Ünlü Daralması Nedir?
Kelimeler geniş ünlülerden “a, e” biriyle bitiyorsa “-yor” eki alırken geniş ünlüler dar ünlülere “ı, i u, ü” dönüşür. Bu ses olayına ünlü daralması adı verilir.
⭐Ünlü daralmasında;
- a ünlüsü ➡ ı veya u ünlüsüne,
- e ünlüsü ➡ i veya ü ünlüsüne dönüşür.
📚 EK BİLGİ: “de-, ye-” fiilleri ek alırken ünlü yumuşamasına uğrayabilir. Araya kaynaştırma ünsüzü (-y-) girer. Örneğin;
- ye – y – ecek = yiyecek
- de – y -ecek = diyecek
📚 EK BİLGİ: Kaynaştırma harfi olan -y- kendisinden önce gelen “a, e”yi konuşma dilinde daraltır ancak yazıda daralma olmaz. Örneğin;
- Gel-mi-y-en ➡ gelmeyen
- Giz-li-y-ecek ➡ gizleyecek
- ağlı-y-anlar ➡ ağlayanlar gibi.
📌NOT: Soru zarfı olarak kullanılan “niye” sözcüğü daralmaya uğramış bir sözcüktür.
📌 NOT: Koşuyor, kızıyor, geliyor vb. sözcüklerde daralma yoktur. Sebebi ise; bu sözcüklerde “-yor” ekinden önce gelen sesli harfler “ı, i, ü, u” dur, “a, e” değildir.
Ünlü Daralmasına Örnekler
- kapa – yor = kapıyor
- sanma – yor = sanmıyor
- görme – yor = görmüyor
- üzülme – yor = üzülmüyor
- kaybolma – yor = kaybolmuyor
- saklanma – yor = saklanmıyor
- kavra-yor = kavrıyor
- gözle-yor = gözlüyor
- çatırda-yor = çatırdıyor
