İnsan ve Göç

Bikifi Instagram'da

İlk çağlardaki toplumların sosyal ve ekonomik aşamaları; avcılık-toplayıcılık, çobanlık, tarım
ve uygarlık şeklinde sıralanmaktadır. Bu aşamalardan olan tarım, insanlık tarihi için çok önemli bir adım olmuştur. Coğrafi şartları uygun olan topluluklar doğal çevreden yararlanmanın yollarını bulmuşlardır. Fakat bir süre sonra doğal çevreden yararlanma ihtiyacı artmıştır. Bu ihtiyaç artışının en önemli sebebi ise nüfus artışlarıdır.

Besin ihtiyaçlarını karşılamak isteyen ilk çağ insanları toprağı işlemeyi keşfederek tarıma ve hayvanları evcilleştirerek ise hayvancılığa adım atmıştır. Tarım ve hayvancılık beraberinde konar-göçer olarak yaşayan insanların yerleşik hayata geçmesine neden olmuştur.

Nüfusun da artması ile değişik bir takım ihtiyaçların karşılanamaması nedeniyle insanlar yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmışlardır. Bu insanların ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri yerlere göç ettikleri ve orada yaşamaya başladıkları görülmüştür.

Göçler iklim, politika, din gibi birçok nedenle gerçekleşmektedir. İlk Çağ’da olduğu gibi diğer çağlarda da göç hareketleri olmuştur.

Toplulukların Yeni Coğrafyalara Hareketleri

Ekonomik zorluklar, iklim değişiklikleri, savaşlar ve istilalar; toplumları yaşadıkları yerlerden ayrılarak yeni yerler bulmaya yöneltmiştir.

İlk Çağ’da gerçekleşen büyük ve önemli göçler; Ege, Amurru (Babil), Akad, Hurri ve Frig göçleridir.

Ege Göçleri

• “Deniz Kavimleri Hareketi” olarak da ifade edilir.
• MÖ XIII. yüzyıl sonları ile MÖ XII. yüzyıl başlarında yaşanmıştır.
• Toplumlar çoğunlukla Yunanistan’dan başlayarak Ege ve Akdeniz’deki adalardan geldiği için bu göçlere Ege Göçleri ismi verilmiştir.
• Göçlerin başlıca nedenleri şunlardır;
  • Yunanistan’ın dağlık bir coğrafyaya sahip olması ve tarım alanlarının yetersizliği
  • Nüfus artışı ve ekonomik kıtlık yaşanması
  • Doğu Avrupa ve Balkanlardan gelen Dorlar ve Akaların Yunanistan’daki kavimleri doğuya sürüklemesidir.
• Ege Göçleri özellikle Mısır ve Anadolu’da etkili olmuştur.
• Mısır Devleti verdiği mücadele ile Ege Göçlerinden kendisini korumuştur.
• Anadolu’daki Hitit Devleti ise bu göçler ile yıkılmıştır.

Amurru (Babil) Göçleri

• Amurrular, MÖ III. yüzyıllarında Arabistan’dan yola çıkarak Filistin ve Suriye çevresine göç etmişlerdir.
• Daha sonra buradan da doğuya doğru göçlerini sürdürmüşlerdir.
• Amurrular’ın göç hareketleri, Elamlar ile birlikte Sümer Devleti’nin yıkılmasında başlıca rolü oynamıştır.

Akad Göçü

• MÖ III. binde Sami kökenli olan Akadların, Suriye’den Sümer ülkesine gerçekleştirdiği göçlerdir.
• Bu göçler sonrasında Akadlar, Mezopotamya ve çevresine hakim olmuşlardır.
• Sümer kent kültürünü benimseyen Akadlar bu kültürü sonraki toplumlara aktarmışlardır.

Hurri Göçleri

• MÖ III. sonlarında Kafkasya, Doğu Anadolu ve İran üzerinden Mezopotamya’ya gerçekleşen göçlerdir.
• Hurriler; Doğu Anadolu, Orta Fırat Havzası ve güneyde Filistin’e kadar geniş bir alana yayılmışlardır.

Frig Göçleri

• MÖ 1200 – 800 yılları arasında yaşanmıştır.
• Frigler, Makedonya ve Trakya’dan Boğazlar yoluyla Anadolu’ya göç eden Trak boylarındandır.
• Sakarya ırmağı boylarına yerleşen Frigler bölgede güçlü bir devlet kurmuşlardır.

Dini Nedenlere Dayalı Göçler

Semavi dinlerin yayılmaya başlaması ile eski dinlerini sürdüren devletlerin veya toplulukların, semavi dini benimseyenlere karşı baskı yapmaları sonucunda semavi dinleri benimseyenler göç etmek zorunda kalmıştır.

Bu olayların ilk çağdaki örnekleri; Yahudi ve Hristiyan göçleridir.

Yahudi Göçleri

• II. Babil Devleti Hükümdarı Nabukadnezar’ın MÖ 587’de Yahuda Krallığı’na son vermesi ve Yahudileri Babil’e sürmesi ile yaşanmıştır. 70 yıl süren bu sürgün Perslerin Babil Devleti’ne son vermesi ve Yahudilerin ülkeye dönmelerine izin vermesi ile son bulmuştur.
• Bir diğer Yahudi göçü ise Yahudilerin MS 66-73 tarihleri arasında Roma yönetimine karşı isyan etmesi ile yaşanmıştır.
• Yahudilerin ikinci isyanı da MS 132-135 yıllarında gerçekleşmiştir. Ve yine Roma’dan sürgün edilmişlerdir. Bu olaydan sonra Romalılar tarafından Filistin’e dönmeleri yasaklanmıştır. Bu nedenle Yahudiler kitleler halinde göç etmişlerdir.

Hristiyan Göçleri

• I. ve II. yüzyıllarda çok tanrılı inanç sistemine sahip Roma’nın baskısı nedeniyle Hristiyanlık gizlice yayılmak zorunda kalmıştır. Roma İmparatorları tarafından bu Hristiyanların ibadet etmeleri yasaklanmıştır.
• Roma baskısı nedeniyle ilk Hristiyanlar Anadolu’ya özellikle Kapadokya ve Antakya’ya göç etmişler ve gizlice inançlarını sürdürmüşlerdir.
• Her şeye rağmen yayılması engellenemeyen Hristiyanlık; IV. yüzyılda serbest bırakılmış daha sonra da resmi din olarak kabul edilmiştir.

İlk Çağ’ın Tüccar Toplulukları

İlk Çağ’daki tüccar topluluklarına Asurlar, Lidyalılar, Fenikeliler ve Soğdlar örnek gösterilir.

Asurlular

• Mezopotamya’nın doğal kaynaklardan yoksun olması nedeniyle ticarete yönelmişlerdir.
• Kara kolonici devlet olarak da nitelendirilmişlerdir.
• Başta Kaniş (Kültepe-Kayseri) olmak üzere Anadolu’da pek çok yerde ticaret merkezleri bulunmaktadır.
• Asurların iki yüzyıl kadar Anadolu’da sürdürdükleri ticari faaliyetler, Koloni devri (MÖ 1950-1750) olarak isimlendirilir.
• Asurluların ticarette etkin olduğu bölgeler; Doğu Anadolu, Güney Doğu Anadolu, Suriye, Filistin ve Mısır civarıdır.

Lidyalılar

• MÖ VII. yüzyılda Gediz ve Küçük Menderes vadileri merkez olmak üzere Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet olan Lidyalılar, zengin maden yatakları ve verimli toprakları ile ilgi çekmişlerdir.
• Altın ve kuyumculuk sanatı ile ön plana çıkmışlardır.
• Lidyalıların, insanlık tarihinde ilk kez madeni parayı (sikke), ücretli askerlerinin maaşlarını ödemek için icat ettikleri tahmin edilmektedir.
• Lidyalılar, bu icatla ticarete bambaşka bir yön vermişlerdir.

Fenikeliler

• Doğu Akdeniz sahil şeridinde denizcilik ve deniz ticareti ile uğraşmışlardır.
• Bu denizci kavim, gemilerin inşası amacıyla gerekli keresteleri temin etmek için gelişmiş bir ormancılık faaliyeti de yürütmüştür.
• Doğu Akdeniz’de çok iyi bir ticaret ağı kurmuşlardır.
• Daha sonra Batı Akdeniz’de de ticaret kolonileri kurmayı başarmışlardır.
• Zamanla Mısır, Kıbrıs, Girit ve Rodos dışında Sicilya, Sardunya ve İspanya’ya kadar uzanan birçok yerde ticaret kolonileri kurmuşlar ve bu sayede dünya deniz ticaretini kontrol etmeyi başarmışlardır.

Soğdlar

• İslam öncesi Orta Asya tarihinde, merkezi Semerkant olmak üzere birçok şehir devletinden oluşmaktadırlar.
• V. yüzyılın ortasında Ak Hunlar ve 558 yılında Kök Türklerin hâkimiyetine girmişlerdir.
• Soğd bölgesi özellikle Kök Türk zamanında Orta Asya’nın ekonomik, siyasi ve kültürel merkezi olmuştur.
• Soğdlu tüccarlar Kök Türk koruması altındaki Çin’den İtalya’ya kadar uzanan İpek Yolu üzerindeki ticareti kontrol etmişlerdir.
• İslam öncesinde olduğu gibi İslami dönemde de Soğdlar, İpek Yolu üzerinde etkin rol oynamayı sürdürmüştür.