Türkiye’de Tarım Sektörü

Tarım

Tarımsal faaliyetler; topraktan elde edilen tarım ürünlerinin yanı sıra hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık faaliyetlerini de kapsamaktadır. Toprak örtüsü; tarımsal faaliyetlerin yapıldığı en önemli kaynaktır. Toprağın değişik ekonomik faaliyetler için kullanılmasına topraktan yararlanma denilmektedir. Toprağın değerlendirme şekillerine göre tarla arazileri, bağ bahçe arazileri, çayır ve mera arazileri, orman arazileri ve ürün getirmeyen araziler olarak sınıflandırılması mümkündür.

⭐Tarımsal Faaliyetlerin Yöntemleri:

İntansif Tarım= Modern tarım, sulu tarım veya makineli tarım da denilmektedir. Tarımın daha çok ticaret tarımı şeklinde olduğu ve teknolojilerin bütün verim artırıcı yöntemlerinin uygulandığı tarım faaliyetine intansif tarım denir. Birim alandan en yüksek verimin alınması amaçlanmaktadır. Doğal koşullara bağımlılık en azdır. Türkiye’de özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında yapılan seracılık faaliyetleri modern tarım metoduna en güzel örnektir.
Ekstantif Tarım= Modern tarım yöntemlerinin kullanılmadığı, insanların kendi besin ihtiyaçları için yetiştirdiği, geleneksel yöntemlerle yapılan tarıma ekstantif tarım adı verilir. Genellikle geri kalmış ülkelerin uyguladığı tarım yöntemidir. Bu tarım yönteminde verim düşüktür ve üretim doğal koşullara bağlıdır.
Plantasyon Tarımı= Tropikal ve subtropikal bölgelerin bazı alanlarında ticari amaçla bir/birkaç çeşit ürün yetiştirmeye dayalı tarım yöntemidir.
Nadas Yöntemi= Kuru ya da susuz tarım olarak da bilinmektedir. Sulama imkanlarının yetersiz olduğu kurak bölgelerde ya da sulamanın sadece yağışa bağlı olarak yapılabildiği tarım faaliyetlerinde toprağın sürülerek bir/birkaç yıl boş bırakılmasına nadas yöntemi denilmektedir. Tarımsal faaliyetler doğal koşullara bağlıdır. Kurak dönemlerde verim oldukça düşmektedir. Üretim ve verim bu yöntemde düşüktür.
Nöbetleşe Tarım= Tarım alanlarının erozyona karşı korunması ve toprağın mineral dengesinin sağlanması amacıyla ürünlerin değişmeli olarak ekilmesine nöbetleşe tarım adı verilmektedir.
Sera Tarımı= Kış sıcaklık ortalamalarının 0°nin altına inmediği yerlerde bu yöntem uygulanır. Yazın tarımı yapılan bitkilerin kışın da üretilmesi bu yöntem ile gerçekleşir.
Organik Tarım= Ekolojik tarım adı da verilmektedir. Bitkisel veya hayvansal üretimi doğanın dengesi bozulmadan yapmak amacı ile uygun ekolojiler seçerek yapay kimyasal ilaçlar kullanılmadan yapılan tarım yöntemidir. Bu yöntemin amacı; toprak ve su kaynaklarını havayı kirletmeden bitki, hayvan ve insan sağlığını korumaktır.

Türkiye’de Tarımı Etkileyen Faktörler

Türkiye’de tarımsal faaliyetleri ve verimliliği etkileyen faktörleri doğal ve beşeri faktörler olarak ayırabiliriz. Türkiye’de tarımı etkileyen doğal faktörler; iklim, yer şekilleri, toprak özellikleri; beşeri faktörler ise; sulama, gübreleme, tarımda ıslah ve ilaçlama, makineleşme, pazarlama ve tarımı destekleyen kuruluşlardır.

İklim= Türkiye’de iklim çeşitliliği fazla olduğu için tarım ürünlerinin çeşitliliği de fazladır. Kışları ılık geçen Akdeniz ve Ege bölgelerinde farklı, her mevsim yağışlı olan Karadeniz bölgesinde farklı, yazları sıcak ve kurak geçen Güneydoğu ve İç Anadolu bölgelerinde ise farklı ürünler yetişmektedir. Doğu Anadolu bölgesinde ise yaz mevsiminin kısa ve sıcaklığın düşük olması nedeniyle tarımsal faaliyetler azdır.

Yer Şekilleri= Türkiye arazisi dağlık ve eğimli olduğu için tarım alanları kısıtlıdır. Yine bu nedenle tarım alanları küçük ve parçalıdır. Yükseltinin doğuya doğru artması nedeniyle aynı tür ürünlerin olgunlaşma ve hasat dönemlerinin uzamasına neden olmaktadır. Yükseltinin fazla olduğu yerlerde hayvancılık faaliyetleri yapılmaktadır.

Toprak Özellikleri= Türkiye’de toprak çeşitliliği fazladır. Alüvyal toprakların bulunduğu ovalar tarım için en elverişli alanlardır.

Sulama= Türkiye’nin büyük bir kısmı kurak iklim etkisi altındadır. Bu nedenle tarımdaki en büyük sorunlardan birisi sulamadır. Özellikle su sıkıntısı İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülmektedir. Karadeniz kıyıları ise en az su ihtiyacı olan yerlerdir. Sulama imkanının olduğu kıyı bölgelerinde sulamalı tarım yapılmaktadır. Böylelikle bu yerlerde geliri yüksek sanayi bitkileri ile meyve sebzeler yetişmektedir.

⭐Sulamanın yaygınlaşması ile;

Nadas ortadan kalkar.
İklim koşullarına bağımlılık azalır.
Tarımsal verimlilik artar.
Tarım ürünlerinin çeşitliliği artar.
Yılda birden fazla ürün alınabilir.
Tarımsal üretimde süreklilik görülür.

Gübreleme= Tarımda verimi artıran bir diğer etken gübrelemedir. Toprak devamlı kullanıldığı takdirde içerisindeki mineraller ve verimi azalmaktadır. Gübreleme ile toprağa mineral takviyesi yapılır. Böylece toprağın verimi de artırılmış olur.

Islah Etme= Ürünlerdeki verimin artırılması için ürünlerin tohumlarında teknik çalışma yapılmasına ıslah etme adı verilir. Verimi artırma için yapılan bir diğer yöntem ise zirai ilaçlamadır. Zirai ilaçlama ile tarlalardaki yabancı otların temizlenir ve haşerelerin çoğalmasının engellenir.

Tarımda Makineleşme= Tarım makinelerinin tarım alanlarını işletecek sayıya ulaşmasına tarımda makineleşme adı verilir. Toprağın kısa sürede sürülmesi, tohumların ekilmesi, ürünlerin toplanması makineler sayesinde kolaylaşmıştır. Türkiye’nin her bölgesi makine kullanımı için uygun değildir. Bunun nedenleri; yer şekillerinin dağlık ve engebeli olması, tarım alanlarının küçük ve parçalı olması, insan gücünün daha ucuz olması, makine fiyatlarının yüksek olmasıdır.

Pazarlama= Yetişen ürünlerin pazarlanması gerekmektedir. Bu amaçla çeşitli kooperatifler kurulmuştur. Devlet de zaman zaman kolaylaştırıcı, koruyucu ve teşvik edici önlemler almaktadır.

Tarımı Destekleyen Kuruluşlar= Zirai araştırma enstitüleri, devlet üretme çiftlikleri, Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi, Türkiye Ziraat Odaları, Türkiye Zirai Donatım Kurumu Türkiye’nin tarımsal yapısını ve özelliklerini inceleyerek üreticiyi ve tüketiciyi korumaktadır.

Hayvancılık

Hayvancılık; evcil hayvanların ürünlerinden ve güçlerinden yararlanmak amacıyla üretilmesine ve yetiştirilmesine denir.

Türkiye’nin iklimi, doğal bitki örtüsü ve yer şekillerinin çeşitliliği hayvancılık faaliyetlerini olumlu yönde etkilemektedir. Fakat hayvancılıktan elde edilen verim istenilen seviyede değildir. Bu nedenle hayvancılığın gelişebilmesi için bazı adımlar atılmaktadır.

⭐Türkiye’de hayvancılığın gelişebilmesi için;

Besi ve ahır hayvancılığı yaygınlaştırılmalıdır.
Hayvan hastalıkları ile ilgili mücadeleye gereken özen ve önem gösterilmelidir.
Erken kesimler önlenmelidir.
Mera ve çayırlar korunmalıdır.
Hayvan soyları korunmalıdır.
Mera ve çayır alanları tarım alanlarına dönüştürülmemelidir.
Hayvan üreticilerine krediler sağlanmalı ve pazarlama olanakları geliştirilmelidir.

⭐Türkiye’de hayvancılığı etkileyen faktörler;

Mera ve çayır hayvancılığı yapılması,
Modern yöntemlerin kullanılmaması,
Erken ve aşırı otlatma yapılması,
Mera ve çayır alanlarının tarım alanlarına dönüştürülmesi,
Hayvan soylarının tüketilmesi ve ıslah edilmemesi,
Devlet desteğinin yetersiz olması,
Hayvan hastalıklarına gereken önemin verilmemesi,
Erken kesimlerin yapılması,
Yapay yem üretiminin ve tüketiminin yeterli olmamasıdır.

Mera hayvancılığı; meralarda otlatılan hayvanların ahır veya ağıllarda kaba yemle beslenmesine denilmektedir. Otlak hayvancılığı adı da verilmektedir. İklim koşullarına bağlı olarak yapılan hayvancılıktır. Modern yöntemler bu hayvancılık faaliyetinde kullanılmaz. Gelişmemiş ülkelerde yapılır. Türkiye’de en yaygın olan hayvancılık faaliyetidir. Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgesinde daha çok görülür.

Besi hayvancılığı ise; ahırlarda genellikle yapay yemlerin kullanılmasıyla yürütülen hayvancılık faaliyetidir. Hayvanların çiftliklerde veya ahırlarda beslenmesi yöntemidir. İklim koşullarına bağlı değildir. Modern yöntemler kullanılır. Verimi yüksek bir hayvancılık faaliyetidir. Gelişmiş ülkelerde yapılır. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde bu yöntemle hayvancılık yapıldığı görülmektedir.

Türkiye’de hayvancılık faaliyetleri; küçükbaş, büyükbaş, kümes ve diğer hayvancılık faaliyetleridir.

Türkiye'deki hayvancılık faaliyetlerinin sınıflandırılması

Türkiye’de Küçükbaş Hayvancılık Faaliyetleri

Türkiye’de en yaygın yapılan hayvancılık faaliyetidir.
İklim ve bitki örtüsü küçükbaş hayvancılığa elverişlidir.
Kurak ve yarı kurak bölgelerde, bitki örtüsünün step olduğu yerlerde görülür.
Mera hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır.
İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Güney Marmara’da yaygın olarak görülür.
Küçükbaş hayvanlar yağıştan hoşlanmadığı için Karadeniz bölgesinde görülmez.
Bitki örtüsünün gür olduğu yerlerde büyükbaş hayvancılığına uygundur. Bu nedenle bitki örtüsünün gür olduğu yerlerde de görülmez.
Küçükbaş hayvanlar soğuğa karşı dayanıklı değillerdir. Bu nedenle Erzurum-Kars Platosunda da küçükbaş hayvancılık azdır.
Koyun ve keçi yetiştiriciliği olarak ikiye ayrılmaktadır.

Koyun

Türkiye’de en çok yetiştirilen hayvandır.
Bozkır bitki örtüsünün yaygın olduğu ve az eğimli yerlerde yetiştirilir.
İç bölgelerde daha çok görülmektedir.
Etinden, sütünden ve yününden yararlanılır.
Kıvırcık, merinos, karaman gibi türleri bulunmaktadır.
Yünü en değerli olan koyun merinostur ve Güney Marmara’da yetiştirilir.

Keçi

Koyuna göre doğa koşullarına daha dayanıklı bir hayvandır.
İç bölgelerde daha çok yetiştirilir.
Maki bitki örtüsünün yoğun olduğu ve engebeli alanlarda yaşarlar.
Kıl keçisi ve tiftik keçisi olmak üzere ayrılır:
- Kıl Keçisi= En fazla Akdeniz bölgesinde yetiştirilir. Daha çok sütünden yararlanılsa da etinden, derisinden ve kılından da yararlanılmaktadır. Ormanlara zarar verme özellikleri vardır. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilmektedir.
- Tiftik Keçisi= Ana vatanı Ankara’dır. Yününün ekonomik değeri daha fazladır. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da da yaygın olarak görülmektedir.

Türkiye’de Büyükbaş Hayvancılık Faaliyetleri

Çayır hayvancılığı da denilmektedir.
Sığır, manda, deve, eşek, at ve katır gibi hayvanlar büyükbaş hayvanlardır.
Bu hayvanların etinden, sütünden, derisinden ve gücünden faydalanılır.
Nemli bölgelerde eve uzun ot topluluklarının bulunduğu alanlarda yaşarlar.
Sığır en çok yetiştirilen büyükbaş hayvandır.
Erzurum-Kars Platosu ve Karadeniz’de yaygın olarak görülür.
İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde büyükbaş hayvancılığı yağışların azlığından ve bozkır bitki örtüsünün yaygın olmasından dolayı yapılamaz.
Marmara ve Ege bölgesinde besi ve ahır hayvancılığı şeklinde büyükbaş hayvancılık faaliyetleri yapılmaktadır.

Sığır

Nemli ve yağışlı bölgelerin çayırlarla kaplı alanlarında yetiştirilir.
Mera hayvancılığı şeklinde yetiştirilir.
Her bölgede yetiştirilen bir hayvandır.
Özellikle Karadeniz’de ve Erzurum-Kars Platosu’nda görülür.
Et ve süt verimi en yüksek büyükbaştır.
Marmara ve Ege bölgesinde ahır hayvancılığı şeklinde yetiştirildiği görülmektedir.
Şeker fabrikalarının ise çevresinde besi hayvancılığı olarak yetiştirilir.

Türkiye’de Kümes Hayvancılığı Faaliyetleri

Eti ve yumurtası için beslenen tavuk, kaz, ördek, bıldırcın gibi kanatlı hayvanlara denir.
Doğal koşullardan en az etkilenen hayvancılık faaliyetidir.
Doğal bitki örtüsü önemli değildir.
Türkiye’de en fazla tavuk yetiştirilmektedir.
Modern tavuk çiftlikleri kurulmuştur. En çok Marmara bölgesinde görülmektedir. Daha sonra Ege ve Akdeniz’de görülür.
Bolu, Sakarya, Balıkesir ve Manisa tavuk yetiştiriciliğinin en fazla olduğu illerdir.

Türkiye’de Diğer Hayvancılık Faaliyetleri

İpek Böcekçiliği

Ana vatanı Uzak Doğu ülkeleridir.
MÖ 2600 yılında ilk defa Çin’de yetiştirilmeye başlanmıştır.
Türkiye’de ise 1500 yıldır yapılmaktadır.
Dut ağacının bulunduğu yerlerde ipek böcekçiliği yapılmaktadır.
Bir tıltıl türüdür.
tırtılın salgıladığı ince maddeye ipek denilmektedir.
Kozalardan elde edilen ipek dokumacılığın ham maddesini oluşturmaktadır.
Bursa, Bilecik, Antalya, Ankara, Diyarbakır, Şanlıurfa en çok yapıldığı yerlerdir.
Yapay ipek üretiminin artmasına bağlı olarak ipek böceği yetiştiriciliği azalmıştır.
Türkiye’de Kozabirlik ipek böceği tohumunu sağlayan tek birliktir.

Arıcılık

Bal ve bal mumu üretmek amacı ile yapılır.
Türkiye’nin her yerinde yapılmaktadır.
Farklı iklim çeşitlerinin olması ve bitki örtüsünün zengin olmasından dolayı arıcılık Türkiye’de önemli bir hayvancılık faaliyetidir.
Bal, bal mumu, arı sütü, arı zehri, polen ve propolis gibi ürünler elde edilmektedir.
Kars, Bitlis, Rize, Hakkari, Ordu, Ankara, Muğla, Erzurum ve Konya arıcılık faaliyetleri yönünden ön plana çıkan illerdir.
Türkiye’nin bazı illerindeki doğal bitki örtüsü illerin balını değerli hale getirmektedir. Örneğin Muğla’da çam balı, Hakkari’de çiçek balı ve Rize’de anzer balı gibi.

Ormancılık

Ormanlar üzerinde nem ve yağış etkili olmaktadır. Türkiye’nin her yerinde orman olabilmesi için sıcaklık değerleri yeterli seviyededir. Fakat nem ve yağış özellikleri farklılık göstermektedir.

Türkiye’de ormanların en fazla yer kapladığı yer Karadeniz Bölgesi’dir. Sonrasında Akdeniz, Ege, Marmara, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu sırasıyla gelmektedir. Türkiye’deki ormanların çoğu kıyı bölgelerinde bulunmaktadır. Türkiye’nin %28,6’sını ormanlar kaplamaktadır.

Ormanların doğaya birçok etkileri bulunmaktadır. Örneğin ormanlar; toprağı korurlar, suyu düzenlerler, iklimi etkilerler, doğayı korurlar ve güzelleştirirler. Ormanlardan birçok da elde edilen ürünler vardır. Örneğin; asıl orman ürünleri denilen tomruk, mobilya, sunta, parke, kağıt, odun elde edilir. Yan ürünler denilen reçine, ıhlamur, çam kozalağı, sığla yağı, defne yaprağı elde edilirler. Aynı zamanda Türkiye’de üretilen kerestelerin bir kısmı inşaat, bir kısmı mobilya, bir kısmı ambalaj ve diğer sektörlerde kullanılmaktadır.

Türkiye’de her geçen gün ormanlar tahrip edilmektedir. Bu tahrip etme ormanların yerleşime açılması, kaçak şekilde veya yakacak elde etme amacıyla kesilmesi, tarım alanları oluşturulması ve orman yangınları şeklinde yapılmaktadır.

⭐Ormanların korunması için yapılması gerekenler;

Kaçak ağaç kesiminin önlenmesi gerekir.
Ormanlara zarar veren hayvanların ormanlardan uzaklaştırılması gerekir.
Orman yangınlarına karşı orman içi yollar, su depoları ve gözetleme kuleleri yapılmalıdır.
Kağıt üretimi için kısa sürede yetişen ağaçlar kullanılmalıdır.
Yakacak olarak odun kullanmak yerine alternatif enerji kaynakları kullanılmalıdır.

Balıkçılık

Sulardan temin edilen her türlü ekonomik kaynağa su ürünleri adı verilmektedir.
Başlıca su ürünleri; balık, midye, sünger ve ıstakozdur.
Türkiye’de balıkçılık deniz, göl ve akarsularda yapılmaktadır. En yaygın olanı deniz balıkçılığıdır.
Türkiye’de balıkçılık en fazla Karadeniz’de yapılmaktadır. Nedeni ise; deniz yüzeyi oksijen bakımından zengindir ve tuzluluk oranı azdır.
Daha sonra ise Boğazlar’da ve Marmara Denizi’nde yapılmaktadır. Boğazlar balıkların göç yolu olduğu için balık yönünden zengindir.
Deniz balıkçılığı, tatlı su balıkçılığı ve kültür balıkçılığı olarak ayrılmaktadır:
- Deniz Balıkçılığı= Kıyı balıkçılığı şeklinde yapılmaktadır. Doğu Karadeniz önemli bir yere sahiptir. Denizlerden en fazla hamsi, istavrit, palamut ve lüfer çıkmaktadır.
- Tatlı Su Balıkçılığı= Akarsu, tatlı su gölleri ve baraj göllerinde yapılan faaliyettir. Eğirdir, Beyşehir, Çıldır, İznik ve Ulubat göllerinde suyun tatlı olmasından dolayı fazlasıyla kerevit, inci kefali ve sazan gibi balıklar avlanabilmektedir. Tuz Gölü, Burdur, Acıgöl ve Van Gölü’ne dökülen akarsuların ağız kısımlarında sadece balıkçılık yapılmaktadır.
- Kültür Balıkçılığı= Özel olarak düzenlenen havuzlarda bilimsel yöntemlerle ve ticari amaçlarla balık üretme işlemidir. Alabalık, sazan, çipura ve levrek üretimi daha çok yapılmaktadır.