Monomerlerin, hücre sitoplazmasında oksijen kullanılmadan parçalanmasına oksijensiz solunum denir. Oksijensiz solunumun ilk evresi glikoliz tepkimeleridir. Glikoliz tepkimelerinin devamlılığını sağlamak için, NAD koenziminin geri dönüşümü ve glikoliz tepkimeleri sonucu ortaya çıkan pirüvik asidin ortamdan uzaklaştırılması gerektiğinden; glikoliz tepkimesine ek bir kaç tepkime daha katılır (son ürünler evresi).
Bu tür tepkimelerde ATP kazancı azdır. Bunun sebebi; tepkimeye giren organik maddenin yapı taşlarına tam olarak parçalanmamasıdır. Tepkimeler sonucu oluşan son ürün; tepkimeye adını verir. Mesela oluşan son ürün laktik asit ise oksijensiz solunum tepkimesinin adı laktik asit fermantasyonu olur.
Glikoliz Tepkimeleri
Oksijensiz solunumda da oksijenli solunumda olduğu gibi sitoplazmada glikoliz tepkimesi gerçekleşir ve bu işlemden 2 atp kazanç sağlanmış, 2 NADH2 üretilmiş olur.
Son Ürünler Evresi
Bu evrede atp üretilmez veya sentezlenmez. Bu evredeki amaç zehirli olan pirüvatı daha az zararlı olan bileşiklere çevirmek ve ürettiğimiz 2 NADH2 yi tekrar kullanılacak şekilde NADH’a çevirmektir.
Bu evre oksijensiz solunum yapan canlılar arasında değişir. Şimdi örnek olarak iki fermantasyon yapan canlının son evrelerine bakalım:
1) Laktik Asit Fermantasyonu: Glikoliz evresinin sonunda oluşan piruvat, NADH2′ nin hidrojenlerini alır ve laktik aside dönüşür (NADH2 yükselgenir).
Laktik asit fermantasyonunu bazı bakteri hücreleri (örneğin yoğurtta bulunan bakteriler) ve çizgi kas hücreleri yapar*.
*: Çizgili kas hücreleri ihtiyaç duyduğu oksijen gelmediği taktirde laktik asit fermantasyonu yapar. Oksijen oranı arttığında laktik asitleri tekrar pirüvata çevirerek oksijenli solunum yapmaya devam eder. Laktik asit yorgunluk hissi verir. Bu yüzden çizgili kas hücrelerimiz oksijensiz solunum yaparken yorgunluk hissederiz.
2) Etil Alkol Fermantasyonu: Pirüvattan bir molekül karbondioksit çıkması ve hidrojen eklenmesiyle oluşan tepkimedir. Adını oluşturduğu son ürün olan “etil alkol” den alır. Glikoliz evresinden sonra tepkimenin devamı şöyle gerçekleşir.
Etil alkol fermantasyonunu Bira mayası bakterileri ve bazı bakteriler yapar. Hamurun mayalanması işleminde etil alkol fermantasyonu gerçekleşir.
