İlk siyasi oluşumlarda hukuk, gelenek haline gelmiş kurallara göre düzenlenmiştir. Örf ve adetlerden oluşan geleneksel hukuk kuralları daha sonraları yazılı hale getirilmiştir.
Roma Hukuku
Roma İmparatorluğu’ndaki hukuk kuralları da benzer şekilde gelişmiştir. Roma Devleti’nin kuruluşundan Doğu Roma İmparatoru Justinyanus’un ölümüne kadar Roma ve egemenliği altındaki ülkelerde uygulanmış olan hukuka Roma Hukuku denir. Roma Hukuku, bugünkü Avrupa ülkelerinde uygulanan hukuk sisteminin temelini oluşturmuştur. Roma hukuk sisteminin ilk basamağı da “12 Levha Kanunları”dır. 12 Levha Kanunları Patriciler ile Plebler arasındaki mücadeleler üzerine oluşturulmuştur.
Justinyanus Kanunları
Roma kanunlarının derlenip toparlanması ile ortaya çıkan kanunlara denir. Bu kanunlar kendisinden önceki kanunlara göre daha insancıldır. Suçlulara karşı cezadan çok arındırma, caydırma ve iyileştirme çabasına girişilmiştir.
⭐ Justinyanus Kanunları ile;
- Hukuk kurallarında ilk defa kamu ve özel hukuk ayrımı yapılmıştır.
- Özellikle aile, kişi ve miras hukuku konularındaki düzenlemeler, günümüz medeni hukukunun temelini teşkil etmiştir.
- Aile kurumu ve evlilik konusu dini bir temele oturtulmuştur.
- Suç ve ceza sisteminde suçluyu arındırma, iyileştirme ve korkutma amacı taşımaktadır.
- Hapis cezası uygulaması yoktur ve bunun yerine suçluların manastırlara kapatılması tedbirine başvurulmuştur.
- Suçun mahiyetine göre suçlulara, taş ocaklarında ve madenlerde ömür boyu zorunlu çalışma ve sürgün cezası verilmiştir.
- Adam öldürme gibi suçlarda ise sürgün, servete el koyma gibi cezalar da uygulanmıştır.
Moğol Hukuku
Moğol İmparatorluğu’nun hukuk ve askerlik işlerini düzenleyen kanunlara “Cengiz Han Yasası” veya ”Büyük Yasa” denilmiştir. Cengiz Han Yasası, nesilden nesile aktarılan Türk ve Moğol törelerinin yazılı hale getirilerek düzenlenmiş şeklidir.
Cengiz Han, kağan seçildiği 1206 yılı kurultayında bu kurallara bazı ilaveler yapmış ve bunları resmen yürürlüğe koymuştur. Otuz üç defter halinde düzenlendiği varsayılan bu yasalar, İslamiyet’i kabul eden Moğol hanedanları tarafından da uygulanmıştır. Özellikle aile ve ceza hukukuna büyük önem verilmiştir.
Justinyanus Kanunları ve Cengiz Yasası’ndaki Farklılıklar
- Aile Hukuku: Roma hukuku ataerkil, Moğol hukuku anaerkildir.
- Ceza Hukuku: Cengiz Yasasında suçları karşılığı, çoğu zaman idamdır. Justinyanus Kanunlarında ise idam cezası nadirdir. Ceza uygulamaları daha çok ıslah etmeye ve arındırmaya yöneliktir.
