Halk hikayeleri toplumu derinden etkileyen bir olayın olağan veya olağanüstü biçimde işleyen anonim bir türdür. Nesilden nesle aktarılan halk hikayelerinde aşk, sevgi ve kahramanlık konuları sıkça işlenmektedir. Halk hikayeleri destanlar ile modern hikayeler arasında bir köprü görevi görür.
Halk Hikayesinin Özellikleri
- Uzun soluklu ve anonim eserlerdir.
- Olay örgüleri destanlardan daha gerçekçidir.
- Halk hikayelerinde zaman kavramı belirli değildir.
- Olaydaki kahramanlar destanlardaki kahramanlardan daha gerçekçidir.
- Halk hikayelerindeki kahramanlar toplum tarafından bilinen veya bir eserde geçen kahramanların anonimleşmesiyle oluşur.
- Halk hikayelerinde aşk, sevgi ve kahramanlık konuları işlenir.
- Halk hikayeleri nazım-nesir karışık bir biçime sahiptir.
- Halk hikayeleri genellikle aşıklar tarafından anlatılır. Aşıklar hikayeyi saz eşliğinde anlatır.
- Halk hikayeleri genellikle mutlu sonla biter.
- Masallarda bulunan kalıplaşmış ifadelere halk hikayelerinde de rastlanılmaktadır.
- Halk hikayeleri döneminin toplumsal, sosyal, siyasal yaşamını ortaya koyar.
- Halk hikayelerindeki dil basit ve sade bir dildir.
- Halk hikayesinin ilk örneği “Dede Korkut Hikayeleri” olarak kabul edilir. Ayrıca destanlardan halk hikayelerine geçiş eseridir.
Halk Hikayelerinin Bölümleri
Fasıl
Anlatıcının hikayeden önce dinleyicilere türkü veya tekerleme söylediği bölüme fasıl denir.
Döşeme
Hikayenin kahramanının ve olayın geçtiği mekanın anlatıldığı bölüme döşeme denir.
Asıl Konu
Hikayedeki kahramanın olayın öncesindeki yaşamıyla başlayan asıl konunun anlatıldığı bölüme asıl konu bölümü denir.
Sonuç ve Dua
Sonuç ve dua bölümü hikayenin bittiği bölümdür. Bu bölümde aşıklar kavuşur eğer aşıklar kavuşmazsa öbür dünyada birbirlerine kavuşurlar.
Efsane
Öbür dünyada kavuşan aşıkların anlatıldığı bölüme efsane bölümü denir.
Konularına Göre Halk Hikayeleri
Halk hikayeleri konuları bakımından aşk, dini temalı kahramanlık ve destani halk hikayeleri olmak üzere 3 başlıkta incelenir.
Aşk Hikayeleri
Halk hikayeleri arasında en sık işlenen konu aşktır. Aşk konulu halk hikayelerine örnekler:
- Kerem ile Aslı
- Tahir ile Zühre
- Ferhat ile Şirin
- Ercişli Emrah ile Selvihan
Dini Temalı Kahramanlık Hikayeleri
Kahramanlık hikayelerinin dini bir yönü de bulunmaktadır. Hikayelerde bulunan karakterler, toplum için tarihte ve dinde önemli bir yer tutan insanlardır. dini temalı kahramanlık hikayelerine örnekler:
- Danişment Gazi Hikayeleri
- Hayber Kalesi Hikayesi
- Van Kalesi Hikayesi
- Hz. Ali Hikayeleri
Destani Halk Hikayeleri
Destansı ögeler içeren halk hikayeleridir. Destani halk hikayelerine örnekler:
- Köroğlu Hikayesi
- Dede Korkut Hikayeleri
Kaynaklarına Göre Halk Hikayeleri
Halk hikayeleri kaynakları bakımından Türk, Arap ve Hint-İran kaynaklı olmak üzere 3 başlıkta incelenir.
Türk Kaynaklı Halk Hikayeleri
- Dede Korkut Hikayeleri
- Aşık Garip Hikayesi
- Kerem ile Aslı
- Emrah ile Selvihan
Arap Kaynaklı Halk Hikayeleri
- Leyla ile Mecnun
- Yusuf ile Züleyha
Hint- İran Kaynaklı Halk Hikayeleri
- Ferhat ile Şirin
