Canlıların büyüme ve gelişme için ihtiyaç duydukları bir takım maddeler vardır. Bunlar canlı türünden türüne değişiklik gösterir. Örneğin heterotrof bir canlının büyüme ve gelişmesi için en çok ihtiyaç duyduğu madde besindir. Ancak bir ototrof canlı (kendi besinini kendisi ürettiği için); en çok ihtiyaç duyduğu madde; bu besini üretmek için bir araya getirmesi gereken maddelerdir. Yani karbon, hidrojen, oksijen, azot ve enzimlerin aktifleşmesini sağlayan diğer maddelere.
Minerallerin Alınması
Karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementleri bitkiye su ve CO2 aracılığıyla gelmektedir. Geri kalan elementler kökler aracılığıyla topraktan alınır (Topraksız yapılan tarımda bu mineraller çözünmüş olarak bitkiye verilir).
Makro Elementler
Bitkilerin fazla miktarda ihtiyaç duydukları minerallere (azot, potasyum, karbon, kalsiyum, hidrojen gibi) makro elementler denir.
- Azot: Amino asit, nükleik asit, ATP gibi bileşiklerin yapısına katılır, eksikliği bitki gelişimini etkiler. Bitkilerin en fazla ihtiyaç duyduğu elementtir.
- Potasyum: Ozmotik basıncın düzenlenmesinde ve bazı enzimlerin aktifleştirilmesinde rol oynar.
- Magnezyum: Klorofil yapısına katılır, fotosentez ve solunumda görevli enzimlerin aktifleştirilmesinde rol oynar.
Mikro Elementler
Bitkilerin çok az gereksinim duyduğu klor, demir, bor, mangan, sodyum, çinko, bakır, nikel gibi elementlerde mikro elementlerdir.
- Klor: Fotosentezde ve hücre bölünmesinde görev alır. Klor eksikliğinde yapraklar kurur.
- Demir: Klorofil sentezinde rol oynar ve sitokromların yapısına katılır.
- Çinko: Birçok enzimin aktifleştirilmesinde ve klorofilin sentezinde rol oynar.
Minimum Yasası
Bitki gelişimini ortamda en az bulunan maddeye göre sınırlar. Buna minimum yasası denir. İlk kez 1840 yılında Liebig tarafından ortaya atılmıştır. Minimum yasasına göre ortamda gereğinden fazla azot, klor, demir ve potasyum bulunsa bile magnezyum az miktarda bulunuyorsa; bitki büyümesini az olan magnezyum kadar sınırlar.
Beslenme ile İlgili Kavramlar
- Gübre: Bitkinin ihtiyacı olan Azot, kalsiyum ve potasyum gibi pek çok minerali içeren doğal veya sentetik maddelere gübre denir. Toprakta yeterli mineral tuzları olmadığında gübreleme yapılabilir.
- Mikoriza: Bazı bitkilerin kökleriyle ortak yaşam, simbioz ilişkisi, geliştirmiş olan mantarlara verilen isimdir. Mikoriza sayesinde mantarlar ihtiyaç duydukları besinleri bitkiden alırlar, buna karşılık bitki ise su ve mineralleri emmesi için geniş bir yüzey alanı sağlar.
- Nodüller: Bitki köklerinde bakterilerin oluşturduğu yumrulardır. Nodüldeki bakteriler havadaki serbest azotu bağlayarak bitkinin azot ihtiyacını karşılar. Baklagillerde rizobium bakterileri kökte nodüller oluşturur.
