Zamanın Taksimi

İnsanlığın ortaya çıkışıyla birlikte insanın karşılaştığı temel sorunlardan birisi zamanı anlamlandırmaktır. İnsanlık zamanı düzene sokmak için asır, devir, çağ, gibi terimler kullanmıştır.

Tarihin Dönemlendirilmesi

• İnsanların yaşadıkları anı tespit edebilme arzularının bir sonucu olarak ortaya çıkan takvim, zamanı belirlemede kullanılır.
• Yazının icat edilmesi sayesinde tarihin kaydını tutmaya başlayan insanoğlu yazının icadını bir dönüm noktası olarak kabul etmiştir.
• Bunun sonucunda yazının icadından önceki döneme tarih öncesi, yazının icadından sonraki dönemlere ise tarihi dönemler denilmiştir.
• Tarihi olayların incelenmesini, araştırılmasını ve öğrenilmesini daha rahat hale getirmek için tarihçiler tarihi belli dönemlere (çağlara) ayırmışlardır.
• Geçmişin dönemlendirilmesinde her toplum kendisini en çok etkileyen olayları esas almıştır. Örneğin; İbraniler MÖ 3761 Yaradılış “Tekvin” yılını, Yunanlar ilk olimpiyatların yapıldığı MÖ 776’yı, Hristiyanlar Hz. İsa’nın doğumunu, Müslümanlar ise Hz. Muhammed’in hicretini başlangıç olarak kabul etmişlerdir.
• Batı toplumlarında geçmişin dönemlendirilmesindeki önemli olaylar ve akımlar kölelik, feodalizm ve kapitalizmdir.
• Avrupalı olmayan topluluklar ise, Avrupa’daki olağan duruma etki ediyorlar ise (Kavimler Göçü ve İstanbul’un Fethi) bu dönemlendirme içerisinde yer alabilirler.

Takvim Sistemleri

• İnsanlık; yaşanmış, yaşanan ve yaşanacak olan zamanı gün, hafta, ay, yıl gibi belli periyotlara bölmüş ve bir düzen içerisine oturtmuşlardır. Buna da takvim demişlerdir.
• Hayatı bu sistem içerisinde düzenlemek maksadıyla insanlar yaklaşık olarak 6000 yıldan beridir takvimlerden yararlanmaktadırlar.
• Sümerler, Babiller, Mısırlılar, Yunanlar, İbraniler, Aztekler, Mayalar, Romalılar, Çinliler, Hintler, Tibetliler, Türkler ve Araplar gibi çok çeşitli millet ve topluluklar ihtiyaçlarına göre takvimler meydana getirmiş ve kullanmışlardır.
• Takvimler iki esasa dayalı olarak hazırlanmışlardır; Ay yılı ve Güneş yılı

Güneş Yılı

• Güneş yılına göre takvim ilk kez Mısırlılar tarafından hazırlanmıştır.
• Dünyanın güneş etrafındaki bir kez tam dönüşünü tamamlaması esas alınmıştır.
• 365 gün 6 saattir.
• Bugün miladi takvim olarak kullanılan takvim güneş yılı esas alınarak hazırlanmıştır.

Ay Yılı

• Ay yılına göre takvim ilk kez Sümerliler tarafından hazırlanmıştır.
• Ay’ın Dünya etrafındaki 12 tam dönüşü esas alınmıştır.
• 354 gündür.
• Takvim bilgisi ilk olarak Mezopotamya Medeniyetinde gelişti, Mısırlılar ilerletti, Roma Medeniyeti de en son şeklini verdi denilebilir.
• Türk toplulukları da tarih boyunca yaşadıkları coğrafyaya göre kültürel, ekonomik ve dini olarak etkileşime girdikleri toplulukların kullanmış oldukları çeşitli takvimleri kullanmışlardır.

Türklerin Kullandığı Takvimler

Tarih boyunca Türkler; On İki Hayvanlı Türk takvimini, Hicri takvimini, Celali takvimini, Rumi takvimini ve miladi takvimini kullanmışlardır.

12 Hayvanlı Türk Takvimi

• En eski Türk takvimidir.
• İslamiyet’ten önce kullanılmıştır.
• Her ay bir hayvanla simgelenmiştir.
• Güneş yılına göre hesaplanmıştır. (365 gün)
• 12 ay vardır.
• Hunların bozkır kültürünün bir yansımasıdır.
• Takvim-i Türki, Sal-i Türki olarak da bilinir.
• Çin ve Tibet de kullanılmıştır.
• Uygurlar bulmuştur. Göktürkler tarafından da kullanılmıştır.
• Bu takvimde kullanılan hayvanlar; sıçgan (fare), ud (sığır), bars (pars), tavışgan (tavşan), lu (ejder), ılan (yılan), yund (at), kon (koyun), biçin (maymun), taguk (tavuk), it (köpek), tonguz (domuz)

Hicri Takvim

• İslamiyet’i kabul eden Türklerin en uzun süre kullandığı takvimdir.
• Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicreti (622) esas alınmıştır.
• Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır.
• Ay yılı esasına göre yapıldığı için miladi takvimden 10/11 gün daha kısadır.
• İslam ülkelerinde dini gün ve bayramların belirlenmesinde halen daha kullanılmaktadır.
• Diğer adı; kameri takvimdir.

🚀 BİLGİ: Bir ay yılı, bir güneş yılından 11 gün eksiktir.

Celali Takvim

• Yalnızca Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarafından kullanılmıştır.
• Sultan Melikşah’ın emriyle Ömer Hayyam’ın öncülük ettiği bir kurul tarafından hazırlanmıştır.
• Sultan Melikşah’ın vefatından sonra kullanılmamıştır.
• Güneş yılı esasına dayanır.
• Takvimin başlangıç tarihi 1079’dur.
• 21 Mart Nevruz yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

Rumi Takvim

• Yalnızca Osmanlı İmparatorluğu kullanmıştır.
• Sultan II. Mahmut döneminde mali işlerin düzene koyulması için yapılmıştır.
• Mart ayı mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
• Başlangıcı Hicret, fakat takvimin işleyişi ay yılı yerine güneş yılına göre ayarlanmıştır.
• Güneş yılına dayalı olduğu için 365 gün esasına dayanır.
• Rumi takvim yürürlükte iken Osmanlı halkı, hicri takvim kullanmaya devam etmiştir.
• Miladi takvim ile aralarında değişmeyen 584 yıllık farktır.

Miladi Takvim

• Bugün kullandığımız takvimdir.
• 26 Aralık 1925 tarihinde kabul edilmiştir.
• Hz. İsa’nın doğumunu esas almaktadır.
• Güneş yılı esasına dayanır.
• 365 gün 6 saattir.
• Kökeni Mısırlılara kadar dayanan bu takvimi Romalılar geliştirmiş ve Papa 13. Gregorius (Gregoryus) son şeklini vermiştir.
• Takvim son halini Roma döneminde almıştır.

Yüzyıl Hesaplaması

• Yüzyılların sınıflandırılmasında milat kavramı dikkate alınır.
• Hz. İsa’nın doğumundan önceki yılları Milattan Önce (MÖ), sonraki yıllara Milattan Sonra (MS) denir.
• Her yüzyıla bir asır denir.
• Yüzyıl hesaplamalarında verilen tarih bir ve iki basamaklı sayıdan oluşuyor ise I. yüzyıldır.
• Üç basamaklı sayıdan oluşan bir tarih ise yüzler basamağına bir eklenir.
• Dört basamaklı sayıdan oluşan bir tarih ise binler ve yüzler basamağındaki sayılar iki basamaklı kabul edilir ve bu sayıya bir eklenir.
• Örneğin; 1071’deki Malazgirt Savaşı , XI. yüzyılın 2. yarısında ve aynı yüzyılın 3. çeyreğinde meydana gelmiştir.

📌NOT: MÖ rakam büyüdükçe olay bizden uzaklaşır. MS ise rakam büyüdükçe olay bize yakınlaşır.