Sohbet bir yazarın herhangi bir konu ile ilgili kendi fikir veya görüşlerini karşısında biri varmış gibi anlattığı yazılardır. Bir başka deyişle yazarın, seçtiği herhangi bir konuda okuyucu ile samimi ve anlaşılır bir dil ile konuşuyormuş gibi olan yazılarıdır. Sohbette yazar, bilimsel bir ispatı hedeflemediği gibi yazılarda seçtiği konuları derinlemesine incelemez. Yani yazarın asıl amacı samimi diyaloglar ile okuyucuya duygu ve düşüncelerini açıklamaktadır. Bu tür yazılar gazete ve dergilerde yayınlanmaktadır. Gazetelerde sohbet için ayrılmış köşeler bulunmaktadır. Sohbet sözcüğünün kökeni Arapça olup” dostça-arkadaşça hoşça vakit geçirme, konuşma ve görüşme” anlamlarına gelmektedir. Eski zamanlarda gazete ve dergilerde yayımlanan sohbet yazılarına “musahabe” denilmiştir. Küçük fıkralar ve anılar sohbette yardımcı olarak kullanılabilmektedir.
Sohbetin Genel Özellikleri
- Bir kompozisyon türü olan sohbet, makale planı içerisinde fakat daha samimi ve karşılıklı konuşma havası sezdirilerek yazılır.
- Yazar sanki karşısındaki biri ile sohbet ediyormuş gibi yazmaktadır.
- Bu türde herhangi bir konu sınırlaması bulunmamaktadır.
- Yazar konu hakkında kendi duygu ve düşüncelerini söylediğinden dolayı özneldir.
- Yazar fikirlerinin bilimsel doğruluğu üzerinde durmaz, fikirleri üzerinde derinlemesine incelemeler yapmaz.
- İçten, samimi ve sade bir dil kullanılmaktadır.
- Dil göndergesel ve heyecana bağlı işlevde kullanılır.
- Bu türde fıkralardan, anılardan veya atasözlerinden yararlanılmaktadır.
- Sohbette, açıklayıcı ve söyleşmeye bağlı anlatım teknikleri kullanılmaktadır.
- Sorulu-cevaplı cümleler geniş yer kaplamaktadır.
- Sohbet yazıları bilgi vermektedir. Bu yönü ile makaleye benzemektedir. Fakat makaleler gibi verilen bilgiler kanıtlanmaya çalışılmaz.
- Yazılanların kanıtlanma ihtiyacının olmaması sohbet yazılarını denemeye benzetmektedir. Fakat deneme türünde yazar kendi kendisi ile konuşurken sohbet yazılarında yazar karşısında biri varmış gibi konuşur.
✨SOHBET VE FIKRA FARKLARI: Sohbet türünde yazar karşısındakine soru yöneltirken; fıkra türünde karşılıklı konuşma üslubu bulunmamaktadır. Sohbet herhangi bir konuda yazılabilmektedir ve yazılan konunun güncel olmasına gerek yoktur. Fakat fıkra yazılarında konular günceldir. Fıkra türünde kamuoyu oluşturma amacı varken sohbet türünde böyle bir amaç bulunmamaktadır.
Dünya Edebiyatında Sohbet
Sohbet ile deneme türleri birbirlerine çok yakın iki türdür. Bu nedenle sohbetin tarihine bakarken denemenin geçmişine de bakmamız gerekmektedir. Deneme ilk olarak 16. yüzyıl sonlarında Fransa’da ortaya çıkmıştır. Deneme türünün temsilcisi Fransız yazar Montaigne’dir. Daha sonra Amerika ve Avrupa’da gelişme gösteren deneme türü 20. yüzyılda Türk Edebiyatına gelmiştir. Sohbet türü de bu yüzyılda görülmeye başlamıştır. J. London, E. Hemingway, M. Gorki, N. Mailer, L. Collins, M. Şolohov, J. P. Sartre bu türün önemli temsilcileri arasındadır.
✨SOHBET VE DENEME FARKLARI: Sohbet yazılarında yazar karşısında biri varmış gibi konuşurken; deneme türünde yazar kendisi ile konuşur. Sohbet yazılarının dile yalın iken deneme yazılarının dili ciddidir. Sohbet yazıları daha kısa ve yüzeyseldir. Yazar okuyucunun kendi düşüncesi doğrultusunda düşünmesini amaçlar. Deneme yazılarında ise derinlemesine bir anlatım vardır ve yazar, okuyucu etkilemeye çalışmaz.
Türk Edebiyatında Sohbet
Sohbet türü Türk edebiyatında, Tanzimat dönemi ile gelişen gazeteler ile birlikte görülmeye başlamıştır. Bu dönemde Ahmet Mithat Efendi’nin bazı yazıları sohbet türü olarak ele alınabilir. Bu tür Servet-i Fünun ve Milli edebiyat döneminde Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın, Tevfik Fikret, Mehmet Rauf, Cenap Şahabettin, Ahmet Rasim, Yakup Kadri, Yahya Kemal, Süleyman Nazif gibi isimler ile birlikte asıl yetkinliğine ulaşmıştır.
Cumhuriyet döneminde daha keskin sınırlara ulaşan bu tür gelişimini sürdürmüştür. Nurullah Ataç, Şevket Rado, Suut Kemal Yetkin, Ahmet Kabaklı gibi isimler Cumhuriyet döneminde sohbet türünde eserler vermiştir.
Türk Edebiyatında Sohbet Türünde Yazılan Bazı Eserler
- Ahmet Rasim – Ramazan Sohbetleri
- Suut Kemal Yetkin – Edebiyat Söyleşileri
- Şevket Rado – Eşref Saat, Aile Sohbetleri, Ümit Dünyası
- Melih Cevdet Anday – Dilimiz Üstüne Söyleşiler
- Nurullah Ataç – Karalama Defteri, Söyleşiler
- Ahmet Kabaklı – Sohbetler
- Falih Rıfkı Atay – Pazar Konuşmaları
- Yahya Kemal Beyatlı – Tarih Musahabeleri
- İsmet Özel – Faydasız Yazılar, Çenebazlık
Sohbet İle İlgili Kavramlar
- Sohbet: Arkadaşça hoşça vakit geçirme, konuşma-görüşme, yarenlik, hasbihal anlamlarına gelir.
- Söyleşi: Sözcük anlamı olarak sohbet ile aynı anlama gelmektedir. Edebiyattaki anlamı ise herhangi bir sanat veya bilim konusunu konuşmayı andıran bir biçimde anlatan yazı türüdür.
- Nükte: İnce anlamı olan, düşündürücü söz veya espri anlamına gelir.
- Nüktedan: Nükteli, ince anlamlı konuşarak karşısındakini düşündüren kimsedir.
- Hoşsohbet: Güzel, tatlı konuşan kimsedir.
✨SOHBET VE MAKALE FARKLARI: Sohbet yazılarında senli benli bir dil varken makalede daha ciddi ve bilimsel bir dil vardır. Sohbet yazıları her ne kadar bilgi veren yazı türü olsa da makaledeki gibi kanıtlama amacı güdülmez.
