Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdüğü ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulunduğu fiziki, sosyal, ekonomik, biyolojik ve kültürel ortama çevre denir. Kısacası çevreye ekosistem diyebiliriz. Çevre sorunu ise; doğal ve beşeri nedenlerle çevrenin zarar görmesi, kirlenmesi ve doğal dengenin bozulmasına denilmektedir. Çevre sorunları, insan kaynaklı olabileceği gibi bazı doğal olaylar sonucu da gerçekleşebilir.
Çevre sorunlarından bir kısmı yerel, bir kısmı da küresel olarak sınıflandırılabilir. Bazı katı atıkların verimli topraklara bırakılması, tarım alanlarının sanayi ve yerleşme amacıyla kullanılması, ışık ve ses kirliliği yerel çevre sorunlarındandır. Buna karşın hava kirliliği, sera etkisi, ozon tabakasının seyrelmesi ve asit
yağmurları küresel çevre sorunlarıdır.
Çevre sorunlarının yaşanmaya başlanması daha çok nüfus artışı ve sanayileşme süreci ile olmuştur. Zaman geçtikçe, teknoloji geliştikçe çevre sorunları artmış ve çeşitlenmiştir.
⭐Çevre sorunlarının nedenleri;
- Atmosferik olaylar ve doğal afetler,
- İklim değişikliği,
- Küresel ısınma,
- Ozon tabakasının incelmesi,
- Termik ve nükleer santraller,
- Biyoçeşitlilikteki kayıplar,
- Kentsel, tıbbi ve diğer kimyasal atıklar,
- Ormanların yok edilmesi,
- Hızlı nüfus artışı,
- Kentleşme hızının kentsel nüfus artışından düşük olması,
- Kontrolsüz göç,
- Deniz, göl, akarsu ve yer altı sularının kirliliği,
- Toprak kirliliği,
- Su, karbon, azot ve oksijen gibi madde döngülerindeki bozulmalar,
- Meraların aşırı kullanılması,
- Kaçak avlanma,
- Çölleşme,
- Gürültü kirliliği,
- Turizm, tarım, maden ve sanayi politikalarının yetersizliği,
- Enerji ihtiyacının giderilmesi ve üretim sırasında ortaya çıkan çeşitli sorunlar,
- Toprak erozyonu,
- Denizlerdeki petrol sızıntıları,
- Toprağın aşırı ve yoğun kullanımı,
- Sulak alanların kurutulmasıdır.
Su Kirliliği
Su kirliliği, su kaynaklarının kullanımı esnasında suyun kendini yenileyebilmesine imkan vermeyecek
oranda yabancı maddelerin suya karışması ile oluşur.
Dünyadaki hızlı nüfus artışı, çevrenin bilinçsiz kullanılması ve artan sanayi atıkları su kirliliği oluştururlar. Su kirliliğini oluşturan bir diğer neden ise beşeri faaliyetler sonucunda ortaya çıkan organik, inorganik, radyoaktif ve biyolojik maddelerdir. Evsel atık olarak adlandırılan deterjan ve yağ atıkları ile tarımda kullanılan suni gübre ve zirai ilaçların çeşitli yollar ile su kaynaklarına karışması da su kirliliği oluşmasına neden olmaktadır.
Su kirliliğinin sonuçları; hastalıklar artar, ormanların büyümesi engellenir, hayvanların gelişimi engellerin, tarımda verim düşer, canlılar zehirlenir.
Hava Kirliliği
Havanın bileşimini değiştiren kirleticilerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktarda atmosferde bulunmasına hava kirliliği denir.
Hava kirliliğine neden olan faktörler; kükürt dioksit, azot oksit, karbon monoksit, hidrokarbonlar, organik ve partikül maddelerdir. Özellikle sanayileşme sonrasında hava kirliliği artmıştır. Binaların ısıtılmasında, motorlu taşıtların çalışmasında ve termik santrallerde enerji üretilmesinde kullanılan fosil yakıtlar da hava kirliliğine neden olmaktadır.
- Londra tipi hava kirliliği; konutlarda, sanayi tesislerinde, motorlu taşıtlarda ve enerji santrallerinde petrol ve kömür gibi yakıtların kullanılması sonucunda ortaya çıkan gazların oluşturduğu dumanın sisle karışması sonucunda oluşan hava kirliliğine denir.
- Los Angeles tipi hava kirliliği; motorlu taşıtların çıkardığı gazların güneş ışınlarının etkisi ile karbondioksite dönüşmesine denir. Egzoz gazlarının sis ile birleşmesi sonunca oluşur.
Hava kirliliğinin sonuçları; asit yağmurları oluşur, ozon tabakasını incelir, iklimler değişir, küresel ısınma artar, buzullar erir, sera etkisi artar.
Işık Kirliliği
Işığın yer, miktar, yön ve zamanlama olarak yanlış kullanımı sonucu ortaya çıkan kirliliğe ışık kirliliği denir. Yerleşmelerin gelişerek büyümesinin yanında açık alanlar ile yolların ve sanayi kuruluşlarının aydınlatılması ışık kirliliğine neden olmaktadır.
Toprak Kirliliği
Beşeri faaliyetler sonucu toprak ekosistemine ait fiziksel, kimyasal ve biyolojik dengenin bozulmasına toprak kirliliği denir.
Asit yağmurları, sanayi atıkları, ev atıkları, deterjanlar, tarımda kullanılan zirai ilaçlar, radyoaktif maddeler, çöpler, kimyasal gübreler toprak kirliliğine neden olmaktadır. Ormanların tahrip edilmesi ile erozyonun meydana gelmesi de toprak kirliliğine ve toprak verimsizliğine neden olmaktadır.
Toprak kirliliğinin sonuçları; doğal bitki örtüsü tahrip olur, erozyon artar, tarımda verim düşer, toprağın fiziksel özellikleri bozulur, çölleşme artar.
Ses Kirliliği
İnsanların işitme ve algılama gücünü olumsuz etkileyen, kişinin psikolojik ve fiziksel dengesini bozarak iş verimini düşürebilen ve çevrenin doğallığını bozan çevre sorununa ses kirliliği denir.
Endüstri kuruluşları, trafik yoğunluğu, eğlence yerleri, iş makineleri, inşaat çalışmaları, stadyumlar ve havaalanları ses kirliliğini oluştururlar.
Ses kirliliğinin sonuçları; geçici ya da sürekli işitme kayıpları meydana gelebilir, zihinsel etkinlikler azalır, yüksek tansiyon oluşabilir, dikkat dağılır, iş verimi düşer, stres ve uyku düzeni bozulur, solunum ve dolaşım bozukluğu oluşabilir.
Radyoaktif Kirlilik
Radyoaktif maddelerin hava, su ve toprağa karışmasıyla oluşan çevre sorununa radyoaktif kirlilik denir. Radyoaktif maddelerin çevreye yaydığı zararlı ışınlara ve parçacıklara radyasyon adı verilmektedir.
Nükleer silahlar ve bombalar, nükleer enerji santralleri, X ışını makineleri, radyoaktif madde atıkları radyoaktif kirliliğe neden olmaktadır.
Radyoaktif kirliliğin sonuçları; canlılarda mutasyonlar oluşur, su-hava-toprak kirliliği meydana gelir, erken ölümler görülür, sakat doğumlar yaşanır, ölü doğumlar olabilir, kanser hastalığı artar ve katarakt oluşması gözlemlenir.
Besin Kirliliği
Bitkisel ve hayvansal gıdaların fiziksel, kimyasal ve biyolojik kirlenmeye maruz kalarak besin değerini kaybetmesiyle oluşan çevre sorununa besin kirliliği denir.
Besin kirliliğinin nedenleri; hava-su-toprak kirliliği, tarım ilaçları, sebze ve meyvelerin çürümesi, zehirli ilaçlar, et ve süt ürünlerinin bozulması, katkı maddelerinin kullanılmasıdır.
Besin kirliliğinin sonuçları; zehirlenmeler yaşanır, kanser hastalığı artar, bağırsak parazitleri oluşur, ishal görülür.
