Türkiye’nin Ekonomi Politikaları

Bikifi Instagram'da

Ekonomi politikası, devletlerin belli ekonomik hedeflere ulaşabilmek için kararlar alması ve bu doğrultuda uygulamalar yapmasına denir. Bir ülkenin ekonomik yapısını anlamak için öncelikli olarak o ülkenin sahip olduğu ekonomik varlıklara dolayısıyla doğal kaynaklarına bakılması gerekir.

Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler

Coğrafi Konum= Türkiye matematik konumu gereği Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında yer alır. Bu nedenle dört mevsim belirgin olarak yaşanır. Buna bağlı olarak da çeşitli tarım ürünleri yetişir. Özel konumu itibariyle ise Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü görevi görür. Petrol ve doğal gazın merkezleri ile Avrupa’nın bağlantı noktasındadır. Su kaynakları bakımından zengindir. İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir.

Yer Şekilleri= Ortalama yükseltisinin fazla olması nedeniyle hidroelektrik enerji üretimi ve kış turizmi olumlu yönde etkilenmiştir. Engebeli ve eğimli arazilerin fazla olması nedeniyle tarım alanları daralmış olup makine kullanımı da zorlaşmıştır. Yükseltinin az olduğu yerlerde ise tarım, sanayi ve ulaşım gibi ekonomik faaliyetler gelişmiştir. Eğimin ve yağışın fazla olduğu yerlerde heyelan, sel gibi doğal afetler oluşmakta ve ekonomi olumsuz yönde etkilenmektedir. Farklı jeolojik zamanlarda oluştuğu için maden açısından zengin bir ülkedir.

İklim= İklim çeşitliliği fazla olduğu için tarım ürünleri de çeşitlidir. Dolayısıyla sanayi kolları da çeşitlenmiştir. İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde ekonomik değeri yüksek tarım ürünleri yetiştirilmektedir. Örneğin; pamuk gibi. İklim koşullarına bağlı olarak iç bölgelerinde küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Kıyı turizmi gelişmiştir.

Nüfus= Türkiye, genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir. Bu nedenle üretim ve tüketim faaliyetleri fazladır. Çalışabilir nüfus fazladır. Türkiye yetişmiş iş gücünü kaybetmekte olan da bir ülkedir. Bu nedenle de kalifiye eleman eksikliği yaşamaktadır.

Türkiye’nin Ekonomi Politikaları

Türkiye, Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne toplumsal, siyasi ve iktisadi değişimlere bağlı olarak farklı ekonomik politikalar uygulamıştır ve hala uygulamaktadır.

1923-1929 Dönemi

• 17 Şubat 1923 tarihinde İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Bu kongrede alınan kararlar doğrultusunda liberal ve milli bir ekonomi dönemine girilmiştir.
• 1925’te Aşar vergisi kaldırılmıştır. Amacı; tarım ve hayvancılığın gelişmesini sağlamaktır.
• 1926’da tarımda makineleşmenin sağlanması için teşvikler verilmiştir. Özellikle Ziraat Bankası bu konuda aktif rol almıştır.
• 1927’de Teşviki Sanayi Kanunu ve Gümrük Kanunu çıkarılmıştır.

1930-1950 Dönemi

• 1929 yılında yaşanan ekonomik bunalım nedeniyle liberal dönem ekonomi politikaları yerini devletçi ekonomi politikalarına bırakmıştır.
• 1931 yılında Merkez Bankası kurulmuştur.
• 1932’de Sanayi Kredi Bankası kurulmuştur. Amacı; sanayi sektörüne kredi sağlamaktır.
• 1933’te Sümerbank kurulmuştur. Amacı; tekstil ürünlerinin üretimini ve ticaretini geliştirmektir.
• 1935’te Etibank kurulmuştur.
• 1935’te Maden Tetkik Arama Enstitüsü kurulmuştur.
• 1933’te I. Beş Yıllık Sanayi planı hazırlanmıştır.
• 1938’te II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır. II. Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamamıştır.

1950-1960 Dönemi

• Ekonomik kalkınmanın en hızlı yaşandığı dönemdir.
• Bu dönem Cumhuriyet tarihinin ikinci liberal dönemi olmuştur.
• Ekonomide devletin etkisi azalmış, özel sektör desteklenmiştir.
• Alt yapı çalışmalarına önem verilmiş ve projeler hayata geçirilmiştir.
• Tarıma sanayiden daha çok önem verilmiştir.
• 1950-1955 arasında dış ticaret sürekli açık vermiş ve dış ödeme güçlükleri ile karşılaşılmıştır.

1960-1980 Dönemi

• 1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.
• 1963 yılından itibaren 5 yıllık kalkınma planları uygulanmaya başlamıştır.
• 15 Temmuz Şehitler Köprüsü de bu dönemde açılmıştır.

1980’den Sonraki Dönem

• Dokuz tane kalkınma planı hazırlanmıştır.
• Son kalkınma planı 2007-2013 yıllarını kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.
• 1980 yılından sonra Serbest Piyasa Ekonomisi modeli uygulanmaya başlamıştır.
• 24 Ocak kararı ile devletin ekonomiye müdahalesi azaltılmıştır.
• 1983 yılından sonra ekonomide dışa açılma süreci başlamıştır.
• Bölgesel ve küresel güç haline gelmiştir.
• 1982 Anayasası planlı kalkınmayı ve planların devlet tarafından hazırlanmasını hükme bağlamıştır.
• 1990’lı yıllarda yaşanan ekonomik bunalım, Körfez Savaşları ve yüksek enflasyon oranları ekonomik dengeleri bozmuştur.
• 1994 yılında artan dış borçlar nedeniyle IMF’den borç alınmıştır.
• 2014-2018 yılları arasında 10. Kalkınma Planı uygulanmıştır.

Ayrıca mekansal gelişim farklılıklarını azaltmak amacıyla bölgesel kalkınma projeleri uygulanmaktadır. Bunlardan en önemlisi Güneydoğu Anadolu Projesi olmakla birlikte ülkemizde uygulamaya başlanan Zonguldak-Bartın-Karabük Projesi (ZBK), Konya Ovası Projesi (KOP), Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi (YHG), Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) ve Doğu Anadolu Projesi (DAP) de bölgesel kalkınma projeleri içerisinde yer almaktadır.