Ünlü Düşmesi Nedir?
Bir kelimenin son hecesinde dar ünlü “ı, i, u, ü” bulunuyorsa ve ünlü bir harf ile başlayan bir ek geliyorsa kelimenin son hecesindeki ünlü düşer. Bu ses olayına ünlü düşmesi adı verilir.
⭐Örneğin;
- beyin – i = beyni
- fikir – i = fikri
- seyir – et = seyret
- keyif – i = keyfi
- sabır – ım = sabrım
- sızı -la = sızla
- kayın – ana = kaynana
- kahve – altı = kahvaltı
📚 EK BİLGİ: Yapım eki alarak türetilen bazı kelimelerde ünlü düşmesi gerçekleşir. Örneğin;
- oyun – a ➡ oynamak
- uyu – ku ➡ uyku
- sızı – la ➡ sızlamak gibi.
📚 EK BİLGİ: Bazı birleşik sözcüklerin oluşumunda ünlü düşmesi gerçekleşir. Örneğin;
- kayıp etmek ➡ kaybetmek
- kahve altı ➡ kahvaltı
- şükür etmek ➡ şükretmek
- emir et ➡ emret
- kayıt ol ➡ kaydol
- ne asıl ➡ nasıl
- sütlü aş ➡ sütlaç
- Kayın ana ➡ kaynana
📚 EK BİLGİ: Ünlüyle başlayan ek aldıklarında dar ünlüsü düşen kelimelerle yapılan ikilemelerdeki ikinci kelimenin dar ünlüsü, kelime ek alsa bile düşmez. Örneğin;
- Burun buruna,
- Oğuldan oğula,
- Şehirden şehire,
- Ağız ağıza,
- Omuz omuza,
- Devirden devire,
- Nesilden nesile gibi.
📌 NOT: Özel adlarda ünlü düşmesi olmaz. Örneğin;
- Gönül’ü
- Ömür’ü
- Ufuk’u gibi.
📚 EK BİLGİ: “-la, -le” ve “-ar, -er” ekleri eklendikleri bazı sözcüklerde ünlü düşmesine neden olur. Örneğin;
- Sızı – la – dı ➡ Sızladı
- Koku – la ➡ Kokla
- İleri – le – mek ➡ İlerlemek
- Yumurta – la – mış ➡ Yumurtlamış
- Sarı – ar – mak ➡ Sararmak
- İçeri – le ➡ İçerle
📌 NOT: İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözcüklere ek getirildiğinde sondaki ünlü harf ünlü düşmesine uğramaz.Örneğin;
- İçeride
- Dışarıda
- İleride
- Şurada
- Burada
- Orada
- Yukarıda
📚 EK BİLGİ: Sözcüklere gelen “idi, imiş, ise” ek fiilleri bitişik yazıldığında başlarındaki “i” harfini düşer.
- Güzel + imiş ➡Güzelmiş
- Kitap + idi ➡ Kitaptı
- Gelir + ise ➡ Gelirse
📌 NOT: “Burada, şurada, orada” sözcüklerinde ünlü düşmesi vardır.
- Bu + ara → Bura
- Şu + ara → Şura
- O + ara → Ora
📚 EK BİLGİ: Arapçadan Türkçeye geçmiş sözcüklere de sesli ile başlayan bir ek getirildiğinde ikinci hecedeki dar sesli düşer.
- ömür-üm ➡ ömrüm
- keşif-e ➡ keşfe
- fikir-im ➡ fikrim
- nesil-e ➡ nesle
Ünlü Düşmesine Örnekler
- Ağız – ı ➡ Ağzım
- Alın – ı ➡ Alnın
- Bağır – ı ➡ Bağrı
- Beniz – i ➡ Benzi
- Beyin – i ➡ Beyniniz
- Boyun – u ➡ Boynu
- Böğür – ü ➡ Böğrü
- Burun – u ➡Burnu
- Fikir – e ➡ Fikre
- Geniz – i ➡ Genzi
- Göğüs – ü ➡ Göğsü
- Gönül – ü ➡ Gönlü
- Karın – ı ➡Karnı
- Nehir – e ➡ Nehre
- Nesil – e ➡ Nesle
- Nesir – e ➡ Nesre
- Oğul – u ➡ Oğlu
- Şehir – e ➡ Şehre
- Tavır – ı ➡ Tavrı
- Çevir- ➡ Çevrilmek
- Devir- ➡ Devrilmek
- Ufuk – a ➡ Ufka
- Hapis – e ➡ Hapse
- Yalın – ız ➡ Yalnız
🚀DİKKAT: Ünlü düşmesi ile ünlü daralması karıştırılmamalıdır. Örneğin; “görmüyordu” gibi kelimelerde ünlü düşmesi değil, ünlü daralması bulunmaktadır. Örneğimizdeki kelime görmek’tir. Burada “e” harfi “ü” harfine dönüşmüştür ve bu ses olayına ünlü daralması adı verilmektedir.
✨NOT: “Avuç” kelimesinde ünlü düşmesi yoktur. Bir kelimenin ünlü düşmesi yaşaması için kök olan kelimeye bir ek gelmeli ve bu ek sonucunda bir ünlü harfin düşmesi gerekir.
