Yer kabuğunun içindeki kırılmalar nedeni ile aniden ortaya çıkan sarsıntıların dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları titreştirmesi olayına deprem denir.
Depremde kaya tabakalarında birbirine göre düşey ya da yatay yönde yer değiştirmeler meydana gelir. Yer kabuğundaki yer değiştirmelere fay adı verilir. Yer kabuğundaki kırılma uzun hat şeklinde devam eder. Bu uzun hatlara fay hattı denir.
Faydaki kırılma büyüklügünün artması ile büyük bir enerji açığa çıkar. Deprem enerjisinin ortaya çıktığı noktaya odak noktası denir. Yer üzerinde, odak noktasına en yakın nokta depremin merkez üssü olarak tanımlanır. Merkez üssü, depremin en çok hasar verdiği ve depremin en çok hissedildiği yerdir.
Depremle ilgili çalışma yapan bilim dalına sismoloji, bu alanda uzmanlık yapan bilim insanına sismolog, deprem dalgalarını kayıt eden cihazlara sismograf ve yer sarsıntılarının kayıt edildiği kağıtlara sismogram denir.
Depremin Oluş Nedenleri ve Türleri
Yer kabuğunda her zaman deprem olabilir. Bu depremlerden büyüklüklerine bağlı olarak hissedilen ve hissedilmeyenler vardır. Yeryüzünde oluşan depremlerin büyüklüğü sebep oldukları zararlara göre kıyaslanır.
Bazen, volkanik dağların faaliyete geçmesi ve yer kabuğunun alt kısmının boşaltılması gibi etkiler depreme sebep olabilir. Deprem sonrasında kayaların yerlerine oturması esnasında artçı depremler oluşur.
Dünyada iki deprem kuşağı vardır. Birincisi büyük okyanus ve çevresinde oluşan Japonya’yı da içine alan pasifik deprem kuşağıdır. İkincisi Cebelitarık’tan başlayarak Endonezya’ya kadar uzanan ve Türkiye’yi içine alan Akdeniz-Himalaya deprem kuşağıdır.
Deprem Türleri
Tektonik Depremler
Çeşitli yer kuvvetleri karşısında fayların ani kırılmasıyla oluşan deprem türlerine tektonik depremler denir.
Göçük Depremleri
Yer altı mağara ve maden bölgelerinde çökmeler ile meydana gelen küçük depremlere denir.
Patlama ve Çarpma Depremleri
Nükleer düzeneklerin patlaması ile yer kabuğundaki titreşimlerden dolayı oluşan depremlere patlama depremleri, göktaşlarının çarpması ile oluşan depremlere ise çarpma depremleri denir.
Depremin Büyüklüğü
Deprem sırasında açığa çıkan enerjinin ölçüsüne büyüklük (magnitüd) denir. Deprem büyüklüğü C.Richter tarafından geliştirilen Richter ölçeği adı verilen bir cetvele göre hesaplanır.
Depremin Şiddeti
Depremin insanlar, binalar ve doğa üzerindeki etkilerinin ölçüsüne deprem şiddeti denir. Deprem merkezinden uzaklaştıkça şiddeti azalır. Depremin büyüklüğü (magnütüdü) değişmez.
Büyüklük ve şiddet farklı kavramlardır. Bunlar karıştırılmamalıdır.
