Edebiyat toplumlarda şiir ile başlamıştır. Şiirin temellerini aldığı kaynak ise din olmuştur. Tanrı düşüncesi ile oluşan adetler ve ahlak kuralları doğrudan edebiyata yansımıştır. Edebiyat da dini ve onun oluşturduğu ahlak kurallarını ve yaşama biçimlerini anlatma görevini üstlenmiştir. Türk şiirinin “şölen,yuğ” adı verilen ayinlerinde ortaya çıktığı ve hatta din adamlarının ise şair olduğu bilinmektedir. İlk edebi eserlerimiz olan Göktürk ve Uygur edebiyatında “şamanizm” etkisi açıkça görülmektedir. Alfabe değişikliklerinde daha dinin etkisi bulunmaktadır. Türklerin Göktürk alfabesinden Uygur alfabesine geçmelerindeki en büyük neden dindir.
Türk edebiyatının her döneminde din etkisi bulunmaktadır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri ile birlikte edebi eserlerin hem türünün hem de içeriğinin ciddi bir şekilde değiştiği görülmüştür. Duyuş, düşünüş, sanat, inanç anlayışı ve dil yönünden de büyük farklılıklar oluşmuştur.
Edebiyat ve Din Arasındaki İlişki
İslamiyet Öncesi Dönemde Oluşan Metinler’de:
- Olaylar doğaüstü güçler ile ifade edilmektedir.
- Konar göçer bir yaşam tarzı bulunmaktadır.
- Arı bir Türkçe ile yazılmışlardır.
- Metinler nazımla ve sözlü olarak oluşturulmuştur.
- Dörtlük birimi ve hece ölçüsü kullanılmıştır.
İslamiyetin Kabulünden Sonra Oluşan Metinler’de:
- Olaylar Allah inancı ile dile getirilmiştir.
- Yaratıcının Tanrı olduğu inancı hakimdir.
- Yerleşik hayat kültürünü yansımaktadır.
- Metinler yazılı hale gelmiştir.
- Türkçenin yanında Arapça ve Farsça sözcükler yer almıştır.
- Beyit birimi ve aruz ölçüsü kullanılmıştır.
Edebiyat Din İlişkisi Özet
Kısaca edebiyat ile din arasındaki ilişkiyi anlatmak gerekirse;
- Din edebiyatın değişmesinde ve gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Dini düşünceler ile değişen toplumla edebiyat da değişmiş ilerlemiştir. Örneğin; dinin Divan Edebiyatı üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır.
- Dinin yayılmasında ve öğrenilmesinde edebiyat da büyük bir rol oynamıştır. Örneğin; Yunus Emre’nin eserlerinin günümüze kadar ulaşması ve insanlar tarafından daha bir çok alimin düşüncelerinin öğrenilmesi edebiyat sayesinde olmuştur.
