Sıfatlar genellikle isimlerden önce gelen, isimleri niteleyen veya belirten kelime türüdür. Sıfatlar çekim eki almazlar eğer alırlarsa sıfat türünden çıkarlar. Sıfat türleri niteleme ve belirtme sıfatları olmak üzere 2 ana başlıkta incelenir. 2 ana başlık haricinde adlaşmış sıfatlar, sıfatlarda küçültme, sıfatlarda pekiştirme, sıfatlarda derecelendirme konularını da inceleyeceğiz.
Örnek:
- Kırmızı kalem ile küçük defterin ilk sayfasına yazı yazdık.
- Nasıl kalem? Kırmızı kalem
- Nasıl defter? Küçük defter
- Hangi sayfa? İlk sayfa
Niteleme Sıfatları
Niteleme sıfatları isimlerin biçimsel özelliklerini, durumlarını niteler. Niteleme sıfatlarını bulmak için isme “Nasıl?” sorusu sorulmalıdır.
Örnekler:
- Gri arabanın yanındaki bizim araba.
- Nasıl araba? Gri araba
- Arkadaşımın evinin önünde beyaz kediler var.
- Nasıl kediler? Beyaz kediler
- Kendime çizgili gömlek aldım.
- Nasıl gömlek? Çizgili gömlek
- Tatile giderken küçük çantayı da almayı unutma.
- Nasıl çanta? Küçük çanta
- Odanızın güzel kokusu direkt hissediyoruz.
- Nasıl koku? Güzel koku
- Köşeli kalemleri kullanamıyorum.
- Nasıl kalem? Köşeli kalem
Belirtme Sıfatları
Belirtme sıfatları, isimleri işaret, sayı, soru bakımından veya belirsiz bir şekilde belirten sıfatlardır. Belirtme sıfatları işaret sıfatları, belgisiz sıfatlar, sayı sıfatları ve soru sıfatları olmak üzere 4 ana başlıkta incelenir.
İşaret Sıfatları
İşaret sıfatları, isimleri işaret yoluyla belirten sıfatlardır. “o, bu, şu, öteki, beriki” gibi kelimelerden oluşurlar. “-daki” ekiyle birlikte kullanıldıklarında yer bildirirler. İşaret sıfatlarını bulmak için isme “Hangi?” sorusunu sormalıyız.
Örnekler:
- Şuradaki pantolonu denedim ama dar geldi.
- Hangi pantolonu? Şuradaki pantolonu
- Kırtasiyede gördüğüm kalem bu kalemdi.
- Hangi kalem? Bu kalemdi
- Öteki çekmeceye de bir bak.
- Hangi çekmeceye? Öteki çekmeceye
- Mehmetlerin beriki evinde dayımlar oturuyor.
- Hangi evinde? Beriki evinde
Belgisiz Sıfatlar
Belgisiz sıfatlar, isimleri kesin bir şekilde belirtmeyen, belirsiz olan sıfatlardır. Belgisiz sıfatlara “bir, birkaç, birçok, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm, başka, birtakım, her, hiçbir, herhangi” gibi kelimeler örnek verilebilir. Belgisiz sıfatları bulmak için isme “Hangi?” sorusunu sormalıyız.
Örnekler:
- Her oyuncağı kendi oyuncağı gibi sahipleniyor.
- Hangi oyuncağı? Her oyuncağı
- Sınıftaki bazı öğrenciler bizi hocaya şikayet etti.
- Hangi öğrenciler? Bazı öğrenciler
- Çoğu ülkede emekçiler hakkını alamıyor.
- Hangi ülkede? Çoğu ülkede
- Bu fikrime kimi insanlar katılmıyor.
- Hangi insanlar? Kimi insanlar
- Bütün halk sokaklara dökülecek.
- Hangi halk? Bütün halk
- Hiçbir veli çocuğunun düşük not almasını istemez.
- Hangi veli? Hiçbir veli
NOT: “bir” kelimesi cümlede herhangi bir anlamında kullanılıyorsa belgisiz sıfattır ancak tek anlamında kullanılıyorsa asıl sayı sıfatıdır.
- Bir zamanlar ben de senin gibi toydum.
- Hangi zamanlar? Bir zamanlar (belgisiz sıfat)
- Sınıfta derse katılmayan bir kişi var.
- Kaç kişi? Bir kişi (asıl sayı sıfatı)
Sayı Sıfatları
Sayı sıfatları, isimleri sayıları bakımından niteleyen sıfatlardır. Sayı sıfatları kendi içinde asıl, sıra, üleştirme ve kesir sayı sıfatları olmak üzere 4’e ayrılır.
Asıl Sayı Sıfatı
Asıl sayı sıfatları belirttiği varlığın kaç tane olduğunu belirtir. Asıl sayı sıfatlarını bulmak için isme “Kaç?” sorusu sorulmalıdır.
Örnekler:
- Eve gelirken iki limon alır mısın?
- Kaç limon? İki limon
- Listede yedi kişi gözüküyor.
- Kaç kişi? Yedi kişi
- Bana yardım etmesi için iki arkadaşını çağırman yeterli olur.
- Kaç arkadaşını? İki arkadaşını
Sıra Sayı Sıfatı
Sıra sayı sıfatları, varlıkların sırasını belirtir. Sıra sayı sıfatlarını bulmak için isme “Kaçıncı?” sorusu sorulmalıdır.
Örnekler:
- Listedeki 5. madde çok önemliymiş.
- Kaçıncı madde? 5. madde
- Seni son anda geçerek 1. sıraya yerleştim.
- Kaçıncı sıraya? 1. sıraya
- 2. satırın altını çiz.
- Kaçıncı satırın? 2. satırın
Üleştirme Sıfatı
Üleştirme sayı sıfatları cümleye varlıkları paylaştırma anlamı katar. Sayılara “-ar, -er” eki getirilir. Üleştirme sayı sıfatlarını bulmak için isme “Kaçar?” sorusu sorulmalıdır.
Örnekler:
- Mandalinalardan ikişer tane alabilirsiniz.
- Kaçar tane? İkişer tane
- Herkese beşer lira versek batarız.
- Kaçar lira? Beşer lira
- Kolilere üçer battaniye sığdırın.
- Kaçar battaniye? Üçer battaniye
Kesir Sayı Sıfatı
Kesir sayı sıfatları belirli bir oran, kesir belirten sıfatlardır. Kesir sayı sıfatlarını bulmak için isme “Kaçta kaç?” sorusu sorulmalıdır.
Örnekler:
- Bu sene maaşlara %10 zam olacağı söyleniyor.
- Ne kadar zam? %10 zam
- Bana yarım elma versen yeterli.
- Kaçta kaç elma? Yarım elma
- Çeyrek pasta bana fazla gelecek galiba.
- Kaçta kaç pasta? Çeyrek pasta
- Haklı çıkarsan sana beşte bir oranını verimim.
- Kaçta kaç oranını? Beşte bir oranını
Soru Sıfatları
Soru sıfatları isimleri soru anlamında belirten sıfatlardır. Soru sıfatlarına “nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne?” örnek gösterilebilir. Cümlelerde sorulara cevap verildiğinde cevap sıfattır.
- Turnuvada kaç takım üst tura çıkıyor?
- Kaç takım?
- Dışarıda ne kadar süre beklettim seni.
- Ne kadar süre?
- Annem tencerelere kaçar patates atsak yeterli dedi?
- Kaçar patates?
Tüm sıfat türlerinin sorularını özetleyelim.
| Niteleme Sıfatları | Nasıl? |
| İşaret Sıfatları | Hangi? |
| Belgisiz Sıfatlar | Hangi? |
| Asıl Sayı Sıfatı | Kaç? |
| Sıra Sayı Sıfatı | Kaçıncı? |
| Üleştirme Sıfatı | Kaçar? |
| Kesir Sayı Sıfatı | Kaçta kaç? |
| Soru Sıfatları | nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne? |
Adlaşmış Sıfat
Niteleme sıfatlarında bulunan sıfatın nitelediği ismin kullanılmadığı sıfatlara adlaşmış sıfat nedir. İsim kullanılmadığı için sıfata bazı ekler gelebilir.
Örnekler:
- Genç insanlar konferans salonuna gelmedi.
- Gençler konferans salonuna gelmedi.
- Eski eşyaları yavaş yavaş toplayacağım.
- Eskileri yavaş yavaş toplayacağım.
- Kel adam yine koridordaydı.
- Kel yine koridordaydı.
- Uzun erkekleri çağırır mısın?
- Uzunları çağırır mısın?
- Önemli dosyaları bu akşam düzenlemeliyiz.
- Önemlileri bu akşam düzenlemeliyiz.
- Tabaktaki yemeği bitirmeden sofradan kalkamazsın.
- Tabaktakini bitirmeden sofradan kalkamazsın.
Sıfatlarda Küçültme
Sıfatların anlamında küçültme için “-ce, -cik, -imsi, -imtırak” ekleri kullanılır.
Örnekler:
- Yeşil elmaları çok seviyorum.
- Yeşilimsi elmaları çok seviyorum.
- Minik elleriyle ne kadar da güzel resim yapıyor.
- Minicik elleriyle ne kadar da güzel resim yapıyor.
- Bu soğuk havada sıcak çorba çok güzel geldi.
- Bu soğuk havada sıcacık çorba çok güzel geldi.
- Bu saatlerde gökyüzü turuncu renge bürünüyor.
- Bu saatlerde gökyüzü turuncumsu renge bürünüyor.
- Resimlerimde sarı renkleri pek kullanmıyorum.
- Resimlerimde sarımtırak renkleri pek kullanmıyorum.
Sıfatlarda Pekiştirme
Pekiştirilmiş sıfatlar, sıfatın ilk hecesinden sonra “m, p, r, s” harflerinden biri getirilerek oluşturulur. Başka bir yöntem de sıfatı iki kere kullanmaktır.
Örnekler:
- Kara = Kapkara
- Mavi = Masmavi
- Pembe = Pespembe
- Sıcak = Sımsıcak
- Kirli = Kipkirli
- Dolu = Dopdolu
- Güzel güzel şiirler yazmışsın.
- Her yerde sarı sarı çiçekler görüyorum.
- Bana öyle sert sert bakışlar atma.
Sıfatlarda Derecelendirme
Sıfatları derecelendirmek için “pek, çok, daha, en” gibi kelimelerden yararlanırız.
Örnekler:
- Senin çok fazla şarkın vardı ama hepsi silinmiş.
- Şu dünyadaki en değerli insan sensin.
- Daha farklı fikirlerle bize gelmelisin.
- Sen pek güzel iltifat ediyorsun.
