesi: Karbonmonoksit zehirlenmesinin nedeni karbonmonoksit gazının hemoglobine bağlanıp ayrılmamasıdır. Bu yüzden hemoglobin çalışmaz ve bir süre işlevsiz hale gelir. Karbonmonoksit bağlanmış hemoglobin ne oksijen taşıyabilir ne de karbondioksit. Eğer yeteri sayıda hemoglobin karbonmononoksit gazına maruz kalırsa canlı ölür.

Benzer İçerikler
Solunum Çeşitleri
Güncel
Biyoloji

Solunum Çeşitleri

İçeriğe Git>
İnsanda Dolaşım: Kan Dolaşımı
Güncel
Biyoloji

İnsanda Dolaşım: Kan Dolaşımı

İçeriğe Git>
Hayvanlar Alemi: Omurgalılar ve İlkel Kordalılar
Güncel
Biyoloji

Hayvanlar Alemi: Omurgalılar ve İlkel Kordalılar

İçeriğe Git>
Duyu Organları II: Burun, Kulak ve Dil
Güncel
Biyoloji

Duyu Organları II: Burun, Kulak ve Dil

İçeriğe Git>
Canlıların Ortak Özellikleri
Güncel
Biyoloji

Canlıların Ortak Özellikleri

İçeriğe Git>
Sindirim Organları
Güncel
Biyoloji

Sindirim Organları

İçeriğe Git>
Copyright © 2024 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo