Uzayda yer kaplayan, hacmi olan, kütlesi olan, eylemsizlik gösteren, tanecikli yapıda olan herhangi bir şeye madde denir. Maddeler, saf madde ve karışım olmak üzere ikiye ayrılır. Karışımlar ise homojen ve heterojen karışımlar olmak üzere iki sınıfta incelenir; saf meddeler de element ve bileşik olmak üzere iki sınıfta incelenir.
Saf Madde
Tek cins atom içeren maddelerdir. Örneğin su, alkol veya tuz saf maddeler arasında gösterilmektedir. Saf maddeler yoğunluk, hal değişim sıcaklıkları (hal değiştirirken sıcaklık sabit kalır), çözünürlük ve esneklik katsayısı gibi belirli özelliklere sahiptirler.
Karışımlar
İki veya daha fazla maddenin özelliklerini kaybetmeden fiziksel yöntemlerle ayrılabilecek biçimde (kimyasal özelliklerini kaybetmeden) bir araya gelmesi ile oluşan madde topluluğuna karışım denir. Karışımı oluşturan maddelere bileşen denir. Bileşenler her oranda karıştırılabilir. Hava, çeşme suyu, salata, deodorant, çay, toprak, ketçap, duman, sis gibi maddeler karışımlara örnektir. Karışımlar dış görünüşleri baz alınarak homojen veya heterojen karışımlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Homojen Karışımlar
Her tarafında aynı özellik gösteren, gözle veya optik bir araçla bakıldığında tek bir maddeymiş gibi gözüken karışımlardır. Tuzlu su, şekerli su gibi çözeltiler ve hava homojen karışımların en büyük örneklerindendir.
Heterojen Karışımlar
Heterojen karışımlar, tek bir maddeymiş gibi gözükmez, her yerinde aynı özelliği göstermez. Heterojen karışımları oluşturan saf maddeler, fiziksel yollarla birbirinden ayrılabilirler. Süt (yağ damlacıklarından dolayı), sis, odun parçaları, beton ve toprak heterojen karışımlara örnektir. Heterojen karışımların erime ve kaynama noktaları derişime bağlıdır; bu yüzden hal değiştirme sırasında maddenin sıcaklığı sabit kalmaz. Heterojen karışımlar, emülsiyon, süspansiyon, koloit, aerosol olmak üzere dörde ayrılır.
- Süspansiyon (katı – sıvı): Bir katının sıvı içerisinde çözünmeyip, parçacıklar halinde kalmasıyla oluşan karışımlardır. Su – kum karışımı, su – tebeşir tozu karışımı gibi.
- Emülsiyon (sıvı – sıvı): Bir sıvıda çözünmeyen başka bir sıvının heterojen olarak bulanık bir şekilde dağılmış hâlidir. Su–zeytinyağı karışımı, su–benzin karışımı, gibi.
- Koloit: Bir maddenin sıvı içerisinde asılı kalmasıyla oluşan karışımlara denir. Jöle, duman ve boya gibi maddeler bu karışım türüne örnektir.
- Aerosol (katı veya sıvı – gaz): Bir katı veya sıvının gaz içinde dağılmasıyla oluşan karışımlardır. Sis, sprey, baca dumanı buna örnektir. Aerosol karışımların çoğu koloite örnektir.
✍ Karşılaşt ıma: Heterojen Karışım ve Homojen Karışımın Karşılaştırması
Karışımlarda, Çözünen ve Çözücünün Birbiri İçinde Dağılma Özelliği
Karışımı oluşturan tanecikler, birbiri içinde çözünüyor ise tanecik dağılımı karışımın her noktasında eşit olur (homojen karışım), çözünmüyor ise tanecik dağılımı her noktasında farklılık gösterir (heterojen karışım). Tuz suda eşit olarak dağılır ve bu tür karışımlar homojen özellik gösterir. Kum suda çözündüğünde eşit olarak dağılmaz ve bu tür karışımlar heterojen özelliğe sahiptir.
Homojen karışımları oluşturan maddeler birbiri içinde tamamen çözündükleri için eşit dağılırlar ve tek fazlı görünürler. Heterojen karışımları oluşturan maddeler birbiri içinde çözündüklerinde eşit dağılım oluşmaz ve en az iki farklı faz görünür.
✍ NOT! Bir sistemdeki bileşenlerin, birbirinden sınırlayıcı yüzeyler ile ayrılmış homojen bölümlerine faz denir.
Karışımların Genel Özellikleri
- Homojen veya heterojen olabilir.
- Karışımlar saf değildir.
- Sembol veye formülle gösterilemez.
- Belirli ayırt edici özelliği yoktur (erime, kaynama nok. gibi).
- Karışımdaki maddeler arasında kimyasal bağ yoktur.
- Karışım oluşumu ve bileşenlerine ayrılması fiziksel olaydır.
- Karışımı oluşturan maddeler kimyasal özelliğini yitirmez.
- Bileşenler arasında belirli bir oran yoktur.
- Oluşumlarında fiziksel bir olay olduğu için kütle korunur.
- Yoğunluk, karışan maddelerin yoğunluğuna göre değişir ve ikisinin yoğunluğunun arasında bir değer alır.
- Karışım bileşenlerinin özelliklerini gösterir.
- Karışımlar bileşenlerinin kimyasal özelliklerinin taşırken fiziksel özelliklerini taşımayabilir.
- Karışım en az iki değişik atom ya da molekül içerir.
- Karışımlar tek fazlı veya çok fazlı olabilir.
- Homojen karışımlarda tek, heterojen karışımlarda çoklu faz bulunur.
