Organik Moleküller

Bikifi Instagram'da

Kahvaltıda yediğimiz ekmekteki karbonhidratlar, öğle yemeğinde tükettiğimiz et, tavuk veya balıkta bulunan proteinler, akşam öğününde kullandığımız zeytinyağı gibi kaynaklardaki yağlar, vücudumuz için temel yapı taşlarını oluşturur. Bu organik besinler vücuda alındıktan sonra hücrelerde enerji kaynağı olarak kullanılabilir veya büyüme ve onarım süreçlerinde görev alır.

Organik moleküllerin dengesiz ya da eksik tüketilmesi ise farklı sağlık sorunlarına neden olabilir. Aşırı beslenmede obezite, diyabet ve kalp-damar hastalıkları gibi problemler ortaya çıkabilirken; yetersiz beslenmede bağışıklık zayıflaması, saç ve cilt problemleri, hormonal düzensizlikler ve enerji eksikliği görülebilir.

Organik Moleküllerle İlgili Temel Kavramlar

Lipitler, karbonhidratlar, proteinler ve nükleik asitler gibi büyük organik maddeler, genel olarak makromoleküller olarak adlandırılır. Bu makromoleküllerin temel yapı taşlarına monomer denir. Birden fazla monomerin kovalent bağlar ile birleşmesi sonucunda oluşan uzun yapılar ise polimer olarak tanımlanır.

Lipitler (yağlar) diğerlerinden farklı olarak çoğu zaman belirgin bir polimerik zincir oluşturmaz. Buna karşılık, karbonhidratlar, proteinler ve nükleik asitler polimerik yapıda bulunabilir. Bağlanma sırasında gerçekleşen su çıkışına dehidrasyon tepkimesi, polimerlerin tekrar monomerlere ayrılmasına ise hidroliz denir.

Dehidrasyon ve Hidroliz Tepkimeleri

Birden fazla monomerin, enzimler yardımıyla enerji harcanarak birleşmesi sırasında su açığa çıkar. Bu sürece dehidrasyon adı verilir. Oluşan polimerler, daha sonra su kullanılarak yeniden monomerlere parçalanabilir; bu ise hidroliz tepkimesi olarak adlandırılır.

• Dehidrasyon: Monomer + Monomer → Polimer + Su
• Hidroliz: Polimer + Su → Monomer + Monomer

Canlı vücudunda sindirim olayları büyük ölçüde hidroliz esasına dayanır. Besinler, uzun zincirlerden (polimer) daha küçük moleküllere (monomer) ayrışarak hücrelere ulaşabilecek hale gelir.

Karbonhidratlar

Karbonhidratlar; yapılarında karbon, oksijen, hidrojen atomlarını bulunduran organik bileşiklerdir. Bütün canlı hücrelerde bulunur. Doğada genellikle büyük moleküller halindedir. Vücuda alınan bu büyük moleküllerin hücrelere iletilmesi için canlı tarafından sindirilmesi ve uygun molekül büyüklüğüne kadar parçalanması gerekir. Genel formülleri C_nH_2nO_n şeklindedir.

Karbonhidratlar; hücrelerin temel enerji kaynağı olmalarının yanı sıra hücre zarının yapısına katılma, hücre çeperinin temel yapı maddesi olma, nükleik asitlerin yapısında bulunma gibi hücre için önemli görevleri vardır.

Karbonhidrat Çeşitleri

Monosakkaritler (Basit Şekerler)

Monosakkaritler, tek halkalı ve nispeten küçük yapılardır. Karbon atomu sayısına göre pentoz (5C) veya heksoz (6C) şeklinde sınıflandırılırlar:

• Pentozlar: Riboz (RNA yapısında) ve Deoksiriboz (DNA yapısında) gibi beş karbonlu şekerlerdir.
• Heksozlar: Glikoz, fruktoz, galaktoz gibi altı karbonlu şekerleri içerir. Glikoz doğada en yaygın olanıdır ve hücrelerin temel enerji kaynağıdır.
  • Glikoz: Üzüm şekeri veya kan şekeri olarak bilinir. Yaşam için en önemli karbonhidratlardan biridir. Polisakkaritlerin yapı taşıdır (monomeridir). Hücreler glikozu bir enerji kaynağı ve metabolik reaksiyonlarda bir ara ürün olarak kullanırlar. Glikoz fotosentezin (ve kemosentezin) ana ürünlerinden biridir ve hücresel solunum glikozla başlar.
  • Fruktoz: Bitkiler tarafından üretilir. Meyvelerde bol miktarda bulunur, çok tatlıdır. Disakkarit olan  sakkarozun yapısına katılır, polisakkaritlerin yapısına katılmaz.
  • Galaktoz: Süt şekeridir dolayısıyla da sadece memeli hayvanlar ve bazı bakteriler tarafından üretilir.

Disakkaritler

Monosakkarit + Monosakkarit → Disakkarit + Su 

İki monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesi sonucu disakkaritler oluşur.

Sindirim sırasında bu bağlar kırılarak monosakkaritlere ayrılır:

• Sükroz (çay şekeri): Glikoz + Fruktoz
  • Sakkaroz olarak da bilinen çay şekeridir.
  • Glikoz ve fruktozun birleşmesiyle oluşur, şeker pancarı ve şeker kamışı gibi bitkilerden elde edilir.
  • İnsan beslenmesinde çok önemli bir yere sahip olan sükroz, sadece bitkiler tarafından üretilir.
• Laktoz (süt şekeri): Glikoz + Galaktoz
  • Süt şekeridir Glikoz ve Galaktozun birleşmesiyle oluşur.
  • Hayvansal şekerdir.
• Maltoz (arpa şekeri): Glikoz + Glikoz
  • Arpa şekeri veya malt şekeri olarak adlandırılır iki glikozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesiyle oluşur.

Bazı kişilerde laktozu parçalayan enzimler yetersiz olabilir, bu duruma laktoz intoleransı denir.

Polisakkaritler (Kompleks Karbonhidratlar)

Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyon tepkimesiyle uzun zincirler hâlinde birleşmesi sonucunda polisakkaritler oluşur. Görevlerine göre depo veya yapısal nitelik gösterirler:

• Nişasta: Bitkilerin depo polisakkaritidir. Fotosentezle üretilen glikozun kök, tohum veya gövdede depolanmış hâlidir.
• Glikojen: Hayvanlarda karaciğer ve kas hücrelerinde depolanan polisakkarittir. Enerji ihtiyacında hızlıca glikoza dönüştürülür.
• Selüloz: Bitki hücre duvarının temel yapısal bileşenidir. Lifli yapısı insan sindirim sisteminde çözünebilir değildir ancak bağırsak hareketlerine olumlu katkı sağlar.
• Kitin: Mantarların hücre duvarında ve eklem bacaklı canlıların (örneğin böceklerin) dış iskeletinde bulunan yapısal polisakkarittir. Esnek ve dayanıklıdır, ayrıca tıbbi alanda biyomalzeme olarak kullanılabilir.

Karbonhidratların Biyolojik Önemi

Karbonhidratlar hücrelere en hızlı enerji sağlayan moleküllerdir. Bitkilerdeki nişasta veya hayvanlardaki glikojen, ihtiyaç duyulduğunda hidroliz edilerek glikoza dönüştürülür. İnsan sindirimi genellikle selüloz gibi lifli polisakkaritleri parçalayamaz; yine de bu tür lifler bağırsak sağlığı için faydalıdır. Bazı hayvanlarda (örneğin otçullarda) ya da belirli mikroorganizmalarda selülozu sindirmeye yarayan enzimler bulunur.

Sonuç olarak, karbonhidratların çeşitliliği (monosakkarit, disakkarit, polisakkarit) günlük beslenmede önemli roller üstlenir. Hem enerji kaynağı olarak hem de yapısal destek sağlama işleviyle doğadaki tüm canlıların yaşamına katkı sunarlar.

Lipitler (Yağlar)

Yağlar (lipitler) yüksek miktarda karbon ve hidrojen içeren, suda çözünmeyen fakat benzen, kloroform, aseton ve eter gibi çözücülerde iyi çözünen bir maddedir. Bazı lipitlerde azot (N), kükürt (S) ve fosfor (P) da bulunabilir.

Lipitler (yağlar), yapılarının hidrofobik (suyu sevmeyen) olması nedeniyle suda düşük çözünürlüğe sahiptir. Yüksek enerji içeriğine sahip bu organik moleküller; hücre zarının temel bileşenlerinden biri olmanın yanı sıra metabolik ve düzenleyici işlevlere de katılır. Vücut ısısının korunması, enerji depolanması ve hormon benzeri bazı moleküllerin yapısında bulunması gibi görevleri vardır.

Yağ Asitleri (Doymuş ve Doymamış)

Yağ asitleri, karboksil (–COOH) grubuna sahip uzun hidrokarbon zincirleridir. Karbonlar arasındaki bağlara göre sınıflandırılırlar:

• Doymuş yağ asitleri: Karbon atomları arasında çift bağ yoktur. Genellikle oda sıcaklığında katı hâlde bulunurlar (örneğin tereyağı).
• Doymamış yağ asitleri: Karbon atomları arasında bir veya birden fazla çift bağ taşırlar. Oda sıcaklığında sıvı hâlde olan bitkisel yağlar (zeytinyağı, ayçiçeği yağı) bu gruba örnektir.

Bazı yağ asitleri insan vücudunda üretilemediği için esansiyel yağ asitleri olarak adlandırılır; bu asitler bitkisel veya hayvansal kaynaklardan alınmalıdır.

Yağ (Lipit) Çeşitleri

Trigliseritler (Nötral Yağlar)

Trigliseritler, bir gliserol molekülüne ester bağı aracılığıyla bağlanmış üç yağ asidinden oluşur. İnsan vücudunda en yaygın bulunan lipit formudur. Özellikle depo yağ görevi görür; enerji, ısı yalıtımı ve fiziksel koruma gibi fonksiyonları destekler. Gerektiğinde enzimler yardımıyla yağ asitleri serbest bırakılarak enerjiye dönüştürülür.

Fosfolipitler

Fosfolipitler, hücre zarlarının yapısında temel bileşen olarak yer alır. Molekülün bir ucu fosfat grubu içerdiği için hidrofilik (suyu seven), diğer ucu ise yağ asitlerinden oluştuğu için hidrofobik (suyu sevmeyen) özellik gösterir. Bu amfipatik yapı, fosfolipitlerin su içinde çift katman oluşturmasına ve hücre zarının bütünlüğünü sağlamasına yardımcı olur.

Steroitler

Steroitler, dört halkalı karbon yapıya sahip özel bir lipit grubudur. En iyi bilinen örnekler arasında kolesterol, bazı hormonlar (örneğin östrojen, testosteron) ve D vitamini bulunur.

• Kolesterol: Hücre zarının akışkanlığını ve dayanıklılığını düzenlemeye yardımcı olur, ayrıca safra asitleri ve bazı hormonların yapısına katılır.
• D vitamini: Kemik sağlığında ve kalsiyum metabolizmasında kilit rol oynar.

Lipitlerin Biyolojik Önemi

Lipitler, yaşamın sürdürülebilmesi için temel besin öğeleri arasında yer alır. Vücudun enerji deposu olmanın yanı sıra hücre zarının esnekliğini, hormon üretimini ve ısı dengesini düzenler. Doymuş ve doymamış yağların doğru oranda alınması, sağlıklı beslenme ve dengeli yaşam için kritik önem taşır. Özellikle esansiyel yağ asitlerinin dışarıdan yeterli düzeyde alınması, hayati faaliyetlerin düzgün işlemesine katkı sağlar.

Proteinler

Proteinler, hücre ve doku bütünlüğünün sağlanması, metabolik reaksiyonların yürütülmesi, oksijen ve demir gibi maddelerin taşınması ile depolanması gibi kritik görevlerde yer alan organik moleküllerdir. Ayrıca antikor yapısında da görev alarak vücudu yabancı maddelere karşı korurlar. Hareket ve kas kasılmaları, hücre sinyallerinin iletilmesi gibi pek çok süreçte de önemli rol oynarlar.

Proteinlerin Yapı Taşları: Amino Asitler

Proteinlerin temel yapı birimi, ortada bir karbon atomuna bağlanmış amino grubu (–NH₂) ve karboksil grubu (–COOH) içeren amino asitlerdir. Her bir amino asitin farklılık gösteren R grubu yapısı, proteinlerin çeşitliliğinin en önemli nedenidir. Kükürt ya da fosfor gibi ek elementleri barındıran amino asitler de bulunabilir. Her proteinin kendisine has özelliklerinin olmasını sağlayan özel amino asit dizilimleri vardır. Canlılarda kullanılan 20 çeşit amino asit (canlıdan canlıya değişiklik gösterebilir) vardır.

Polipeptit Zinciri ve Peptit Bağı

İki amino asitin bir araya gelmesiyle peptit bağı oluşur ve bu süreçte dehidrasyon tepkimesi sonucu su açığa çıkar. Birden fazla amino asitin sıralanarak uzadığı zincire polipeptit denir. Hücrenin genetik koduna göre belirlenen amino asit dizilişi, proteinin işlevselliğinin temelini oluşturur. Ancak bir proteinin tam anlamıyla iş görebilmesi için çoğu zaman üç boyutlu bir katlanma (protein katlanması) gerekir.

Proteinlerin 3 Boyutlu Yapısı ve Denatürasyon

Proteinlerin üç boyutlu yapısı, amino asit zincirlerinin katlanmasıyla ortaya çıkar. Bu yapı, hidrojen bağları, iyonik etkileşimler ve disülfit köprüleri gibi çeşitli bağlarla kararlı hâle gelir. Ancak yüksek sıcaklık, aşırı pH değişikliği veya çeşitli kimyasal maddeler bu üç boyutlu yapıyı bozabilir. Bu yapısal bozulmaya denatürasyon adı verilir.

Bazı durumlarda denatüre olan protein renatüre (eski hâline dönme) olabilse de (örneğin bazı süt proteinleri), çoğu zaman bozulma kalıcıdır. Yumurtanın yüksek sıcaklıkta pişince tekrar eski hâline gelmemesi buna örnektir.

Protein Yetersizliği Sonucu Canlılarda Oluşabilecek Sorunlar

1. Büyüme yavaşlar hatta zamanla durabilir.
2. Zihinsel gelişmede gerileme görülebilir.
3. Hastalık yapan mikroorganizmalara karşı vücudun direnci azalır (savunma sistemi zayıflar), kolay hastalanılır.
4. Hastalık ağır seyreder, açılan yaralar geç iyileşir.
5. Alyuvar yapımında aksamalar olabilir.
6. Uzun süreli açlıklarda kan proteinlerinin bir kısmı enerji üretmek amacıyla kullanıldığında kanın osmatik basıncı düşer ve kanın plazma sıvısı dokular arasında birikmeye başlar. Buna açlık ödemi denir.
7.  Kanın pıhtılaşması gecikebilir.

Enzimlerin Tanımı ve Görevleri

Enzimler, biyolojik katalizör olarak tanımlanan ve hücre içi reaksiyonların hızını artıran protein yapılı moleküllerdir. Normalde daha yüksek sıcaklık veya enerji gerektirecek kimyasal reaksiyonlar, enzimlerin etkisiyle canlılar için uygun şartlarda gerçekleşir. Enzimler, substrat adı verilen hedef moleküllere bağlanır ve ürüne dönüştürür. Kendi yapılarını reaksiyon sonunda değiştirmezler.

Örneğin Karaciğerde üretilen katalaz enzimi; H₂O₂ (hidrojen peroksiti) 1 saniyede 5.000.000 tanesini parçalar. Eğer katalaz enzimi bu tepkimede kullanılmasaydı tepkime 300 yıl sürecek ve sadece 1 tane H₂O₂ molekülü parçalanacaktı.

Enzimlerin Çalışma Mekanizması

Enzimlerin aktif bölgesi, substratın bağlandığı ve reaksiyonun yürütüldüğü özel bir cep gibi düşünülebilir. İki ana model bu etkileşimi açıklar:

• Anahtar-Kilit Modeli: Enzim ve substrat birbirine tam uyumlu kilit ve anahtar gibi eşleşir.
• İndüklenmiş Uyum Modeli: Enzim, substratla etkileşime girerken şeklinde küçük değişiklik yapar, böylece tam uyum sağlanır.

Enzimlerin etkinliği, aktivasyon enerjisi dediğimiz reaksiyonun başlaması için gerekli enerji engelini düşürmelerinden kaynaklanır. Böylece hücresel metabolik reaksiyonlar daha hızlı ve daha düşük enerji ile gerçekleşebilir.

Enzim Aktivitesini Etkileyen Faktörler

Bir enzimin çalışması ortam koşullarına büyük ölçüde bağlıdır:

• Sıcaklık: Enzimlerin optimum çalışma sıcaklığı genellikle 35–40 °C arasındadır. Bu değerden sapıldığında aktivite düşer; çok yüksek sıcaklıklarda enzim denatüre olabilir.
• pH (Asidik/Bazik Düzey): Enzimler genellikle belirli pH değerlerinde maksimum etkilidir. Mide enzimleri için asidik (pH 2–3), bağırsak enzimleri için daha bazik (pH 7–8) ortam idealdir.
• Substrat Miktarı: Enzim miktarı sabitken substrat miktarı artarsa, reaksiyon hızı da artar ancak belli bir noktadan sonra enzim aktif bölgeleri doygunluğa ulaşır.
• Enzim Miktarı: Substrat yeterli olduğu sürece daha fazla enzim, reaksiyon hızını artırabilir.
• Yüzey Alanı: Özellikle katı yüzey veya hücre parçacıkları söz konusu olduğunda, substratın enzimle temas edebileceği yüzey alanının büyüklüğü reaksiyon hızını etkileyebilir.

Yardımcı Bileşenler (Kofaktör ve Koenzim)

Bazı enzimler etkin olmak için kofaktör veya koenzim adı verilen yardımcı moleküllere ihtiyaç duyarlar. Kofaktörler genellikle inorganik (örneğin çinko, demir gibi) elementler olabilirken, koenzimler daha çok organik yapılı (örneğin vitamin türevleri) bileşiklerdir. Aponenzi̇m (enzimin protein kısmı) kofaktör veya koenzimle birleşince aktif hâle gelerek holoenzim şeklinde işlev görür.

Nükleik Asitler ve Yapısal Özellikleri

Nükleik asitler, nükleotit adı verilen birimlerden oluşan ve hücredeki kalıtsal bilgiyi taşıyan büyük moleküllerdir. Her nükleotit üç temel bölüm içerir:

• Beş karbonlu şeker (pentoz): Riboz veya deoksiriboz olabilir.
• Fosfat grubu: Zinciri birbirine bağlayan fosfodiester bağlarını oluşturur.
• Azotlu organik baz: Purin (adenin, guanin) veya pirimidin (sitozin, timin, urasil) yapısında bulunur.

Bu yapıların bir araya gelmesiyle oluşan nükleik asitler, canlıların bölünme, büyüme ve enerji gibi hayati olaylarının kontrolünde rol oynar.

Nükleotit ve Baz Çeşitleri

Nükleotitlerin içerdiği pentoz şekeri ve azotlu baz türü, nükleik asidin çeşitliliğini belirler:

• Puriner: İki halkalı bazlar olan adenin (A) ve guanin (G) bu gruba girer.
• Pirimidinler: Tek halkalı bazlar olan sitozin (C), timin (T) ve urasil (U) bu sınıfta yer alır.

Şeker yapısı riboz ise ribonükleotit, deoksiriboz ise deoksiribonükleotit olarak adlandırılır. Nükleotitlerin fosfat, pentoz ve azotlu bazları fosfodiester bağları aracılığıyla birbirine bağlanarak uzun polimer zincirleri (nükleik asitler) oluşturur.

DNA ve RNA Yapıları

Biyolojik sistemlerde başlıca iki tür nükleik asit vardır:

• DNA (Deoksiribonükleik Asit):
  • Şekeri deoksiriboz içerir.
  • Azotlu bazları A, T, G, C’dir.
  • Genellikle çift sarmal yapı oluşturur.
  • Hücrenin kalıtsal bilgilerini uzun süreli depolar ve aktarır.
• RNA (Ribonükleik Asit):
  • Şekeri riboz içerir.
  • Azotlu bazları A, U, G, C’dir.
  • Genellikle tek sarmal yapıdadır.
  • Görevlerine göre hücrede üç çeşit RNA bulunur.
    • Mesajcı RNA (mRNA): DNA’dan aldığı genetik bilgiyi, belirli şifreler halinde sitoplazmadaki ribozomla taşır. Bu bilgi sentezlenecek proteinin amino asit diziliş sırasını belirler.
    • Taşıyıcı RNA (tRNA): Sitoplazmadaki amino asitleri tanır ve ribozomla taşır.
    • Ribozomal RNA (rRNA): Proteinlerle birlikte ribozomların yapısını meydana getirir.
  • DNA’daki bilgiyi kullanarak protein sentezinde görev alır.

Komplementer Baz Eşleşmesi

DNA’nın çift sarmal yapısında, azotlu bazlar hidrojen bağları ile birbirine bağlanır. Her baz, karşısında kendisiyle uyumlu baz ile eşleşir:

• Adenin (A) → Timin (T)
• Guanin (G) → Sitozin (C)

RNA’da ise timin yerine Urasil (U) bulunur. Böylece mRNA gibi tek iplikli moleküllerde A-U, G-C eşleşmeleri söz konusu olur.

DNA molekülü ile ilgili olarak aşağıdaki eşitlikler kurulabilir.

• A=T ve G=C
• Pürin miktarı=Pirimidin miktarı (A+G = C+T)
• (A+G)/(C+T)=1 veya (A+C)/(G+T)=1
• A+G+C+T=Toplam nükleotit sayısı
• Nükleotit sayısı = Baz sayısı = Şeker sayısı = Fosfat sayısı

Nükleik Asitlerin İşlevleri

Nükleik asitler, hücrenin yönetim birimleri olarak işlev görür:

• Genetik Bilginin Depolanması: DNA, kalıtsal özellikleri nesilden nesile aktarır.
• Protein Sentezi: RNA türleri (mRNA, tRNA, rRNA), protein üretiminde görevlidir.
• Hücre Bölünmesi ve Büyüme: DNA’nın kopyalanması ve hücreye dağıtılması, sağlıklı bölünme için kritiktir.

Vitaminler

Vitaminler, canlılığın sürdürülmesinde protein, karbonhidrat ve lipit gibi temel besinlere ek olarak hayati rol üstlenen organik moleküllerdir. Hücre içi biyokimyasal reaksiyonları düzenleyen ve metabolizma faaliyetlerinin sorunsuz işlemesine yardımcı olan vitaminler, bazı canlılar tarafından kısmen sentezlenebilse de çoğunlukla besinler yoluyla alınması gerekir.

Eksik ya da aşırı vitamin alımı, bağışıklık sisteminden kemik gelişimine, enerji dengesinden dokuların korunmasına kadar pek çok süreci olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle vitaminler, temel besin maddeleri olarak değerlendirilir.

Vitamin Türleri

Vitaminler genel olarak yağda çözünen ve suda çözünen vitaminler şeklinde iki gruba ayrılır.

Yağda Çözünen Vitaminler (A, D, E, K)

• A Vitamini: Görme fonksiyonunda etkili olan retinoid ve karotenoid bileşiklerini içerir. Cildin yenilenmesi ve bağışıklık sisteminin desteklenmesinde rol oynar. Eksikliğinde gece körlüğü gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
• D Vitamini: Güneş ışınlarının (UVB) yardımıyla inaktif formdan aktif hâle geçer. Kalsiyum ve fosfat emilimini düzenleyerek kemik sağlığının korunmasında önemlidir. Eksikliği kemik yoğunluğunun azalmasına yol açabilir.
• E Vitamini: Güçlü bir antioksidan olarak hücre zarı ve diğer biyolojik molekülleri serbest radikallere karşı korur. Bitkisel yağlar, tohumlar ve kuruyemişlerde bol bulunur.
• K Vitamini: Kanın pıhtılaşma mekanizmalarında kilit görev üstlenir. Ayrıca kemik sağlığı için kalsiyumun bağlanmasında etkilidir. Yeşil yapraklı sebzeler, süt ürünleri ve bazı fermente gıdalarla alınabilir.

Suda Çözünen Vitaminler (B ve C)

• B Vitamini Grubu: Biyokimyasal reaksiyonlarda koenzim olarak enerji üretimi, hücre bölünmesi ve sinir sistemi fonksiyonları gibi süreçlerde görev alırlar. Çeşitli alt türleri (B1, B2, B3, B6, B12 vb.) bulunur. Tam tahıllar, baklagiller, et ürünleri ve yeşil sebzeler bu vitaminlerin iyi kaynaklarıdır.
• C Vitamini (Askorbik Asit): Güçlü bir antioksidan olup bağ dokusu oluşumu, yaraların iyileşmesi ve demir emiliminin kolaylaşmasında etkilidir. Turunçgiller, biber, brokoli gibi sebze ve meyveler C vitamini açısından zengindir.

Vitamin Eksikliği ve Fazlalığı

Her vitaminin eksik veya fazla alımı farklı rahatsızlıklara yol açabilir:

• Hipovitaminoz (Eksiklik): Halsizlik, bağışıklık zaafiyeti, anemi, gece körlüğü, kemik erimesi vb. durumlar oluşabilir.
• Hipervitaminoz (Fazlalık): Özellikle yağda çözünen vitaminlerde (A, D, E, K) vücutta birikme riski olduğundan, karaciğer ve böbrekleri zorlayan toksik etkiler gözlemlenebilir.