Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi) Nedir?
Bir kelimenin sonu sert ünsüzlerden “p, ç, t, k” biriyle bitiyorsa ve kelimeye ünlüyle başlayan bir ek geliyorsa sert ünsüzler “b, c, d, g” şeklinde yumuşar. Bu olaya ünsüz yumuşaması veya ünsüz değişimi adı verilir. Bu ses olayında zaman zaman “g”nin “ğ”ye dönüştüğü de görülür.
⭐Örnek ile açıklamak gerekir ise;
- p ünsüzü= b ünsüzüne,
- ç ünsüzü = c ünsüzüne,
- t ünsüzü = d ünsüzüne,
- k ünsüzü = g (ğ) ünsüzüne dönüşür.
Bu ses olayı daha çok sert ünsüzün iki ünlü arasında kalmasının sonucunda oluşur. Fakat kelime sonunda iki ünsüz varsa da yumuşama görülebilmektedir. Dolayısıyla bu ses olayı sert ünsüzden sonra gelen ünlü harfler ile ilgili bir ses olayıdır.
🌟 Örnek vermek gerekirse;
- Ağaç-ı ➡ ağacı,
- Kağıt-ı ➡ kağıdı,
- Kalp-i ➡ kalbi,
- Renk-i ➡ rengi,
- Kepenk-i ➡ kepengi gibi.
📚 EK BİLGİ: Tek heceli kelimelerin bazıları ünsüz yumuşamasına uymaz.
- saç – ım = saçım
- kit – e = kite
- kaç – a = kaça
- sap – ı = sapı
- koç – un = koçun
Yumuşamaya uğrayan tek heceli sözcüklere örnek vermek gerekirse;
- kap-ı = kabı,
- çok-u = çoğu,
- dip-i = dibi,
- harç-ı = harcı gibi.
📚 EK BİLGİ: Yabancı sözcüklerde yumuşama görülmez. Örneğin;
- hukuk – u ➡ hukuku,
- tabiat – ı ➡ tabiatı,
- devlet – e ➡ devlete,
- millet-i ➡ milleti,
- pilot-un ➡ pilotun gibi.
📚 EK BİLGİ: Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz, okunurken yumuşar.
- Mehmet’i ➡ Mehmed’i şeklinde okunur.
- Sinop’u ➡ Sinob’u şeklinde okunur.
- Boncuk’un ➡ Boncukğ’un şeklinde okunur.
📚 EK BİLGİ: Bazı fiillerden “-t, -it” ekleri ile isim oluşturulan sözcüklerde yumuşama olmaz.
- Kon-ut-unuz,
- Taş-ıt-ı,
- Ölç-üt-ü gibi.
Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi) Örnekleri
- kapak – ı = kapağı
- sokak – a = sokağa
- gardırop – u = gardırobu
- kilit – im = kilidim
- sarkaç – ın = sarkacın
- kulak – ım = kulağım
- çeşit – i = çeşidi
