Dengeyi Etkileyen Faktörler (Le Chatelier Prensibi)

📅 13 Şubat 2019|28 Ocak 2024
Güncel
Dengeyi Etkileyen Faktörler (Le Chatelier Prensibi)

Konu Özeti

Denge noktasındaki bir tepkimenin etki-tepki çalışmalarını Fransız kimyacı Henry Le Chatelier yapmıştır. Bu incelemeleri sonucunda ortaya koyduğu açıklamalara Le Chatelier Prensipleri veya İlkeleri denilmektedir.

Bu konuda
  • Dengeye sıcaklık, derişim hacim gibi kavramların etkilerini
öğreneceksiniz.
Instagram Logo
Bikifi Instagram'da

Kimyasal olarak denge noktasına ulaşmış bir tepkimenin denge koşullarını değiştirmediğimiz sürece sistem denge durumunu korumaya devam eder. Denge koşulları değiştiği takdirde sistem yeni oluşmuş denge şartına göre bir tepki verir. Bu tepki sistemin ileri yönlü veya geri yönlü tepkimeyi hızlandırmasıyla gerçekleşir.

Denge noktasındaki bir tepkimenin etki-tepki çalışmalarını Fransız kimyacı Henry Le Chatelier yapmıştır. Bu incelemeleri sonucunda ortaya koyduğu açıklamalara Le Chatelier Prensipleri veya İlkeleri denilmektedir. Bu ilkelere göre denge durumundaki bir tepkime;

  • Sıcaklık
  • Derişim
  • Hacim
  • Basınç
  • Katalizör

Değişiminden etkilenir ve her duruma bir tepki üreterek yeni dengeyi sağlar.

Değişikliğin AdıDenge DurumuDenge Sabiti
Sıcaklık
DerişimX
HacimX
BasınçX
KatalizörXX

Sıcaklık

Sıcaklığın değişmesi hem dengeyi hem de denge sabitini değiştirir. Sıcaklık değişimi endotermik ve ekzotermik tepkimelerde farklı sonuçlara yol açar.

İpucu: Dengedeki herhangi bir tepkime sıcaklıktaki artış durumunda tepkime denkleminde ısı bulunan tarafın tersine hareket eder. Aynı durum sıcaklıktaki azalma durumunda tepkime denkleminde ısı bulunan tarafa hareket etmesinde de gözlemlenir.

Ekzotermik Denge Tepkimelerinde Sıcaklık Değişimi

Ekzotermik (tepkime sonucunda ısı açığa çıkan) bir tepkimede;

  • Sıcaklık arttırıldığında; denge, bu artış etkisini azaltmak için tepkime girenler yönüne kayar.
  • Sıcaklık azaltıldığında; denge, bu soğuma etkisini azaltmak için tepkime ürünler yönüne kayar.

Denge sabiti, ileri yönlü tepkime hızı sabitinin geri yönlü tepkime hızı sabitine bölünmesiyle bulunur. Sıcaklık artışı geri yönlü tepkime hızını arttırdığı için denge sabitini azaltırken; sıcaklıktaki azalma (soğuma) ileri yönlü tepkime hızını arttırdığı için denge sabitini arttırır.

Endotermik Denge Tepkimelerinde Sıcaklık Değişimi

Endotermik (tepkimenin gerçekleşmesi için ortamdan ısı alması gereken) bir tepkimede;

  • Sıcaklık arttırıldığında; denge, bu artış etkisini azaltmak için tepkime ürünler yönüne kayar.
  • Sıcaklık azaltıldığında; denge, bu soğuma etkisini azaltmak için tepkime girenler yönüne kayar.

Denge sabiti, ileri yönlü tepkime hızı sabitinin geri yönlü tepkime hızı sabitine bölünmesiyle bulunur. Sıcaklık artışı ileri yönlü tepkime hızını arttırdığı için denge sabitini arttırırken; sıcaklıktaki azalma (soğuma) geri yönlü tepkime hızını azalttığı için denge sabitini azaltır.

Derişim

Denge durumunda bulunan herhangi bir sisteme madde ekleme/çıkarma yapıldığında sistem etkiyi azaltacak yöne doğru ilerler. Ancak sistem bu etkiyi azaltırken denge sabitini () değiştirmez. Bu sayede sistemin etkisini hesaplamak mümkün olur.

İpucu: Dengedeki bir tepkimeye madde eklenirse tepkime eklenen maddeyi azaltacak yönde hareket eder. Aynı şekilde dengedeki tepkimeden madde çıkarılırsa denge azalan madde miktarını artıracak yönde hareket eder.

Derişim Değişikliğinin Grafik Yorumu

Denge durumundaki bir sistemde eklenen veya çıkarılan bir ürün grafikte anlık bir değişime sebebiyet verir. Daha sonra tepkime üründeki anlık değişimi azaltacak bir tepki verir ve böylece pik yapan eğri eski haline doğru çekilmeye başlar.

denge durumunda derişim değişikliğinin denge durumuna etkisi

Hacim

Gaz halinde ürün veya girenlerin olduğu tepkimeler hacim değişikliğinden derişimleri değiştiği için etkilenirler. Sadece katı ve sıvı giren veya ürün içeren denge tepkimeleri hacim değişiminden etkilenmemektedir.

İçerisinde gaz formunda bir tepken madde bulunan tepkimeler; girenler ve ürünlerin mol sayılarının eşit olmadığı durumlarda hacim değişiminden etkilenir. Hacim değişiminden dolayı değeri değişmez.

Örnek Tepkime İncelemesi

Yukarıdaki tepkimede (, ve pozitif tam sayı olacak şekilde) ( katsayısı katı formda olduğu için dikkate alınmaz);

  • ise,
    • Hacim arttırıldığında, basınç azalır. Sistem azalan basıncın artması için mol sayısı yüksek olan bölüme yani girenlere kayar.
    • Hacim azaltıldığında, basınç artar. Sistem artan basıncı azalması için mol sayısı düşük olan bölüme yani ürünlere kayar.
  • ise,
    • Hacim azaltıldığında veya arttırıldığında denge durumu değişmez; çünkü sistemin herhangi bir tarafa kayması, molekül fazlalığı yaratmaz (basıncı değiştirmez)
  • ise,
    • Hacim arttırıldığında, basınç azalır. Sistem azalan basıncı arttırmak için mol sayısı yüksek olan bölüme yani ürünlere kayar.
    • Hacim azaltıldığında, basınç artar. Sistem artan basıncın azaltılması için mol sayısı düşük olan bölüme yani girenlere kayar.

Kısmi Basınç veya Toplam Basınç Değişimi

Gaz halinde gerçekleşen bir denge tepkimesi basınç değişiminde; meydana gelen basınç değişiminin etkisini azaltacak şekilde hareket eder. Denge sabiti kısmi basınç veya toplam basınç değişiminden etkilenmez.

Kısmi Basınç Değişimi

Kısmi basınç değişimi sisteme tepkimede bulunan herhangi bir gazdan eklemek veya çıkarmak suretiyle yapılabilir. Bu durumda sistemin dengeyi korumak için gösterdiği tepki derişim değişikliğindeki gibi bir tepki olacaktır. Yani sistem etkiyi azaltacak yöne doğru ilerler.

Toplam Basınç Değişimi

Toplam basınç değişimi “kabın hacmini değiştirmek” ve “tepkimeye girmeyen madde eklenmesi” şeklinde iki şekilde meydana gelebilir.

Kabın Hacmini Değiştirmek

Kabın hacmi değiştiğinde doğal olarak kabın basıncı da değişiklik gösterir. Hacim alt başlığında incelenen senaryo toplam basınç değişimi yöntemi için de geçerlidir.

Kaba Tepkime Vermeyen Bir Gaz Eklemek

Kaba tepkime vermeyen yeni bir madde eklemek veya var olan tepkisiz maddenin miktarını arttırmak sürtünmesiz pistonlu kaplarda hacim artışına neden olur. Hacim artışı sonucunda denge tepkimesine giren maddelerin kısmi basınçları azalır. Sistem azalma etkisini gidermek için tepkimeyi daha çok mol-gaz açığa çıkaracak tarafa kaydırır.

Katalizör

Katalizör ileri ve geri aktifleşme enerjilerini değiştirir. Böylece tepkimeler normalde daha hızlı bir şekilde denge noktasına ulaşır. Yani katalizör sadece denge noktasına ulaşma süresine etki eder. Denge durumunu veya denge sabitini değiştirmez.

✍ Ders Notları
8 Hafta📂 11. Sınıf Kimya
Bu Yazıda Geçen Terimler
Benzer İçerikler
Kimyasal Denge – Denge Sabiti ve Denge Kesri
Kimya

Kimyasal Denge – Denge Sabiti ve Denge Kesri

İçeriğe Git>
Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar
Kimya

Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar

İçeriğe Git>
Gaz Yasaları ve İdeal Gaz Denklemi
Kimya

Gaz Yasaları ve İdeal Gaz Denklemi

İçeriğe Git>
Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler
Kimya

Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler

İçeriğe Git>
Kimyasal Etkileşimler: Fiziksel ve Kimyasal Değişimler
Kimya

Kimyasal Etkileşimler: Fiziksel ve Kimyasal Değişimler

İçeriğe Git>
Elektrot Potansiyelleri
Kimya

Elektrot Potansiyelleri

İçeriğe Git>
Copyright © 2024 Bikifi
Star Logo
tiktok Logo
Pinterest Logo
Instagram Logo
Twitter Logo