İnsanlığın Hafızası Tarih

Bikifi Instagram'da

Geçmiş ve gelecek bilincine sahip olan tek varlık olan insan tecrübelerini geçmişten edinir ve gelecek nesillere aktarır. Bunu yaparken de tarih bilimine ihtiyaç duyar.

⭐Fikir adamlarına göre tarih;

• Herodotos: Tarihi, insanların ve insan topluluklarının başlarından geçenleri kaydetme yoluyla edinilen bilgi olarak tanımlamıştır.
• İbn-i Haldun: Tarihi, gerçeği araştırmak ve olayların sebeplerini bulup ortaya koyma amacı taşıyan bir bilim olarak tanımlamıştır. İbn-i Haldun’a göre olayların ilkeleri incedir, nitelik ve sebepleri hakkındaki bilgi derindir.
• Leopold von Ranke: Ranke’ye göre tarih, hakikatte meydana gelmiş olaylarla ilgilidir. Gerçeğin ne olduğu belgelerde saklıdır ve gerçek ancak belgelerin eleştirisiyle ortaya çıkar. Belge yoksa tarih de yoktur.
• Ahmet Cevdet Paşa:  Ahmet Cevdet Paşa’ya göre tarih bir olayın sadece filan tarihte olduğunu bilmek değil geçmişte meydana gelen olayları değerlendirmek ve bu olaylardan ders almaktır.
• Halil İnalcık: Halil İnalcık tarih için; gerçek bir tarih için kaynaklara gitmek, kaynakları iyi tenkit edip değerlendirmek gerekir demektedir.

Tarih Nedir?

Tarih tanımı ile ilgili her ne kadar farklı görüşler ve düşünceler olsa da tarihin tanımında ulaşılan ortak bir tanım bulunmaktadır. Tarih nedir sorusuna verilecek en genel tanım;

⭐ Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının birbirleriyle olan ilişkilerini sosyal, kültürel, iktisadi, siyasi vb. faaliyetlerini yer ve zaman belirtilerek o yer ve zamanın koşulları göz önüne alınarak, bir sebep-sonuç ilişkisi içerisinde, kaynaklara dayanarak inceleyen sosyal bir bilim dalıdır.

📌NOT: Bir olayın tarihi bir olay niteliğini kazanabilmesi için; o olaydan hiçbir kimsenin veya topluluğun ekonomik, sosyal ve siyasal yönden etkilenmesi gerekir. Eğer ki bir olay açıklandığında herhangi bir kimse veya topluluk etkilenmiyorsa o olay için tarih diyemeyiz. Buradan çıkaracağımız en önemi sonuç; tarih biliminin insan topluluklarının geçmiş dönemlerini incelediğidir.

Tarihin Konusu Nedir?

İnsanoğlunun etkilediği ve etkilendiği her şey tarihin konusudur. Birbirleriyle olan etkileşimleri, yaşam biçimleri, siyasi örgütlenmeleri, zaman ve olaylar karşısında toplumun yaşadığı değişimler de sayabiliriz. Doğa olayları başlı başına tarihin konusu değildir. Lakin doğa olayları sonucu yaşanan can ve mal kayıpları, göçler ve gerçekleşen faaliyetler tarihin konusudur. Örnek vermek gerekirse, herhangi bir yanardağın patlaması tarihin konusu değilken yanardağın patlaması sonucu yaşanan can ve mal kayıpları insanı etkilediği için tarihin konusudur.

⭐Tarihin tanımı incelendiği zaman tarih biliminin konusunun ne olduğu açıkça görülecektir. Tarih tanımına göre tarihin konusu;

• Tarih, insan topluluklarının geçmiş dönemlerini inceler.
• Tarihin merkezi insandır ve insan faaliyetlerini inceler.
• Özellikle savaşlar ve antlaşmalar tarih biliminin en önemli konusunu oluşturur.

Kısacası, tarih biliminin konusu; insanoğlunun meydana getirdiği faaliyetler, değişimler ve eserlerdir.

Tarih Biliminin Yöntemi Nedir?

• Yöntem, herhangi bir olayın ortaya çıkmasında izlenmesi gereken yol anlamındadır.
• Tabii bilimlerde deney ve gözlem yapılırken, tarih biliminde bu söz konusu değildir. Olaylar bir kere yaşanır.
• Tarih, belgelere dayalı olarak olayları din, dil, ırk, mezhep, ideoloji vb. gözetmeksizin inceler. Mekanı, zamanı, ve şahısları tespit eder.
• Tarih belgelerin yorumlanması ile anlam kazanmaktadır. Tarih araştırmalarında kullanılan yöntemler vardır.
• Aynı zamanda tarih; bilimsel bilgiyi ortaya çıkarmak için kaynaklardan yararlanır.

⭐Tarih biliminin yöntemler kısaca;

• Tarama= Belge ve kaynakların araştırılıp bulunması aşamasıdır.
• Tasnif (Sınıflandırma)= Eldeki kaynakların konularına, zamana, mekana göre sınıflandırılmasıdır.
• Tahlil (Çözümleme)= Eldeki kaynakların diğer kaynaklar ile karşılaştırılmasıdır.
• Tenkit (Eleştiri)= Aynı olayı anlatan diğer bilgilerle uyumlu olup olmadığının incelenmesi aşamasıdır.
• Terkip (Sentez)= Eldeki bulguların yazıya geçirilmesi aşamasıdır.

Kaynak

Tarih biliminin yararlandığı, tarihçilerin inceleyerek bilgi edindiği, yorum yaptığı belge ve içeriklerdir.

Ana Kaynak

• Tarihi olaylar hakkında aracısız bilgi veren kaynaklardır.
• Olayı doğrudan yaşayan, gören veya o dönemde yaşamış kişilerin verdiği bilgilerdir.

Birinci Elden Kaynaklar

• Olayın geçtiği döneme ait belge veya buluntulardır: Kitabe, ferman, abide, arkeolojik buluntu, para vb.
• Ana kaynaklardır.

İkinci Elden Kaynaklar

• Olayın geçtiği döneme yakın ya da olayın yaşandığı dönemden edinilen bilgilerle ortaya çıkarılan eserlerdir.
• Sözlü kaynaklar= Efsaneler, hikayeler, destanlar vb. kaynaklardır.
• Yazısız kaynaklar= Taş, toprak veya madenlerden yapılan her türlü heykel, anıtlar, silahlar gibi eserlerdir.
• Yazılı kaynaklar= Taş, kil, tablet, kemik gibi maddelerin üzerine yazılan kaynaklardır.
• Sesli ve görüntülü kaynaklar= Fotoğraflar, videolar ve filmlerdir.

Kaynakların Sınıflandırılması

Kaynaklar ; sözlü kaynaklar, yazılı kaynaklar, sesli ve görüntülü kaynaklar, gerçek eşya ve nesneler olmak üzere 4’e ayrılır.

Sözlü Kaynaklar

• Halk arasında ağızdan ağıza söylenerek günümüze kadar ulaşmış anonim bilgilerdir. (Destanlar, efsaneler, atasözleri, menkıbeler, mitoslar vs.)

Yazılı Kaynaklar

• Tarih devirlerinin aydınlatılmasında kullanılan kaynaklardır.(Tabletler, kitabeler, fermanlar, beratlar, kanunlar vb.)

Sesli ve Görüntülü Kaynaklar

• Resimler, fotoğraflar, filmler, video bantları vb.

Gerçek Eşya ve Nesneler

• Arkeolojik buluntular ile tarihi eşya ve nesneler.

Tarih ve Diğer Bilimler

Tüm bilim dalları araştırma ve çalışma yaparken diğer bilim dallarından yardım alırlar. Tarih bilimi de yaptığı araştırma ve çalışmaların, genişliği ve derinliği itibariyle ortaya çıkacak sonucun daha sağlıklı ve güvenilir olması için diğer bilim dallarından yararlanmaktadır. Tarih biliminin yararlandığı bilim dalları coğrafya, kronoloji, diplomasi, arkeoloji, heraldik, antropoloji, etnoğrafya, nümizmatik, paleografya, filoloji, epigrafi, siciliografi ve kimya olmak üzere 13’e ayrılır.

Coğrafya

• Tabiat ve yer şekillerinin insan toplulukları üzerine olan etkisini inceleyerek tarihe yardımcı olur.
• İnsan ve mekanın karşılıklı etkileşimini araştırır.

Kronoloji

• Geçmişten günümüze meydana gelen olgu ve olayların zamanını belirleyerek sıralar.

Diplomasi

• Siyasi belgelerin cins, içerik ve şekil olarak değerlendirmesini yapar. Resmi belgeleri inceler.

Arkeoloji

• Toprak ve su altında kalmış eserlerin bulunup incelenmesini sağlar
• Yazıdan önceki dönem hakkında bilgi ve fikir sahibi olmamızı sağlar

Heraldik

• Geçmişten günümüze kadar gelmiş olan devletlerin armalarını inceler.

Antropoloji

• İnsan ırkını inceler ve kültürel gelişimini araştırır.
• İki gruba ayrılır:
  • a) Fiziki Antropoloji: Irkları inceler.
  • b) Kültür Antropolojisi: Toplumların kültürel yapısını inceler.

Etnografya

• Toplumların örf, adet, gelenek görenek ve yaşayış biçimlerini inceler.

Nümizmatik

• Tarih içerisinde basılan ve kullanılan paraları inceler.

Paleografya

• Eski yazılar bilimidir.
• Yazıları, alfabeleri ve bunların zaman içerisindeki değişimlerini inceler.

Filoloji

• Dillerin tarihini, gelişimini ve değişimini araştıran bilim dalıdır.

Epigrafi

• Kitabeleri inceleyen bilim dalıdır.

Siciliografi

• Resmi belgelerde bulunan mühürleri inceler.

Kimya

• Karbon14 yöntemi ile elimizde bulunan eserin yaşını öğrenmemizi sağlar.