Zamanın Taksimi

İnsanlığın ortaya çıkışıyla birlikte insanın karşılaştığı temel sorunlardan birisi zamanı anlamlandırmaktır. İnsanlık zamanı düzene sokmak için asır, devir, çağ, gibi terimler kullanmıştır.

Tarihin Dönemlendirilmesi

• İnsanların yaşadıkları anı tespit edebilme arzularının bir sonucu olarak ortaya çıkan takvim, zamanı belirlemede kullanılır.
• Yazının icat edilmesi sayesinde tarihin kaydını tutmaya başlayan insanoğlu yazının icadını bir dönüm noktası olarak kabul etmiştir.
• Bunun sonucunda yazının icadından önceki döneme tarih öncesi, yazının icadından sonraki dönemlere ise tarihi dönemler denilmiştir.
• Tarihi olayların incelenmesini, araştırılmasını ve öğrenilmesini daha rahat hale getirmek için tarihçiler tarihi belli dönemlere (çağlara) ayırmışlardır.
• Geçmişin dönemlendirilmesinde her toplum kendisini en çok etkileyen olayları esas almıştır. Örneğin; İbraniler MÖ 3761 Yaradılış “Tekvin” yılını, Yunanlar ilk olimpiyatların yapıldığı MÖ 776’yı, Hristiyanlar Hz. İsa’nın doğumunu, Müslümanlar ise Hz. Muhammed’in hicretini başlangıç olarak kabul etmişlerdir.
• Batı toplumlarında geçmişin dönemlendirilmesindeki önemli olaylar ve akımlar kölelik, feodalizm ve kapitalizmdir.
• Avrupalı olmayan topluluklar ise, Avrupa’daki olağan duruma etki ediyorlar ise (Kavimler Göçü ve İstanbul’un Fethi) bu dönemlendirme içerisinde yer alabilirler.

Takvim Sistemleri

• İnsanlık; yaşanmış, yaşanan ve yaşanacak olan zamanı gün, hafta, ay, yıl gibi belli periyotlara bölmüş ve bir düzen içerisine oturtmuşlardır. Buna da takvim demişlerdir.
• Hayatı bu sistem içerisinde düzenlemek maksadıyla insanlar yaklaşık olarak 6000 yıldan beridir takvimlerden yararlanmaktadırlar.
• Sümerler, Babiller, Mısırlılar, Yunanlar, İbraniler, Aztekler, Mayalar, Romalılar, Çinliler, Hintler, Tibetliler, Türkler ve Araplar gibi çok çeşitli millet ve topluluklar ihtiyaçlarına göre takvimler meydana getirmiş ve kullanmışlardır.
• Takvimler iki esasa dayalı olarak hazırlanmışlardır; Ay yılı ve Güneş yılı

Güneş Yılı

• Güneş yılına göre takvim ilk kez Mısırlılar tarafından hazırlanmıştır.
• Dünyanın güneş etrafındaki bir kez tam dönüşünü tamamlaması esas alınmıştır.
• Güneş yılı takvimi 365 gün 6 saattir.
• Bugün miladi takvim olarak kullanılan takvim güneş yılı esas alınarak hazırlanmıştır.

Ay Yılı

• Ay yılına göre takvim ilk kez Sümerliler tarafından hazırlanmıştır.
• Ay’ın Dünya etrafındaki 12 tam dönüşü esas alınmıştır.
• Ay yılı takvimi 354 gündür.
• Takvim bilgisi ilk olarak Mezopotamya Medeniyetinde gelişti, Mısırlılar ilerletti, Roma Medeniyeti de en son şeklini verdi denilebilir.

Türklerin Kullandığı Takvimler

Türk toplulukları da tarih boyunca yaşadıkları coğrafyaya göre kültürel, ekonomik ve dini olarak etkileşime girdikleri toplulukların kullanmış oldukları çeşitli takvimleri kullanmışlardır. Tarih boyunca Türkler; On İki Hayvanlı Türk takvimini, Hicri takvimini, Celali takvimini, Rumi takvimini ve miladi takvimini kullanmışlardır.

12 Hayvanlı Türk Takvimi

• En eski Türk takvimidir.
• İslamiyet’ten önce kullanılmıştır.
• Her ay bir hayvanla simgelenmiştir.
• Güneş yılına göre hesaplanmıştır. (365 gün)
• 12 ay vardır.
• Hunların bozkır kültürünün bir yansımasıdır.
• Takvim-i Türki, Sal-i Türki olarak da bilinir.
• Çin ve Tibet de kullanılmıştır.
• Uygurlar bulmuştur. Göktürkler tarafından da kullanılmıştır.
• Bu takvimde kullanılan hayvanlar; sıçgan (fare), ud (sığır), bars (pars), tavışgan (tavşan), lu (ejder), ılan (yılan), yund (at), kon (koyun), biçin (maymun), taguk (tavuk), it (köpek), tonguz (domuz)

Hicri Takvim

• İslamiyet’i kabul eden Türklerin en uzun süre kullandığı takvimdir.
• Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicreti (622) esas alınmıştır.
• Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır.
• Ay yılı esasına göre yapıldığı için miladi takvimden 10/11 gün daha kısadır.
• İslam ülkelerinde dini gün ve bayramların belirlenmesinde halen daha kullanılmaktadır.
• Diğer adı; kameri takvimdir.

🚀 BİLGİ: Bir ay yılı, bir güneş yılından 11 gün eksiktir.

Celali Takvim

• Yalnızca Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarafından kullanılmıştır.
• Sultan Melikşah’ın emriyle Ömer Hayyam’ın öncülük ettiği bir kurul tarafından hazırlanmıştır.
• Sultan Melikşah’ın vefatından sonra kullanılmamıştır.
• Güneş yılı esasına dayanır.
• Takvimin başlangıç tarihi 1079’dur.
• 21 Mart Nevruz yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

Rumi Takvim

• Yalnızca Osmanlı İmparatorluğu kullanmıştır.
• Sultan II. Mahmut döneminde mali işlerin düzene koyulması için yapılmıştır.
• Mart ayı mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
• Başlangıcı Hicret, fakat takvimin işleyişi ay yılı yerine güneş yılına göre ayarlanmıştır.
• Güneş yılına dayalı olduğu için 365 gün esasına dayanır.
• Rumi takvim yürürlükte iken Osmanlı halkı, hicri takvim kullanmaya devam etmiştir.
• Miladi takvim ile aralarında değişmeyen 584 yıllık farktır.

Miladi Takvim

• Bugün kullandığımız takvimdir.
• 26 Aralık 1925 tarihinde kabul edilmiştir.
• Hz. İsa’nın doğumunu esas almaktadır.
• Güneş yılı esasına dayanır.
• 365 gün 6 saattir.
• Kökeni Mısırlılara kadar dayanan bu takvimi Romalılar geliştirmiş ve Papa 13. Gregorius (Gregoryus) son şeklini vermiştir.
• Takvim son halini Roma döneminde almıştır.

Yüzyıl Hesaplaması

• Yüzyılların sınıflandırılmasında milat kavramı dikkate alınır.
• Hz. İsa’nın doğumundan önceki yılları Milattan Önce (MÖ), sonraki yıllara Milattan Sonra (MS) denir.
• Her yüzyıla bir asır denir.
• Yüzyıl hesaplamalarında verilen tarih bir ve iki basamaklı sayıdan oluşuyor ise I. yüzyıldır.
• Üç basamaklı sayıdan oluşan bir tarih ise yüzler basamağına bir eklenir.
• Dört basamaklı sayıdan oluşan bir tarih ise binler ve yüzler basamağındaki sayılar iki basamaklı kabul edilir ve bu sayıya bir eklenir.
• Örneğin; 1071’deki Malazgirt Savaşı , XI. yüzyılın 2. yarısında ve aynı yüzyılın 3. çeyreğinde meydana gelmiştir.

📌NOT: MÖ rakam büyüdükçe olay bizden uzaklaşır. MS ise rakam büyüdükçe olay bize yakınlaşır.