Türkiye’de Bitkiler

Bikifi Instagram'da

Türkiye, bitki tür ve çeşitleri bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Türkiye’de 12.000’den fazla bitki türü bulunmaktadır.

Kısacası; Türkiye’de doğal bitki örtüsü farklılıklarını ortaya çıkaran faktörler iklim, toprak, yer şekilleri ve biyolojik faktörlerdir.

Yeryüzünde geniş alanlara yayılış gösteren bitkilere “kozmopolit bitkiler” denir. Belirli bir ülke veya bölgeye ait, yerel, ender ve çok ender bulunan bitki türlerine “endemik bitki” adı verilir. Türkiye’de endemik bitkiler en çok Toros Dağları kuşağında bulunur. Özellikle Amanos Dağları, Bey Dağları, Bolkar ve Aladağlar, Kazdağı ve Uludağ gibi dağlar endemik bitkilerin bulunduğu dağlardır. Türkiye’deki endemik türlerin en önemlilerinden bir kaçı; Köyceğiz Gölü çevresinde bulunan sığla ağacı, Datça ve Teke yarımadalarındaki Datça hurması, Kazdağı’ndaki Kazdağı köknarı, Göller Yöresi’ndeki kasnak meşesi ile Kastamonu ve Yozgat çevresindeki İspir meşesi, Doğu Anadolu’da kardelen, Rize İkizdere’de anzerçayı‘dır.

III. ve IV. jeolojik zamanda oluşan ve eski jeolojik dönemlere ait kalıntı bitkilere ise “relikt” (kalıntı) bitkiler denir. Örneğin huş ağacı, eğrelti otu, ıhlamur, kestane, fındık, karaçam ve köknar relikt bitkilere örnektir. Bunlar geçmiş dönemlerde geniş bir yayılma alanına sahipken değişen iklim koşullarından dolayı belirli alanlarda tutunabilmiş bitki türlerine denilmektedir.

Türkiye’deki Ağaç (Orman) Formasyonu

Türkiye’de ormanların önemli bir kısmı kıyı bölgelerindeki dağlarda toplanmıştır. Kıyı bölgelerinde ormanlar gür iken; iç bölgelerde ise seyrektir.

Karadeniz Ormanları

Kuzey Anadolu Dağları’nın ve Yıldız Dağları’nın denize bakan yamaçlarında yer alır. Bu ormanlar Türkiye ormanlarının 1/4’ünü oluşturur. Kuzey Anadolu Dağları’nın kuzeye bakan yamaçlarındaki ormanları nem istekleri fazla ağaç türleri oluşturur. Yukarı kısımlarında ise iğne yapraklı ormanlara rastlanır. Güneye bakan yamaçlarında ise kuru ormanlar yoğunluk kazanmaktadır. Bu ormanların yüksek kısımlarında sarıçam ve karaçam, aşağı kısımlarda ise çeşitli meşeler bulunmaktadır.

Karadeniz ormanlarının en önemli özelliği; nemli orman özelliği göstermeleridir. Nem ve yağış kıyıdan içerilere doğru gidildikçe azalır.

Bir diğer özelliği ise bitki türleri bakımından zengin olmasıdır. Bu durumun nedeni ise yine sıcaklık ve yağış koşullarının uygun olmasıdır.

Karadeniz ormanlarının bir başka özelliği ise ağaçların sık ve gür ormanlardan oluşmasıdır.

Geniş Yapraklı Ormanlar

Bu tür ağaçlar nem ve yağış koşullarının elverişli olduğu alanlarda yetişmektedir. Kış mevsiminde yapraklarını döker; ilkbaharda tekrar yaprak açarlar. Kuzey Anadolu Dağları’nın 1. basamak ormanlarıdır. Kayın, meşe, kestane, ıhlamur, dişbudak, akçaağaç, kızılağaç, söğüt, huş, sığla, gürgen, çınar ve kavak bu tür ormanların ağaçlarıdır.

Karma Ormanlar

Ilıman ve nemli bölgelerde oluşur. Bu ormanlarda iğne yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlar bulunur. Karadeniz’in kuzey yamaçlarında ve Akdeniz’in güney yamaçlarında geniş yapraklı ağaçlar katından iğne yapraklı ağaçlar katına geçerken karışık yapraklı orman katı bulunmaktadır.

Bu kuşakta geniş yapraklı olarak kayın ağacı; iğne yapraklı olarak da göknar, ladin, karaçam ve sarıçam ağaçları yer alır.

İğne Yapraklı Ormanlar

Soğuk ve nemli bölgelerde oluşan ormanlardır. Bu ağaçlar yıl boyunca yapraklarını dökmezler. İğne yapraklı ağaçlar küçük ve serttir, bu nedenle su kayıpları azdır. Fıstık çamı, sarıçam, ardıç, porsuk, servi, karaçam, kızılçam, ladin, göknar ve sedir bu ağaçlara örnektir. Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz ve Toros Dağları’nın 1500 metreden sonraki yükseltilerde görülmektedir.

Asıl Akdeniz Kuşağı Ormanları

Akdeniz kıyı kuşağındaki ormanlar olarak da bilinmektedirler. Bu kuşak asıl Akdeniz ikliminin etkili olduğu alandır. Bu nedenle asıl Akdeniz ormanları denilmektedir. Bu ormanların çoğunu kızılçam ağaçları oluşturur. Kızılçam ağaçları ışık ve sıcaklık seven ağaç türleridir. Bu nedenle kuraklığa dayanıklı olan kızılçam Toros Dağları’nın güney yamaçlarında yetişmektedir. Sığla ormanları ise Akdeniz kıyı kuşağında Köyceğiz Gölü, Fethiye ve Marmaris çevresinde endemik bitki türü olarak görülmektedir.

Akdeniz Dağ Kuşağı Ormanları

Kıyı kuşağı ormanlarının üst sınırından yani 1000-2000 metreler arasında oluşurlar. Bu yükseltinin üzerinde yüksek dağ çayırları yetişebilmektedir. Dağ kuşağı ormanları; karaçam, sedir, göknar ağaçlarından oluşmaktadır.

Batı Anadolu Ormanları

Karadeniz ve Akdeniz iklimine ait bitki türlerinden oluşurlar. Ege ve Güney Marmara kıyılarında görülmektedir. Yükseltiye bağlı olarak da kızılçam, meşe ve karaçam gibi türlerden oluşurlar. Kıyılarda kızılçam, 1000 metreden sonra da karaçam ve meşe ormanları yaygındır. Marmara bölgesindeki dağların kuzeye bakan yamaçlarında Karadeniz’e ait kayın ağaçları da görülebilmektedir.

İç Bölge Ormanları

İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da bulunan ormanlar, kıyı bölgelerine göre daha az yağış ve ortalama sıcaklık değerleri az olduğu için seyrek ağaç topluluklarıdır. Kurakçıl özellik gösterirler. Bu ormanlarda genellikle meşe, ardıç ve karaçamlar görülmektedir. Doğu Anadolu’daki ormanlar Orta Anadolu’daki ormanlara göre daha yükseklerde başlamaktadır.

Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise orman alanları yok denecek kadar azdır. Çünkü bu bölge kuraklığın yaşandığı en belirgin bölgedir.

Türkiye’deki Çalı Formasyonu

Maki

Akdeniz iklim bölgesinde kızılçam ve meşe ormanlarının insanlar tarafından tahrip edilmesi ile ortaya çıkan çalı topluluğudur. Maki bitki örtüsünü oluşturan bitkilere; zeytin, mersin, keçiboynuzu, defne, sakız, zakkum, laden, incir, akçakesme örnek verilebilir. En karakteristik makilere Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde rastlanmaktadır.

Garig

Maki bitki örtüsünün tahrip edildiği yerlerde kurakçıl ve dikenli çalılardan oluşan bitki topluluğudur. Başlıca garig bitkileri; abdest bozan, diken çalısı, laden, lavanta çiçeği, yasemin, funda ve kekiktir. Akdeniz bölgesinde sıklıkla görülür.

Psödomaki

Karadeniz Dağları’nın denize dönük yamaçlarında ormanların tahrip edilmesi ile oluşan çalı topluluğudur. Bu çalı toplulukları nem istemektedir. Karadeniz kıyı şeridi ve Marmara Bölgesi’nde görülür. Kermez meşesi, sandal, kocayemiş, kızılcık, sumak, muşmula, yabani fındık ve yabani erik psödomakilere örnektir.

Türkiye’deki Ot Formasyonu

Bozkır

İç Anadolu’da, Güneydoğu Anadolu’da ve Doğu Anadolu’nun alçak kesimlerinde görülen bitki örtüsüdür. Bozkır bitki örtüsünü oluşturan türler ilkbahar yağışları ve havaların ısınması ile yeşermeye başlamaktadır. Yaz sıcaklıkları ile kurumaya başlarlar. Türkiye’nin iç kesimlerinde yaygın olarak bozkır bitki örtüsü görülmektedir. Bozkır bitkilerine örnek olarak yavşan otu, gelincik, üzerlik, geven, kılıç otu, misk soğanı verilebilir. İnsan eli ile tahrip edilen ormanlarda oluşan bozkırlara da antropojen bozkır adı verilmektedir.

Çayır

Yüksek dağlık alanlarda ağaç sınırının da üzerindeki bölgelerde yetişen ot topluluklarıdır. Türkiye’de yüksek dağ çayırları, Toroslar’da ve Kuzey Anadolu Dağları’nın yüksek yerlerinde görülür. Yüksek dağ çayırlarının alt sınırı orman üst sınırıdır. Kar ve buzullarla örtülü olan yerler ise yüksek dağ çayırlarının üst sınırını oluşturmaktadır. Alpin çayırlara örnek olarak kardelen, geven, yumak, tarla sarmaşığı, mine, kar çiçeği, taşkıran ve çayır otları verilebilir.

Türkiye’de Bitkilerden Yararlanma

Bitkilerden Doğrudan Yararlanma

Bitkilerden Dolaylı Yararlanma

• Bitkiler, yüzeysel akışa engel olarak erozyonu önler.
• Bitkiler, yer altı ve yer üstü sularını düzenler.
• Doğal görünümleri ve dinlendirici özellikleri ile turizm ve rekreasyon alanı olarak değerlendirilir.